فهرست مطالب
معرفی شهر شیراز
شیراز، پایتخت استان فارس در جنوب ایران، یکی از شهرهای بزرگ و معروف ایران است. با داشتن تاریخی بسیار غنی، فرهنگی و هنری، شیراز به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم ایران شناخته می‌شود. در این مقاله به بررسی تاریخ، فرهنگ، آثار باستانی و جاذبه‌های گردشگری شیراز می‌پردازیم.
شیراز یکی از شهرهای مهم و معروف ایران است و مرکز استان فارس می‌باشد. این شهر در جنوب غربی ایران واقع شده و با آب و هوای گرم و خشک خود، جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی زیادی دارد.
شیراز دارای میراث فرهنگی فراوانی است که شامل بناهای تاریخی مانند باغ ارم، مسجد نصیرالملک، بارگاه شاهچراغ و آرامگاه حافظ می‌شود. همچنین شیراز به عنوان پایتخت ادبیات فارسی شناخته می‌شود و شاعران بزرگی همچون حافظ، سعدی و شهریار در این شهر زندگی کرده و آثار بزرگی را خلق کرده‌اند.
در ضمن، شیراز به عنوان یکی از شهرهای مهم صنعتی و تجاری ایران نیز شناخته می‌شود. این شهر دارای معارض بزرگی است و برای صادرات کالاهای کشاورزی و دامی به سایر مناطق ایران و حتی کشورهای دیگر مهم است.
تاریخ شیراز به دوران باستان بازمی‌گردد، اما در دوره اسلامی به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران شناخته شد. شیراز در دوره قاجار نیز به عنوان پایتخت ایران شناخته شد. این شهر به دلیل داشتن جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و هنری غنی، به عنوان یکی از مهمترین مراکز فرهنگی ایران شناخته می‌شود.
یکی از جاذبه‌های شیراز، باغ‌های ایرانی معروف به نام باغ‌های ارجمند است که در قلب شهر واقع شده‌اند. این باغ‌ها در دوره قاجار ساخته شده‌اند و در دوره پهلوی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم شیراز شناخته شدند. باغ‌های ارجمند از مهمترین مکان‌های گردشگری شیراز است که به دلیل داشتن آب‌نماها، چشمه‌ها، بناهای قدیمی و فضای سبزی که دارند، مورد علاقه گردشگران بسیاری است.
مجموعه باستانی پارس مورد دیگری است که در شیراز واقع شده است. این مجموعه شامل آثار باستانی و تاریخی متعددی است که به دوره‌های مختلف تاریخی مربوط می‌شوند. باغ و نخلستان باستانی پارس
در حومه شیراز واقع شده و شامل مجموعه‌ای از آثار باستانی و تاریخی است که به دوره هخامنشیان مربوط می‌شود. این مجموعه شامل آثاری همچون قصر و بارگاه، حوض، آتشکده و غارهایی است که با استفاده از صخره‌های موجود در این منطقه ساخته شده‌اند.
یکی از جاذبه‌های دیگر باغ و نخلستان باستانی پارس، آتشکده باستانی است که در بالای کوهی در حاشیه این باغ واقع شده است. این آتشکده به دوره هخامنشیان برمی‌گردد و به عنوان محلی برای آتش‌افروزی در مراسم‌های مذهبی و ملی به کار می‌رفت.
همچنین در این باغ، بارگاهی به نام “آپادانا” وجود دارد که به دوره هخامنشیان برمی‌گردد و به عنوان بارگاهی برای یکی از خدایان باستانی محل استفاده می‌شد. این بارگاه شامل یک سالن مربع شکل و یک آتشکده است که با استفاده از سنگ‌های قرمز و سفید تزئین شده است.
حوض باستانی نیز از دیگر آثار باستانی در باغ و نخلستان باستانی پارس است که در دوره هخامنشیان ساخته شده است. این حوض به عنوان محلی برای شستشوی سفال‌ها و کالای صادراتی در زمان هخامنشیان استفاده می‌شد.
غارهایی که در این باغ وجود دارد نیز شامل غارهایی با نام‌های “شاه‌شکن“، “گنبدی” و “آیینه” هستند که به دوره هخامنشیان برمی‌گردند و در زمان جنگ‌های دفاعی برای مخفی‌گاه کردن نیروهای ارتش استفاده می‌شدند.
معرفی باغ ارم
باغ ارم یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شیراز است که در حومه شمالی این شهر واقع شده است. این باغ در زمینی به مساحت ۷۰ هکتار قرار دارد و در دسترس عموم قرار دارد.
باغ ارم در قرن هفتم میلادی به دستور وکیل دولت دوره صفویه، میرزا شکیب، برای بهره‌برداری از آب و هوای خوب و امکانات باغ‌داری احداث شد.
این باغ در زمان دودمان قاجار ساخته شده و از طریق برخی تغییرات و توسعه‌هایی که در دوره‌های بعدی صورت گرفت، به شکلی خاص به نمایش درآمده است.
وجه تسمیه این باغ، عمارت و باغی بزرگ است که به فرمان شداد پسر عماد فرمانروای عربستان جنوبی به منظور رقابت با بهشت ساخته شد.
این باغ با انواع گل‌های زینتی و گونه‌های گیاهی، باغ گیاه‌شناسی دانشگاه شیراز است.
مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک یکی از مساجد تاریخی شهر شیراز در ایران است. این مسجد در قلب بازار قدیمی شیراز و در کنار باغ‌های نیاوران قرار دارد. این مسجد در دورهٔ قاجار ساخته شده و با سبک معماری قاجاری دارای زیبایی و ارزش تاریخی مهمی است.
این مسجد در دورهٔ قاجار ساخته شده و به سفارش حاجی ملاحسن خان نصیرالملک، فرماندار شیراز ساخته شد.
مسجد نصیرالملک دارای طراحی معماری زیبا و منحصر به فرد است که با استفاده از سنگ های سفید و مشکی و آجرهای شکلاتی رنگ ساخته شده است. بنا به دلایل مختلفی این مسجد در طول زمان تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله زلزله قرار گرفته است و بارها تعمیر و بازسازی شده است.
در داخل مسجد نصیرالملک، محوطهٔ مرکزی با سقف های بلند و کاشی های زیبایی طراحی شده است
آرامگاه حافظ
آرامگاه حافظ در شهر شیراز، استان فارس قرار دارد و به عنوان یکی از جاذبه‌های توریستی ایران شناخته می‌شود. این آرامگاه به شاعر بزرگ ایرانی، خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی اختصاص دارد که در قرن چهاردهم میلادی زندگی می‌کرد. آرامگاه حافظ شامل بناهایی است که در طول زمان افزوده شده‌اند. برجی در بخش جنوبی این آرامگاه به نام «بنای معروف» وجود دارد که در سال ۱۲۴۸ هجری قمر ساخته شده و اکنون به عنوان نماد شهر شیراز شناخته می‌شود. بنای دیگری که در این آرامگاه وجود دارد، بنای مربوط به زمان صفویه است که به نام «بنای ملک‌الشعرا» شناخته می‌شود و در آن مجموعه‌هایی از شعر حافظ نوشته شده است. آرامگاه حافظ به عنوان مقدس‌ترین مکان در شیراز شناخته می‌شود و هر ساله بازدیدکنندگان بسیاری از ایران و سراسر جهان را به خود جذب می‌کند.
آرامگاه حافظ به عنوان یکی از مهمترین و برجسته‌ترین مراکز فرهنگی و تاریخی ایران، در فضایی به مساحت ۱۹ هکتار واقع شده است. این مجموعه شامل ساختمان‌ها و بناهای مختلفی است که در طول زمان به آن افزوده شده‌اند.
ساختمان اصلی آرامگاه حافظ شامل حیاط‌هایی است که با گلدان‌ها و درختانی زینت‌بخش دوخته شده‌اند. ساختمان اصلی آرامگاه حافظ دارای دو بخش اصلی است:
- بنای معروف: بنای معروف در بخش جنوبی آرامگاه حافظ واقع شده است که از آن به عنوان نماد شهر شیراز یاد می‌شود. این بنا در سال ۱۲۴۸ هجری قمر توسط میرزا علی‌اکبر کله‌فرنگی ساخته شده است. بنای معروف دارای برج‌هایی است که با بلندی ۳۶ متر به بالاترین نقطه‌ی آرامگاه حافظ می‌رسد.
بنای ملک‌الشعرا: بنای ملک‌الشعرا در بخش شرقی آرامگاه حافظ قرار دارد و به دلیل داشتن مجموعه‌ای از شعر حافظ در دیوارهای آن به نام مشهور است. بنای ملک‌الشعرا در زمان صفویه ساخته شده است.
بارگاه شاهچراغ
بارگاه شاهچراغ مکانی مقدس در شهر شیراز، استان فارس در جنوب ایران است. این بارگاه یکی از مکان‌های معروف دینی و گردشگری ایران است و به دلیل شهرت و اهمیت تاریخی، هر ساله مورد بازدید زیادی از مسلمانان و گردشگران ایرانی و خارجی قرار می‌گیرد.
بارگاه شاهچراغ در واقع شامل مجموعه‌ای از بناهای تاریخی و دینی است که به مرور زمان ساخته شده‌اند. این بناها شامل آرامگاه امامزاده سید محمد، آرامگاه سید عطاء الله، آرامگاه سید عبدالحسین و مسجد جامع شاهچراغ است. بارگاه شاهچراغ در زمان حکومت دودمان صفویه به عنوان مرکز اقامت شاه صفی الدین اسماعیل شاه ساخته شده است و در طول تاریخ چندین بار تجدید نظر و بازسازی شده است.
شاهچراغ شیراز به خاطر داشتن مجسمه‌ی مزین به جواهراتی به نام شاهچراغ مشهور است. این مقبره در آن زمان به عنوان یک مجموعهٔ آرامگاهی برای خاندان سیدها در نظر گرفته شده بود، اما امروزه به عنوان محل دفن میرزا علی محمد (معروف به شاهچراغ)، فرزند امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع)، شناخته می‌شود.
مقبره شیخ اقطع یا بقعه پیربناب
بقعه پیربناب در کوهسار جنوبی شیراز واقع شده است. نام واقعی شخص مدفون در بقعه سید محمد است که در غاری درهمان محل سکونت داشته و پس از مرگش، او را در همان جا به خاک سپرده و بقعه‌ای کوچک نیز بر سر آن بنا کرده‌اند. در سال ۱۲۰۶ هجری، محمدخان ایلخان قشقایی بنا به وصیت خود در این محل دفن شد. به تدریج، این مکان وسعت بیشتری یافت و یک تالار و چند اتاق دیگر نیز به آن اضافه شد. اکنون بقعه نامبرده یکی از زیارتگاه‌ها و گردشگاه‌های زمستانی مردم شیراز است.
آبش خاتون یا خاتون قیامت
در شهر شیراز، در نزدیکی محلی به نام دروازه قصابخانه، قسمتی از بنای نیمه ویران به نام «آبش خاتون» وجود دارد که روزگاری بنای مجلل و زیبا بوده است. درباره این بنا، مطالب گوناگون نگاشته‌اند، اما آنچه به حقیقت نزدیک‌تر می‌نماید آن است که ملکه آبش خاتون آخرین پادشاه اتابکان فارس همسر منکو تیمورقا آن پسر یازدهم هلاکو ۲۲ سال پادشاهی کرد و زندگی شاهانه خود را در شهرهای شیراز و تبریز گذراند. پس از این که آبش خاتون در سال ۶۸۵ هجری در محله چرنداب تبریز درگذشت، جسد وی را به همان رسم مغول در شهر تبریز به خاک سپردند. پس از چندی، به دستور دخترش، جسد وی را به شیراز آوردند و مقبره‌ای مجلل برای او بر پا کردند. اکنون از آن بنای مجلل، نیمه ویرانه‌ای به جای مانده است که کتیبه‌های معرق آن به دوره صفویه تعلق دارد. این بنا در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
عمارت دیوانخانه
در نزدیکی ارگ کریمخانی، عمارتی وجود دارد که در گذشته، عمارت دیوانخانه کریمخان زند بود و اکنون تنها عمارت سابق آن در قسمت شمالی ارگ باقی مانده است. این عمارت، شامل یک تالار وسیع با سقفی بلند است که در گذشته دو ستون مرمر در جلوی آن قرار داشت؛ اما آغامحمدخان قاجار آن دو ستون را به تهران برد و به جای آن دو ستون چوبی نصب کرد.
در جلوی تالار وسطی، روی سنگ‌های بزرگ صیقلی، جنگ رستم و اشکبوس به طور برجسته حجاری شده که دو شیر و دو باز در طرفین آن قرار دارند. در جلوی این عمارت، دو حوض بزرگ و طولانی ساخته شده است. در گذشته قرار بود این عمارت به موزه مردم‌شناسی تبدیل شود ولی بعدها قسمت جنوبی آن را که سابقاً سردر دیوانخانه بود خراب کردند و ساختمان پست و تلگراف و تلفن را در آنجا احداث کرده‌اند.
بقعه سید تاج‌الدین غریب
این بقعه نزدیک دروازه کازرون شیراز واقع است و به جعفر بن فضل بن جعفر بن علی بن ابی‌طالب تعلق دارد که دو لقب داشته است؛ یکی «تاج‌الدین» و دیگری «غریب». ولی مردم او را «سید حاجی غریب» مینامند.
سردر ورودی بقعه کاشیکاری مفصلی دارد که شامل گُل و بته‌هایی است که در میان آنها آیات قرآنی و شعارهای مذهبی به خط ثلث نوشته شده و بعضی از صحنه‌های وقایع کربلا نیز نقش شده است. تاریخ این کاشیکاری را سال ۱۳۱۰ هجری قمری نوشته‌اند.
بقعه چهل تنان
در جنوب بلوار هفت تنان و شرق باغ جهان‌نمای شیراز، تکیه چهل تنان قرار دارد که از بناهای دوره کریمخان است و در محوطه آن ۴۰ سنگ قبر کوچک که متعلق به ۴۰ درویش بود، دیده می‌شود. در این تکیه قبور چند تن از بزرگان شیراز نیز وجود دارد که معروفترین آنها شیخ ابواسحاق شیرازی معروف به «بسحاق اطعمه» می‌باشد. باغ چهل تنان با درختان سرو کهنسالش قریب به چند قرن است که در لابه لای خانه های مسکونی و بلوار چهل مقام آرمیده است. اگر به آرامگاه حافظ شیرازی یا باغ چهان نما سر زده باشید در همان چندصد متری خود باغ چهل تن را می بینید که با محوطه سرسبز و باصفایی از بازدیدکنندگان میزبانی می کند.
تل تیموریان، روستای کوشک شیراز
در یک کیلومتری غرب روستای کوشک از توابع ارسنجان، تپه‌ای به طول ۲۰۰ متر و پهنای ۱۴۰ متر واقع شده است که تل تیموران خوانده می‌شود. بلندترین نقطه آن شش متر ارتفاع دارد. شواهد نشان می‌دهند که از ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد تا دوران اسلام، مردگان را در این محل دفن می‌کرده‌اند. در گورهای پیش از تاریخ این محل، ظروف سفالی خاکستری یا قرمز با نقوش سیاه رنگ و تزئینات مختلف مفرغی از قبیل انگشتر، گردنبند، سنجاق و همچنین مجسمه‌های کوچک سفالی از حیوانات به دست آمده است.
گردشگاه چاه مسکی، شیراز
این منطقه در ابتدای دشت چاه مسکی و در فاصله ۳۰ کیلومتری شیراز قرار دارد و دسترسی به آن از طریق جاده شیراز – مرودشت میسر است.
وسعت کنونی این گردشگاه در حدود ۳۰ هکتار است که به لحاظ چشم‌‌اندازهای طبیعی و آب و هوای مناسب، از فضایی مطلوب برخوردار است. در این گردشگاه، علاوه بر استفاده از امکانات بازدید از حیات‌وحش، می‌توان از نمایشگاه عکس‌های گونه‌های پرندگان و پستانداران نادر و همچنین از گونه‌های جانوری تاکسی درمی (خشک شده) شده بازدید کرد.
عمارت کلاهفرنگی باغ نظر
این باغ با انبوه درختان سر به فلک کشیده سرو و نارنج در سال‌های پیش از سلطنت کریمخان زند احداث شده و وجه تسمیه آن معلوم نیست.
کریمخان زند عمارت کلاهفرنگی، ارگ، دیوانخانه و بعضی از ساختمان‌های دیگر را در محوطه آن بنا کرد. در دوره قاجار نیز، حسین علی میرزای فرمانفرما، عمارتی در نزدیک عمارت «خورشید» احداث کرد.
در وسط باغ نظر که متأسفانه هم اکنون قسمت بسیار کوچکی از آن به جا مانده و آن را «باغ موزه» مینامند، عمارت هشت ضلعی بسیار زیبایی ساخته شده که به کلاه فرنگی مشهور است. کف این عمارت نزدیک به ۱/۵ متر از سطح باغ بالاتر است. در بیرون این عمارت، کاشی‌کاری‌های ظریف و زیبا با رنگ‌های روشن وجود دارد که قسمتی از آن نقش گل و بته و قسمتی دیگر نیز منظره شکارگاه و مجالس بزم است. در طرفین هر در، چهار مجلس گل و بته و بالای چهار گوشواره آن، چهار مجلس شامل بزم، شکار روی کاشی نقاشی شده است.
در داخل بنا، محوطه‌ای صلیب مانند با چهار شاه‌نشین وجود دارد که بین شاه‌نشین‌ها نیز چهار گوشواره ساخته‌اند. در وسط محوطه، حوضی از سنگ مرمر یکپارچه ساخته شده است.
دیوارهای محوطه وسط و اتاق‌های زاویه، مقرنس‌کاری است و نقاشی‌های بسیار زیبا دارد و از نظر هنری کم‌نظیر است.
روی بدنه و تاقچه‌های محوطه وسط، ده مجلس نقاشی به وسیله نقاشان دوره زندیه که معروفترین آنها «آقاصادق نقاش» بوده تصویر شده است.
مدرسه خان شیراز
بنای تاریخی مدرسه خان در شهر شیراز قرار گرفته است. این بنای تاریخی مدرسه‌ای وسیع و دلباز است که در دوران سلطنت شاه عباس کبیر به وسیله اللّه‌‌وردیخان والی فارس و فرزند و جانشین او، امامقلی خان بنیاد شده است. مدرسه خان مشتمل بر سر در بلند و پهن با مقرنس‌های عالی و دهلیز ورودی با کاشی‌کاری‌های معرق بسیار ریز و ظریف و حجرات دو طبقه در چهار سمت و صحن وسیع و ایوان‌های بلند است. زلزله‌های گذشته این شهر و همچنین رطوبت، به ساختمان این بنای تاریخی آسیب فراوان رسانده ولی چندین بار مرمت و بازسازی شده است. مهمترین تعمیر آن در زمان ناصرالدین شاه صورت گرفته است.
بازار وکیل شیراز
بازار وکیل شهر شیراز یکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران است. این بازار که به فرمان کریم خان زند (۱۱۷۲- ۱۱۹۳ ه.ق) ساخته شده اکنون در مرکز شهر شیراز (شرق میدان شهدا) قرار گرفته است.
مسجد و حمام تاریخی وکیل نیز در کنار این بازار قرار دارند. معماری این بنا برگرفته از بازار قیصریه لا رو همچون بازارچه بلند اصفهان ساخته شده در دوره شاه عباس است، اما عرض بازار وکیل بیش از سایر بازارهاست هم چنین ۷۴ دهانه طاق ضربی بازار با ارتفاع بیش از ۱۱ متر مرتفع تر از طاق سایر بازارهاست.
این بازار که از نظر معماری دارای سه فضای عبور و مرور (فضایی برای گذر مشتریان) حریم مغازه (به ارتفاع تقریبی ۲پله بالا تر از سطح زمین) فضای مغازه (محل فروش) است دارای پنج در بزرگ است که در چهار سوی آن قرار گرفته است.
هم چنین شامل دو رشته شمالی- جنوبی و شرقی – غربی است که چون صلیبی یکدیگر را قطع می کنند در تقاطع این دو رشته چهارسوق قرار گرفته است که بر روی یک هشتی قرار دارد این چهار سوق دارای طاق بزرگ ضربی محکمی است و در پای طاق نیز چند ترنج آجر کاری شده است.
ضلع شمالی -جنوبی بازار از دروازه اصفهان شروع می شود و تا کوچه جنوبی سرای مشیر ادامه می یابد.
در دو طرف این راسته هر قسمت ۴۱ جفت (۸۲ باب) مغازه وجود دارد که درجلوی هر یک سکویی از قطعات سنگی بزرگ که بر روی آن ترنجهایی برجسته حجاری شده است.
در این بازار برای مصونیت از رطوبت، مغازه ها را در حدود یک متر فراتر از سطح زمین ساخته اند. مغازه ها اغلب دارای پستو بوده و در دو طبقه طراحی شده اند.
قسمت شرق چهارسوق که آن را بازار علا قه بندان می نامند دارای ۱۹ جفت مغازه است که هم اینک مرکز فرش است و مغازه های عطاری نیز در این قسمت قرار دارد.
ضلع شمالی – جنوبی بازار از دروازه اصفهان شروع می شود و تا کوچه جنوبی سرای مشیر ادامه می یابد.
قسمت غربی چهار سوق که آن را بازار ترکش دوزها می نامند و دارای ۱۰ جفت مغازه است هم اینک مرکز فروش فرش های ایرانی است.
با گردش در این بازار می توانید تعداد زیادی گردشگران خارجی را ببینید که از صنایع دستی ایران سوغات به کشور خود می برند.
در شمال شرقی این بازار چند کاروانسرای قدیمی به نام های روغنی، گمرک و احمدی ساخته شده است که بازار ترمه فروش هاست هر یک از این کاروانسرها دارای چندین حجره هستند.
راسته شمالی – جنوبی را بازار بزازان نیز نامیده اند – سرای مشیر مجرای چارسوها سرای مشیر یا سرای گلشن از آثار دوره قاجاریه در شیراز است که در انتهای جنوبی بازار وکیل در گوشه شرقی آن قرار گرفته است این سرا که دارای طرح و نقشه ای دایره ای (هشت گوش) است توسط میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک احداث شده است.
سر در ورودی سرای مشیر دارای دو طبقه کاشی کاری شده است که در زیر آن کتیبه ای کاشی کاری شده با زمینه لا جوردی و خط نستعلیق عبارت سرای گلشن بنای مرحمت پناه حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک شیرازی را نشان می دهد.
حجره های طبقه یا اشکوب اول، تودرتو می باشد و به وسیله راهرویی به حیاط متصل می شوند.
این حجره ها دارای درهای چوبی منبت و مشبکی هستند که از چوب ساج ساخته شده اند.
در وسط حیاط حوض بزرگ هشت ضلعی قرار دارد که لبه و پاشویه آن از سنگ های مختلف یکپارچه ساخته شده است و در آن سه فواره وجود دارد در چهار طرف این حوض باغچه هایی وجود دارد کف پوش سرای مشیر قطعات کوچک سنگ هستند در ضلع شرقی و غربی حیاط مغازه ها و راهروهایی وجود دارد که در مغازه ها همگی ارسی های چوبی است که با شیشه های رنگی تزیین شده است. معماری این بنا بر گرفته از معماری کاروانسرای صفوی است.
این بنا با رنگ زرد و طرح های گلدانی معرف سبک اختلاط است که در زمان قاجاریه رایج شده بود.
درهشتی نیز مغازه هایی چهارگوش در دوطبقه وجود دارد در ضلع جنوبی چهار سوق در موازات با بازار ترکش دوزها بازار دیگری قرار دارد که مدخل آن در جلوی سر در مسجد وکیل است و به بازار شمشیرگرها معروف است.
این بازار نیز دارای ۱۱ جفت مغازه است در زیر چهار سوق حوض بزرگی از سنگ مرمر قرار داشته که آب آن از مجرایی که از زیر بازار ترکش دوزها می گذشته تامین می شده است.
این مجرا به صورت طاق ضربی است و از آجر و ساروج ساخته شده است و هم اینک نیز وجود دارد اما حوض مرمری به علت بالا آمدن کف بازار از بین رفته است سیستم تهویه هوا به علت ارتفاع زیاد سقف طاق و تویزه ای بازار کامل بوده این امر به وسیله بادگیرهایی ساده انجام می گرفته همچنین دریچه ها و روزنه هایی به نام جامخانه یا هورنور در زیر سقف تعبیه شده بود.
هوا و نور کافی را به بازار می رسانند اما هم اینک پس از مرمت این روزنه ها بسته شده اند هم اینک در بالا ی مغازه ها مشبک هایی جهت تهویه هوا و روشنایی وجود دارد.
سازمان میراث فرهنگی بازار وکیل را در تیر ماه ۱۳۱۵ با شماره ۹۲۴ به ثبت رسانده است.