با خواص خاکشیر بیشتر آشنا شویم!

خواص درمانی خاکشیر (اسفرزه)

خاکشیر گیاهی است علفی یکساله یا دو ساله که ارتفاع ساقه آن تا یک متر نیز می رسد. پایین گیاه کرک دار است در حالی که بالای آن بدون کرک است. تخم این گیاه که همان خاکشیر است ریز و کمی دراز و معمولا به دو رنگ وجود دارد یکی از آنها قرمز که دارای طعم کمی تلخ است و دیگری برنگ قرمز تیره است.

ترکیبات شیمیایی

دانه های اسفرزه دارای ۱۰ درصد موسیلاژ است که در اثر هیدرولیز تولید دگزیلوزان، آرابینوز، د – گالاکتوز، د – گالاکتورونیک اسید می کند. همچنین دارای روغن ثابت، پروتئین و املاح معدنی است. دانه های اسپرزه را در آب قرار دهند پوسته خارجی اپیدرم متورم می شود و تولید یک لایه موسیلاژی در اطراف هسته می کند و از این رو آن را در درمان اسهال خونی (کمی بو داده استفاده می کنند) به کار می برند.

خواص داروئی

خاکشیر از نظر طب قدیم ایران گرم و تر است، التیام دهنده زخم و جراحات است، جوشانده خاکشیر برای رفع اسهال های ساده مفید است، خاکشیر ادرارآور است، خاکشیر تب بر است، برای دفع کرم مفید است، التهاب کلیه را برطرف می کند، سرخک و مخملک را دوا می کند، خاکشیر صدا را باز می کند، برای از بین بردن کهیر و التهابات پوستی از خاکشیر استفاده کنید، از گلها و برگ های گیاه می توان برای رفع بیماری ناشی از کمبود ویتامین C استفاده کرد، سنگ کلیه را دفع می کند.

برای برطرف کردن جوش های صورت که به علت خوردن چربی و شیرینی زیاد ایجاد می شود باید جوشانده یک قاشق ترنجبین را با دو قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کرده و هر روز صبح ناشتا بمدت دو هفته آن را میل کنید تا جوشها از بین برود. شربت خاکشیر علاوه بر اینکه طعم بسیار خوبی دارد برای رفع عطش نیز می توان از آن استفاده کرد.

مضرات

از مصرف خاکشیر برای زنان باردار وکودکان زیر دو سال پرهیز شود.

خاکشیر، ضدعفونی کننده طبیعی

از بهترین ویژگی های خاکشیر، خاصیت ضدعفونی کننده آن است و برای ناراحتی های روده مثل اسهال یا حتی یبوست مفید است.

این گیاه که به صورت خیس شده از آن استفاده می شود، در درمان تب شدید نیز بسیار موثر است و همچنین بو داده آن اسهال مزمن را درمان می کند. خاکشیر التهاب کلیه را برطرف می کند.

برای از بین بردن کهیر و التهابات پوستی از خاکشیر استفاده کنید.

خاکشیر دارای مقداری اسید چرب مانند اسید لینوئیک، اسید لینولنیک، اسید اولئیک، اسید پالمتیک و اسید استئاریک است.

این گیاه التیام دهنده زخم و جراحات است و جوشانده آن برای رفع اسهال مفید است. این گیاه همچنین ادرارآور است.

از دیگر خواص خاکشیر می توان به درمان سرخک و مخملک اشاره کرد.

از گل ها و برگ های این گیاه می توان برای رفع بیماری ناشی از کمبود ویتامین C استفاده کرد. 

طبع خاکشیر گرم است یا سرد؟

خاکشیر یکی از معروف‌ترین گیاهانی است که در فصول گرم سال مورد مصرف قرار می‌گیرد. و همچنین بهترین نوشیدنی برای جلوگیری و درمان گرمازدگی در فصل تابستان است و از قدیم به عنوان یک نوشیدنی سنتی بین مردم رواج داشته است. اما خیلی افراد بدون اینکه از طبع خاکشیر باخبر باشند به صورت مداوم از آن مصرف می‌کند که این خود می‌تواند باعث بروز ناراحتی‌های جسمی در بدن گردد. 

خاکشیر از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است و در فصل گرما با کاهش دمای بدن به پیشگیری ازگرمازدگی کمک می‌کند.

خواص خاکشیر

• خواص خاکشیر بسیار زیاد است و در عین حال که بی‌ضرر است، در حالات مختلف اثرات مختلفی بر بدن دارد. مصرف خاکشیر صبح ناشتا در آب جوش یا آب سرد، بدون شکر یا با شکر، قبل از غذا یا بعد آن، با فاصله‌ای از غذا یا بدون فاصله و یا حتی شب و روز و همچنین چگونگی استفاده از آن دارای اثرات متفاوتی است. کوبیده شده آن دارای خاصیت ضد اسهالی و در صورت بو دادن برای بیمار اسهالی موثر است. خاکشیر با شربت سکنجبین صفرا زدا و با آب جوش حالت ضد بلغمی و با ترنجبین ضد سودایی است.
• دانه‌های خاکشیر وقتی در مجاورت آب قرار می‌گیرند می‌توانند چندین برابر وزن خود آب جذب کرده و متورم شوند. در نتیجه این دانه‌ها آب زیادی را در بدن نگه داشته و وقتی بدن به تعریق افتاده و با کمبود آب مواجه می‌شود از ذخیره آب آن‌ها استفاده می‌کند. بنابراین مصرف این شربت در روزهای گرم سال و در ساعات اوج گرما که مجبور به خروج از منزل هستید یا اگر به گرما حساسیت دارید توصیه می‌شود.
• اگر دانه‌های خاکشیر را با کمی شکر، گلاب و آب سرد مخلوط کنید، بسیار ملین و خنک بوده و از سرگیجه، تب، بی حالی، تهوع و بی اشتهایی ناشی از گرمازدگی می‌کاهند. همچنین شربت خاکشیر مقوی معده و هاضمه بوده، اشتها و شهوت را زیاد می‌کند و مصرف آن در دوران بارداری بسیار مفید است.

بهترین زمان مصرف خاکشیر چه به صورت منفرد و چه در ترکیب با داروهای دیگر صبح ناشتا می‌باشد که بهترین اثر را در تقویت کبد و معده و پاکسازی سموم دارد و در طول روز زمانی که معده خالی است بهتر است مصرف شود. چناچه در طول روز میان غذا یا بعد از آن استفاده شود، یک داروی غذایی چاق کننده است اما در اینصورت اثری در پاکسازی نخواهد داشت. خاکشیر مناسب زیبایی رنگ رخسار است و تکرار آن موجب صافی و خوشرنگ شدن پوست می‌شود. علاوه بر این در مواقع بحرانی به تنهایی یا همراه با داروهای دیگر در سیستم دارویی و غذایی مبتلایان به سرطان مطمئن‌ترین دارو به شمار می‌رود.

روش مصرف

بهترین روش مصرف خاکشیر به صورت کوبیده و یا جوشانده است. همچنین می‌توان آن را در شربت آبلیمو خیساند و سپس میل کرد.

خواص خاکشیر (طبیعت و خواص درمانی)

خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از:

• زخم‌ها و جراحات را التیام می‌بخشد.
• در رفع اسهال روده و خونی و از بین بردن ترشحات زنانه و آب آوردن نسوج می‌توان استفاده کرد.
• دانه‌های خاکشیر ضدعفونی کننده، ضد کرم و تب بر هستند.
• ملین و خنک کننده با آب سرد است.
• از خواص خاکشیر درمان ضعف قوای جنسی است، بذر آن بر میزان شهوت و میل جنسی می‌افزاید و اشتها را باز می‌کند.
• تنظیم کننده دستگاه گوارشی بوده و ابتلاء معده را به بیماری‌ها مرتفع می‌سازد.
• خاکشیر یکی از بهترین داروها برای رفع بواسیر و واریس است.
• از خواص خاکشیر چربی‌زدایی کبد است.
• خاکشیر یخ‌مال ضد اسهال و خاکشیر در آب جوش یک داروی ضد یبوست است.
• خوردن آن سبب نیکویی رنگ و رخسار می‌گردد. در این صورت خاکشیر را با دو برابر وزن آن با شکر مخلوط کنید و تا ده روز بخورید.
• گرفتگی ادرار را برطرف می‌سازد و فربه کننده است.
• دل مالش و دل ضعفه را از بین می‌برد.
• برای رفع بیماری‌های نقرس، ورم گوش و دستگاه تناسلی مفید است.
• برای اسهال ساده کودکان شیرخوار اثر دارد.
• به عنوان خنک کننده در امراض حصبه و آبله تجویز شده است.
• اگر با شیر تازه خورده شود، بدن را چاق می‌کند.
• از خواص خاکشیر کنترل فشار خون است، به این منظور خاکشیر را بکوبید، شب موقع خوابیدن، کف پا تا مچ را با آن ضماد نمایید، در تسکین و بهبود فشار خون اثر دارد.
• روی ورم‌های سخت و سرطانی، پستان، چشم، نقرس و ورم گوش، ضماد نمایید.
• از دانه‌های خاکشیر به عنوان پادزهر به نحو زیر می‌توان استفاده کرد؛پنج گرم دانه را شسته و با گلاب یا آب خالص آن قدر بجوشانید تا شکفته شود و بعد آن را نیم گرم به مسموم بخورانید. به این صورت، قی آورده و ایجاد تهوع می‌نماید و این عمل را چند مرتبه تکرار کنید تا قی بند آید.
• یکی از خواص خاکشیر از بین بردن جوش‌های صورت است. برای برطرف کردن جوش‌های صورت که به علت خوردن چربی و شیرینی زیاد ایجاد می‌شود باید جوشانده یک قاشق ترنجبین را با دو قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کرد و هر روز صبح ناشتا به مدت دو هفته خورد تا جوش‌ها از بین بروند.
• برای رفع اسهال ساده کودکان شیرخوار می‌توان مقدار یک قاشق غذاخوری خاکشیر پاک کرده را در ظرفی ریخته بر روی آتش ملایم به هم بزنند تا خاکشی بو داده شود و سپس کمی آب و عسل به آن افزوده هر نیم ساعت یک قاشق چای خوری از آن را به کودک بخورانند.
• خاکشیر یکی از بهترین‌های داروهای ضد آلرژی می‌باشد.
• در فصل گرما با کاهش دمای بدن به پیشگیری ازگرمازدگی کمک می‌کند.

عوارض خاکشیر و منع مصرف

• به افرادی که ورم و زخم معدهدارند، توصیه می‌شود مصرف خاکشیر را محدود کنند.
• خاکشیر را میتوان از دو تا سه سال به بالا به کودکان داد و برای کودکان زیر این سن نیز شربت خاکشیر را صاف کرد و تنها آب آن را به کودک داد.
• به دلیل وجود خاک فراوان در خاکشیر لازم است حتماً قبل از مصرف شسته شود و مدتی در آب بماند.
• در پایان لازم است بدانیم، با وجود گسترده بودن خواص خاکشیر، افرادی که طبع سرد دارند و از بیماری‌های ناشی از طبع سرد از جمله روماتیسم و آرتروز رنج می‌برند، باید شربت خاکشیر را محدود مصرف کنند یا مصرف آن همراه با عسل و عرق نعناع باشد.

خواص خاکشیر برای درمان یبوست

یبوست یک عارضه معده ای روده ای رایج است. افرادی که این مشکل را دارند، حرکات معده ای و گوارشی کندتری دارند. به طور کلی اگر کمتر از ۳ بار در هفته دفع مدفوع دارید و مدفوع تان سفت و خشک است احتمالا به یبوست مبتلا شده اید. یبوست سرچشمه بسیاری از امراض است و نوع مزمن آن علاوه بر ناراحتی در هنگام دفع، انسان را بی‌حال و کسل کرده و خمیازه ایجاد می‌کند. همین طور باعث بد مزه شدن دهان شده و اشتها را از بین می‌برد به همین دلیل درمان آن باید جدی گرفته شود.

استفاده از خواص خاکشیر برای یبوست در طب سنتی بسیار شناخته شده است. نوشیدن شربت خاکشیر قبل از صبحانه می‌تواند به رفع یبوست و جوش‌های صورت کمک کند. مخلوط یک قاشق غذاخوری خاکشیر، نصف لیوان آب جوش و دو حبه قند یا معادل آن شکر تقریبا برای تمام مزاج‌ها مناسب است، به خصوص برای افرادی که شکم‌شان سخت کار می‌کند.

موارد استفاده از خاکشیر برای یبوست

خاکشیر برای یبوست ناشى از غالب شدن مزاج سرد و درمان ضعف معده نشانه غالب شدن مزاج سرد، خشکى دهان، کم میلى به آب، بد طعمی طعام، بی ‏اشتهایی، نفخ شکم، بروز برخى دردها در معده، ضعف و لاغرى که روز به روز زیاد شود، است. استفاده از خاکشیر همراه با آب جوش برای برطرف شدن این مشکل مفید خواهد بود.

خاکشیر برای یبوست سوداوى با منشاء عصبى

نشانه آن کشیدگى شکم و انقباض روده است. به هنگام تخلیه بخشى از روده حلقه وار جمع شده، مدفوع دو تکه گردیده و راه روده چند دقیقه بسته می‏شود. در این حال تکه‏ اى از مدفوع خارج شده و تکه دیگر در جاى خود باقى می‏ماند. حتى با فشار نیز روده کاملا باز و تخلیه نمی‏شود. مقدارى از مدفوع در روده بجاى مانده و در نتیجه سموم و عوارض مختلفى را موجب میگردد.

خاکشیر برای یبوست سالخوردگان

سالخوردگان بدنشان کم‏ آب و خشک شده و به همین نسبت روده‏ های شان نیز خشک و کم‏ آب می‏گردد و در نتیجه کمتر ترشح می‏کند و این سببى براى یبوست آنان میشود. در این مورد بهترین داروى طبیعى خاکشیر است که باید آن را کوبیده داخل استکان قندداغ کرده بنوشند. در اینجا لعاب خاکشیر روده را تر و نرم و سطح درونى آن را لیز نموده و سبب سهولت سیر مدفوع و رفع تدریجى عارضه می‏گردد. با خوردن خاکشیر رنگ مدفوع اغلب سیاه می‏شود. لازم به ذکر است که استفاده سالخوردگان از داروهای ملین و مسهل‏ها زیان‏ آور می‏باشد، زیرا مانده رطوبت بدن آنان را کشیده و از میان برده و موجب خطر مرگ خواهد گردید.

خاکشیر برای یبوست زنان باردار

استفاده از خواص خاکشیر به دلیل طبع ملایم و معتدلی که خاکشیر دارد، برای رفع یبوست دوران بارداری و رفع عوارض ناشی از آن مفید خواهد بود، با این وجود استفاده از آن در این دوران باید با احتیاط صورت گیرد.

خاکشیر برای یبوست کودکان‏

در کودکانى که مبتلاء به یبوست و دل ‏درد شده و جوشهائى در بدنشان پیدا می‏شود اگر روزى یک قاشق چایخورى خاکشیر را بکوبند و در قند داغ ریخته و به آنان بنوشانند رفته‏ رفته لینتى در مزاجشان پیدا شده و رفع دل‏ درد و برطرف شدن بثورات آنها خواهد گردید. استفاده از خاکشیر برای کودکان و نوزادان بدون هیچ نگرانی همراه خواهد بود و حتى به نوزادان نیز می‏توان خاکشیر کوبیده و قند داغ را به میزان نصف قاشق چایخورى داد و نتیجه گرفت.

میزان و نحوه مصرف خاکشیر برای یبوست

دانه‌های خاکشیر را ۱۵ دقیقه درون آب خیس کنید سپس آب اضافی آن را خالی کنید، و چندین مرتبه شستشو را ادمه دهید. برای رفع یبوست خاکشیر ، باید با اب جوش مصرف شود و برای رسیدن به نتیجه بهتر، لازم است خاکشیر به همراه آب جوش ۵ تا ۶ قل بخورد و سپس با نبات سفید یا شکر شیرین شود. به طور کلی مصرف روزانه ۲ تا ۳ قاشق غذا خوری خاکشیر با آب جوش و نبات علاوه بر بهبود یبوست به شفاف شدن و زیبایی رنگ چهره کمک می‌کند چرا که خاکشیر مقوی هاضمه و مقوی معده است.

طرز تهیه و خواص جوشانده خاکشیر