سپندارمذگان روز عشق ایرانی چه تاریخی است؟و  روز دقیق اسفندگان

سپندارمذگان روز عشاق ایرانی اصیل

در تاریخ باستان قدیم و ایران کهن مناسبتی بود به نام عشق ایرانی یا سپندارمذگان(سپندارمزگان) که با نام های همچون اسپندگان و یا اسفندگان از او نام برده میشد. روزی است که آنرا معادل ولنتاین امروزی میدانند.که در ایران باستان این روز را به خاطر بزرگداشت زن و زمین جسن میگرفتند و ایین مقدسی بشمار میامد.

سپندارمذگان چه روزی است؟

در هر حال اختلاف نظر و سلیقه در تاریخ دقیق این روز وجود دارد,اما طبق اطلاعا و آمار تاریخ دقیق و اعلامی سپندارمزگان در ایران باستان ۵ اسفند ماه بوده است ,که در آن سالهای قدیم تمامی ماه های سال ۳۰ روزه بوده است.

اما در تقویم جدید شمسی ما ایرانیان چون ۶ ماه از سال را ۳۱ روزه هستند بنابراین برخی از مورخان معتقد هستن باید این روز را در ۲۹ بهمن جشن بگیرند و این روز تاریخ اصلی سپندارمزگان میباشد.

اما برخی دیگر از مورخان نیز معتقد میباشند اسم اسپندگان  نام پنجمین روز از ماه اسفند است,وباید در همان ماه نیز این جشن برگزار شود,گرچه طبق امار و شواهد بیشتر ما ایرانیان روز ۲۹ بهمن ماه رو به یکدیگر تبریک مویند و این روز را جشن میگیرن.

در ادامه  این مقاله در سایت چرخک تاریخچه بوجود آمدن این روز و آیین و رسوم آن آشنا خواهید شد و براتون بازگو خواهم کرد.

جشن سپندار مذگان چیست؟

جشن اسپندگان یا اسفندگان(سپندارمزگان) کی از چندین آین و جشن های ایران باستان میباشد که این روز در پنجم اسفن ماه برگزار میشد.دانشمند بزرگ و ریاضی دان معروف ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه ارده است که ایرانیان  روز پنجم اسفند ماه را روز بزرگداشت زن و زمین خود میدانند. و ان تاریخ جشن برگزار میکردند.

تاریخ دقیق اسفندگان

اگه چه منابع و ماخذ کهن از جمله دانشمند ابوریحان بیرونی این جشن را در روز۵ اسفند ما نامگذاری کرده اند.اما با تغییر ساختار تقویم شمسی ایرانیان  در زمان خیام نیشابوری که پس از ابوریحان بیرونی زندگی میکرده و طبق اون داده های جدید زمین شناسی تقویم ایرانیان به ۳۱ روزه شدن شش ماه اول سال که باید در منابع کهن ایرانی بروزرسانی کرد.

اما طبق روایات زرتشتیان آن  را در ماه اسفند(سپندارمذگان-پنجمین روز) برابر با بیست و نهم بهمن ماه در گاهشماری خورشیدی امروزین برگزار میکردند.

طبق گزارش عموم پزوهشگران(از جمله استادان:ایراهیم پورداوود,جلیل دوستخواه,رضا مرادی غیاث آبادی,پرویز رجبی) تاریخ دقیق این جشن اسفندگان را پنجم اسفند ماه میدانند و ابداعات جدید در انتقال آن به ۲۹ بهمن ماه را غلط میدانند.

واژه فارسی اصیل  «اسفند» : در زبان فارسی امروز، از واژه پهلوی «سپندارمت-Spandarmat» و اوستایی «سپِنتَه آرمَئی تی-SpentaArmaiti» بر گرفته شده است.

تاریخچه کهن سپندارمذگان

در تقویم گاه شمارهای گوناگون ایرانیان,علاوه بر این که هر ماه سال برای خودشان نامی داشتند.هر روز از ماه هم برای خودشان نامی داشتند که با ارزش بوندن برای ایرانی اصیل و کهن.

مثال میزنم:برای روز اول هر ماه “روز اورمزد ” و برای روز دوم هر ماه “روز بهمن “(سلامت و اندیشه) که نخستین صفت خداوند میباشد. و روز سوم هر ماه را “اردیبهشت ” یعنی(بهترین راستی و پاکی ) که باز از صفات خداوند یکتا می باشد.روز چهرم هر ماه را “شهریور ” یعنی (شاهی و فروانرواریی آرمانی) که خاص مطلق خداوند است و روز پنجم هر ماه را “سپندارمذ ” بود.سپندار مذ لقب ملی زمین است. که همچین نام  ها و صفاتی رو انتخاب کرده بودند.

یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می‌ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می‌نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می‌دهد.

برای  همین دلایل در فرهنگ باستان کهن  اسپندارمذگان را به‌عنوان نماد مهر مادری و باروری می‌پنداشتند.

در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌شده‌است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می‌شد، جشنی ترتیب می‌دادند متناسب با همان نام آن روز و ماه. مثلا شانزدهمین روز هر ماه، «مهر» نام داشت و که در ماه مهر، «مهرگان» لقب می‌گرفت و می‌بینیم که چگونه هر جشنی با معنی و مفهوم عمیق خود برای مردم  آن زمان شادی و نشاط می‌آفرید.

همچنین روز آبان در ماه آبان جشن «آبانگان» میگرفتند, یعنی جشن ستایش آب و روز آذر در ماه آذر جشن «آذرگان» میگرفتند, یعنی جشن ستایش آتش و همچنین در  روز پنجم ماه دوازدهم (اسفند)، «سپندارمذ» یا «اسفندار مذ» نام داشت که جشنی با همین عنوان می‌گرفتند.

طبق همین روایات «سپندارمذگان» روز زن و زمین است.روز پنجم اسفند در همه گاه‌شماری‌های ایرانی به عنوان روز جشن اسپندارمذگان شناخته می‌شود.و این روز را مقدس و جشن برپا میکردند.

آیین های جشن سپندارمذگان

در این روز مردان ایران کهن  به همسران خود هدیه می‌دادند. مردان زنان خانواده را بر تخت شاهی می‌نشاندند و از آنان اطاعت می‌کردند و به آنان احترام بیشتر میگذاشتند و به آنان هدیه می‌دادند.

این روز  یک یادآوری برای مردان بود تا مادران و همسران خود را گرامی بدارند و قدردان زحمات انان باشند, و چون یاد این جشن تا مدت‌ها ادامه داشت و بسیار باشکوه برگزار می‌شد همواره این آزرم و احترام به زن برای مردان گوشزد می‌گردید.

اختلاف زمان در  برگزاری این روز

در حال حاضر در برخی جاها، به جای روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سال  سپندارمذ (اسفند)، روز ۲۹ بهمن ماه را روز جشن سپندارمزگان مینامند.

درباره این  پرسش بخاطر وجود دوگانگی‌ها باید گفت که جشن‌ها و فاصله‌های میان آنان در نوشته‌های کهن ایران باستان  دارای تعریف و تفریض و اندازه‌های مشخصی است که به مانند دانه‌های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آنان، موجب گسست همه این رشته خواهد شد.پس با این وجود باید این موارد رو رعایت کنیم در انتخاب دقیق روز.

چنان چه در منابع و ماخذ ایرانی آمده‌ است، جشن سده پس از ۴۰ روز از شب یلدا یا چله، و پس از ۱۰۰ روز از اول آبان ماه  قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از ۲۵ روز از جشن اسپندگان است.

این اندازه‌ها و فاصله‌های و قواعد  تعریف شده در نوشته‌ ها و ریشه‌نامه‌های کهن ایران باستان، تنها با گاه‌شمار ایرانی با ماه‌های ۳۱ روزه (مبدأ هجری خورشیدی کنونی) که بزرگترین دستاورد دانش گاه‌شماری در جهان است، همسان است؛

اما با کتابچه‌ ای جدید که در چند سال گذشته در ایران با نام سال نمای دینی زرتشتیان چاپ می‌شود، هماهنگی ندارد.

چرا که امار و اطلاعات در این کتابچه، فاصله ۱۰۰ روزه از اول آبان تا جشن سده به ۱۰۶ روز، فاصله ۴۰ روزه شب چله (یلدا) تا جشن سده به ۴۶ روز، و فاصله ۲۵ روزه جشن سده تا سپندارمذگان (اسپندگان) به ۱۹ روز رسیده‌است که این فاصله‌ها با هیچکدام از اسناد و منابع و تاریخ‌نامه‌های ایرانی هماهنگی ندارد.

این‌ها برگی  از آشفتگی‌ها و ناهماهنگی های  است که منتشرکنندگان این کتابچه در ذهن نوجویان ایجاد کرده و نه تنها نظام قانونمند گاه‌ شماری ایرانی را مخدوش کرده‌اند، بلکه اختلال‌هایی نیز در تقویم سنتی یزدگردی زرتشتی که در میان بسیاری از زرتشتیان ایران و عموم زرتشتیان هند و جهان رواج دارد، به وجود آورده‌اند.

قدمت ۲۰ ساله این تقویم، دستکاری‌ های فراوان در گاه‌ شماری ایرانی و زرتشتی نبود هیچگونه سامانه کبیسه‌گیری و تعریف مشخص از طول سال، مبدأ سالشماری ساختگی و نیز اختلاف‌های فراوان با دیگر زرتشتیان جهان باعث شده که زرتشتیان نیز چنین دستکاری‌ هایی در قواعد سنتی و دینی را نادرست شمارند.

از این رو، زمان درست شب یلدا برابر با شامگاه ۳۰ آذر، جشن سده در ۱۰ بهمن و جشن سپندارمذگان (اسپندگان) در ۵ اسفند است.

صفات  و دیگر نام های سپندارمذگان

این جشن ها  را با نام‌ های جشن برزیگران هم مینامند.در روز اسپندگان چند جشن با مناسکی مختلف  به‌خصوص برگزار میشد.

نخستین آن جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود  است,که ویژه زنان بوده. در این روز مردان برای زنان هدایایی  می‌خریدند و از آنان قدردانی و تشکر می‌کردند. امروزه نیز بیشترین جنبه مورد تأکید در اسپندگان قدردانی از زنان در آن دوران است.

در زمانهای  گذشته چنانچه  ابوریحان بیرونی روایت کرده‌است عوام کارهای دیگری هم می‌کردند چون آیین‌ های جادویی برای دورکردن خرفستران. اما ابوریحان این آیین‌ها را تازه و نااصیل خوانده‌است,و رد کرده بود.

استاد دکتر جلال خالق مطلق در این باب میگوید

ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه که در سال ۳۹۱ هجری تألیف و چاپش کرده است، آنجا که درباره ی جشن های ایران باستان  سخن می گوید، از جشنی نام می برد که در روز اسفندارمذ در ماه اسفندارمذ، یعنی در پنجم اسفند برگزار می شد.

در ایران اصیل کهن، یک جشن بهاری زنان بوده که در آن روز زنان از آزادی بیشتری برخوردار بودند و بویژه دختران «دم بخت» به همسرگزینی تشویق می شدند و از این رو این جشن را «مردگیران» می نامیدند.

اما با نفوذ بیشتر مذهب این جشن نخست تغییر ماهیت داد  و جشن زنان شوهردار شده و این دسته زنان در آن روز از شوهران خود به پاس یکسال پارسایی و خانه داری و شوهر دوستی هدیه می گرفتند، تا اینکه همین نیز رفته رفته فراموش شده است.

تاریخ  این جشن پنجم اسفند بود. پر بیراه نیست اگر بانوان روشنفکر ایرانی دست کم، کنگره ها و جلسات ویژه ی مسایل زنان را در این روز برگزار کنند تا یاد آن جشن دوباره زنده گردد.

باشد که همگان راستی و پارسی گردیم.