تکنیک های اصلی کمک های اولیه – بخش سوم

در بخش اول و دوم از مقاله تکنیک های اصلی کمک های اولیه درباره مباحث کمک های اولیه صحیت کردیم و توضیح دادیم در بخش سوم از این مقاله درباره کمک به گردش خون مصدوم، کنترل خونریزی و مباحث نجات زندگی مصدوم که لیست کلی این مباحث به شرح ذیل می باشد که سعی می شود در چند پست به هم مرتبط منتشر گردد 

کمک به گردش خون مصدوم

ادامهٔ تنفس مصنوعى در حالى‌که قلب مصدوم نمى‌زند کار بیهوده‌اى است، چرا که خون اکسیژن‌دار گردش نمى‌کند. پس از اولین چهار تنفس بایستى دقیقاً امتحان کنید که آیا قلب مى‌زند یا خیر. همیشه به‌خاطر داشته باشید در بعضى موارد که تنفس مصدوم دچار اشکال شده است مى‌شود به‌وسیلهٔ تنفس مصنوعى به او کمک نمود، اما به‌علت حساس بودن قلب ممکن است قلب به سادگى بایستد، بنابراین زمانى‌که قلب ضربان دارد هیچگاه اقدام به کمپرس قلب نکنید حتى اگر ضربان ضعیف باشد.

•  کمپرس قلب

فشار روى قفسه سینه مى‌تواند باعث تحریک انقباض‌ها در قلبى که ضربان ندارد بشود. به‌وسیله فشار رو به پائین روى نیمهٔ پائینى قفسه سینه، شما فشار قسمت داخلى سینه را زیاد مى‌کنید و این عمل باعث مى‌شود خون از قلب به داخل شریان‌ها رانده شود و هنگامى‌که فشار را متوقف مى‌کنید سینه به حالت اولیه برگشته و خون از داخل سیاهرگ‌ها به قلب سرازیر مى‌شود.

کمپرس قلب همیشه همراه با تنفس مصنوعى و مقدم بر آن است. براى آنکه این کار مؤثر باشد باید سطحى که مصدوم روى آن دراز کشیده سفت و محکم باشد. به محض آنکه وجود نبض در سرخرگ سبات در گردن را احساس کردید کمپرس قلب را بلافاصله قطع کنید اما اگر لازم بود تنفس مصنوعى را ادامه دهید.

• آزمایش ضربان قلب

قبل از شروع به کمپرس قلب حتماً بایستى مطمئن شوید که قلب ضربان ندارد. اگرچه به‌علت فقدان ضربان ممکن است اطراف لب‌هاى مصدوم کبودرنگ باشد (سیانوز) ولى تنها راه اطمینان از فقدان ضربان قلب آزمایش نبض در ناحیه گردن است (نبض سرخرگ سبات). این ضربان را مى‌توان در گردن، در گودى میان حنجره و ماهیچه‌هاى مربوط به آن احساس نمود. (نبض مچ نمایانگر زیاد قابل اطمینان نیست). نبض را بایستى دقیقه اول پس از کمپرس و آنگاه هر ۳ دقیقه یک‌بار امتحان نمود. نبض تنها زمانى برخواهد گشت که قلب شروع به زدن کند.

• کمپرس قلب

اگر تنفس دهان به دهان به تنهائى موفقیت‌‌آمیز نبود و قلب مصدوم ایستاد یا قبلاً ایستاده بود باید کمپرس قلب را همراه با تنفس دهان به دهان اجرا کنید. این عمل به این دلیل انجام مى‌شود که بدون زدن قلب، گردش خونى وجود نخواهد داشت تا خون اکسیژن‌دار را به مغز مصدوم برساند.

• روش کار :

۱. مصدوم را به پشت روى یک سطح سفت و محکم بخوابانید. در کنار مصدوم مقابل سینه‌ او روبروى قلب زانو بزنید و دو انگشت شست خود را وسط استخوان جناغ سینه بگذارد.

۲. برجستگى کف دست را روى نیمهٔ پائینى استخوان جناغ سینه قرار دهید. انگشتان دست را باز کنید کف دست دیگر خود را روى این دست قرار دهید و انگشتان را درهم فرو ببرید.

۳. بازوهاى خود را راست نگه داشته و تنه خود را آنقدر جلو ببرید تا بازوهاى شما کاملاً عمود بر بدن مصدوم شود، روى قفسه سینه فشار دهید (تا حدود چهار الى پنج سانتى‌متر قفسه سینه به پائین فشار داده شود). سپس به عقب برگردید و دیگر فشار ندهید، پانزده بار به‌طور کامل این کار را با سرعت ۸۰ کمپرس در دقیقه انجام دهید. (براى اطمینان از درستى عمل بشمارید یک، دو، سه، و غیره).

۴. برگردید بالاى سر بیمار و راه تنفس او را دوباره باز کنید. دو تنفس دهان به دهان به او بدهید.
۵. دوباره پانزده کمپرس و سپس به‌دنبال آن دو تنفس دهان به دهان، دقیقه اول پس از انجام اعمال فوق نبض را آزمایش کنید. و پس از آن هر سه دقیقه یکبار مجدداً نبض را امتحان کنید.
۶. به محض آنکه ضربان قلب برگشت کمپرس سینه را متوقف کنید. اما به تنفس دهان به دهان آنقدر ادامه بدهید تا تنفس به حالت طبیعى برگردد و باز هم در صورت لزوم به او کمک کنید و در این هنگام سعى کنید سرعت تنفسى که به مصدوم مى‌دهید با میزان تنفس وى هماهنگ باشد. سپس مصدوم را در وضعیت بهبود قرار دهید.

•  آزمایش واکنش:

اگر روش‌هاى نجات زندگى مؤثر واقع شود سرخرگ سبات شروع به ضربان خواهد کرد. به صورت و لب‌هاى مصدوم نگاه کنید همراه با به گردش افتادن خون اکسیژن‌دار رنگ و روى مصدوم شروع به بازشدن مى‌کند.

کنترل خونریزی

اصل کنترل خونریزى عبارت است از محدود کردن جریان خون به زخم به‌منظور تسهیل لخته شدن خون. این عمل را به دو صورت مى‌توان انجام داد. به‌وسیله فشار و بالا نگهداشتن. دو نوع فشار داریم:
‘فشار مستقیم روى زخم؛ و فشار نامستقیم روى شریانى که خون ناحیه جراحت را تأمین مى‌کند. فشار مستقیم همیشه باید اول انجام شود؛ از فشار نامستقیم تنها زمانى استفاده کنید که یا فشار مستقیم تأثیرى نداشته یا انجام آن خیلى مشکل باشد.’

• روش کار:

۱. با شست و یا انگشتان مستقیماً روى جراحت فشار دهید.

۲. مصدوم را در یک حالت راحت و مناسب بخوابانید. ناحیهٔ جراحت را تا آنجا که امکان دارد بالا ببرید و در حالى‌که به فشار دادن ادامه مى‌دهید در همان وضعیت نگهدارید.

۳. یک باند پانسمان استریل غیر آغشته به دارو روى زخم بگذارید، مطمئن شوید که کاملاً فراتر از لبه‌هاى زخم را پوشانده است. محکم آن را به پائین فشار دهید و یک باند دور آن سفت بپیچید تا جلوى خونریزى را بگیرد، اما نه آنقدر محکم که باعث قطع گردش خون شود. (به مبحث باند مثلثى مراجعه شود).

اگر زخم بزرگ است دو لبهٔ زخم را به سمت هم با ملایمت ولى قاطعانه بفشارید و آنها را در همان حالت فشردگى نگهدارید.

• فشار مستقیم:

به‌منظور جلوگیرى از خونریزی، بدون ایجاد اختلال در گردش خون سایر نقاط بدن، شما بایستى بلافاصله اقدام به وارد آوردن فشار مستقیم روى جراحت بنمائید. این فشار مستقیم باعث مسطح شدن رگ‌هاى خونى در آن ناحیه شده و سرعت جریان خون را کاهش مى‌دهد به‌طورى که خون محل جراحت فرصت لخته‌ شدن پیدا مى‌کند.

بایستى این فشار به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه ادامه پیدا کند، چرا که متوقف شدن جریان خون (در ناحیهٔ جراحت) به زمان احتیاج دارد. اگر یک شى خارجى در زخم فرو رفته است فشار بایستى در کنار آن شى وارد شود.

اگر امکان داشته باشد باید عضو زخمى را بالا ببرید و در همان حال نگهدارید. این کار باعث کاهش جریان خون به‌وسیلهٔ پائین آوردن فشار خون در آن ناحیه مى‌شود.

•  فشار نامستقیم:

اگر نمى‌توان خونریزى را با فشار مستقیم کنترل نمود یا به‌هر دلیلى کاربرد فشار مستقیم موفقیت‌آمیز نبود (مثلاً به دلیل گستردگى جراحت). در این حال مى‌توانید براى جلوگیرى از خونریزى از وارد آوردن فشار نامستقیم روى نقطه مناسب استفاده کنید. از این روش فقط براى کنترل خونریزى شریانى مى‌توان استفاده نمود. نقطهٔ فشار جائى است که یک شریان روى استخوان قرار دارد و شما با فشردن شریان روى استخوان آن را مسدود مى‌کنید و از جریان یافتن خون به نواحى فراتر از نقطهٔ فشار جلوگیرى مى‌کنید. از آنجا که این کار خون بافت‌ها و کل عضو را قطع مى‌کند، بنابراین فقط به‌عنوان آخرین حاره به‌کار مى‌رود و نباید بیش از ۱۵ دقیقه ادامه یابد.

دو نقطه فشار وجود دارد که براى کنترل خونریزى‌هاى شدید مورد استفاده قرار مى‌گیرد، یکى در شریان بازو و دیگرى در شریان ران.
شریان بازوئى از داخل ناحیهٔ بالاى بازو بین ماهیچه‌ها مى‌گذرد و تقریباً مسیر آن به موازات درز آستین است. براى وارد آوردن فشار، انگشتان خود را زیر بازوى بیمار قرار دهید و بین ماهیچه‌ها به سمت بالا و داخل فشار دهید به‌طورى که شریان بین استخوان بازو و دست شما فشرده شود. شریان رانى از قسمت پائین پا در ناحیه کشالهٔ ران جائى که دو ران پا به‌هم سائیده مى‌شوند از داخل ران‌ها عبور مى‌کند و به قسمت‌هاى پائین پا مى‌رود. براى وارد آوردن فشار، بیمار را بخوابانید یکى از زانوهاى او را خم نمائید. شریان را در ناحیه کشالهٔ ران پیدا کنید و آن را روى استخوان لگن خاصره با دست مشت کرده یا با استفاده از برجستگى کف دست فشار دهید.

اگر باند مناسب در اختیار نداشتید، یک تکه گاز روى زخم قرار دهید روى گاز یک بالشتک پنبه‌اى بگذارید و محکم باندپیچى کنید (پنبه را مستقیم روى زخم نگذارید). شما مى‌توانید از هر چیز تمیز و مناسبى نیز که در اطراف شما هست براى پانسمان زخم استفاده کنید . عضو جراحت برداشته را بى‌حرکت نگهدارید (به مبحث شکستگى‌ها مراجعه نمائید).

اگر خونریزى ادامه پیدا کرد، باند یا بالشتک بیشترى به‌کار ببرید. اما پانسمان اولیه‌اى را که روى زخم گذاشته‌اید از جراحت جدا نکنید این کار منجر به پاک‌شدن لخته و شروع دوبارهٔ خونریزى مى‌شود.

نجات زندگی

در مواردى‌که قلب مصدوم ضربان ندارد و تنفس انجام نمى‌شود وظیفه حیاتى شما برقرارى تنفس و گردش خون براى تأمین جریان اکسیژن به مغز مى‌باشد. اول، اطمینان از باز بودن راه تنفس مصدوم؛ دوم، نفس دادن به مصدوم به‌وسیله متورم کردن شش‌ها و رساندن اکسیژن به خون (تنفس مصنوعی)؛ سوم، به گردش درآوردن خون به‌وسیله وارد آوردن فشار خارجى روى قفسه سینه (کمپرس قلب).

استفاده سریع و مؤثر از تنفس مصنوعى (و اگر لازم باشد) همراه با کمپرس قلب از بدتر شدن وضع مصدوم تا زمانى که تحت نظر پزشک قرار گیرد جلوگیرى مى‌کند و باعث نجات جان او مى‌شود. این اعمال که نجات زندگى نامیده مى‌شود حتماً بایستى اجراء شود، حتى اگر تردید دارید که مصدوم زنده بماند. روش‌هاى نجات زندگى را باید آنقدر ادامه بدهید تا: تنفس و نبض منظم مشاهده شود؛ شخص واردتر از شما عهده‌دار این امر شود؛ یا اینکه پزشک سر برسد.

نجات زندگی به‌وسیلهٔ دو امدادگر

زمانى‌که دو امدادگر موجود هستند یک نفر مى‌تواند مسئول باز نگه‌داشتن راه هوا، انجام تنفس دهان به دهان و امتحان نبض شود؛ و در همین هنگام دیگرى مى‌تواند عمل کمپرس قلب را انجام دهد. اگر انجام روش‌هاى نجات زندگى طولانى شد دو امدادگر مى‌توانند جاهاى خود را با هم عوض کنند و به این ترتیب کمتر خسته مى‌شوند. دو امدادگر بایستى مقابل هم در طرفین مصدوم قرار گیرند.

۱. امدادگر اول بالاى سر مصدوم قرار مى‌گیرد و امدادگر دیگر پهلوى او قرار مى‌گیرد به‌طورى که سر و دست‌هاى او به موازات وسط سینه مصدوم باشد.

۲. امدادگر اول که بالاى سر مصدوم قرار دارد بلافاصله راه تنفس را باز نموده چهار تنفس دهان به دهان سریع به او مى‌دهد و نبض را آزمایش مى‌کند (به مبحث کمک به گردش خون مصدوم مراجعه شود). اگر قلب نمى‌زد امدادگر دیگر بایستى پنج کمپرس سینه انجام دهد.

۳. روش‌هاى نجات زندگى را به این ترتیب ادامه دهید: امدادگرى که بالاى سر قرار دارد یک تنفس دهان به دهان به مصدوم مى‌دهد و به دنبال آن امدادگر دیگر پنج کمپرس سینه انجام مى‌دهد. این عمل باید با سرعتى معادل ۶۰ کمپرس در دقیقه انجام شود تا آنکه قلب شروع به زدن نماید (براى آنکه سرعت درست را پیدا کنید بشمارید ۱۰۰۱، ۱۰۰۲ و …). آزمایش نبض بایستى دقیقه اول پس از انجام این اعمال انجام شده و پس از آن هر سه دقیقه یکبار یا هر دوازده دور انجام شود.