کم خونی چیست و چه عوارضی دارد؟

آهن چیست؟

آهن یک ماده مغذی مورد نیاز برای ادامه زندگی و از اصلی ترین مواد اولیه برای ایجاد و ساختن گلبول های قرمز خون است. لازم بذکر است که علاوه بر آهن ماده های مغذی دیگری هم چون اسید فولیک، ویتامین B6 و ویتامین C، و پروتئین هایی برای خون سازی و حیات بدن الزامی است این مواد مغذی باید از طریق رژیم های خوب غذایی روزانه به بدن برسد.

کم خونی و فقر آهن

کم خونی و نبود آهن در بدن امروزه یکی از مشکلات همه گیر  و قابل توجه است و اکثر مردم به خصوص دختران جوان و افراد کهنسال دچار فقر آهن و کم خونی هستند. در جهان بیش از ۳ میلیارد نفر از افراد از این بیماری رنج می‌برند که از این آمار جهانی مردم ایران هم سهیم هستند که به دلیل نداشتن یک رژیم تغذیه ای خوب می‌باشد. طبق تحقیقات انجام شده زنان در سنین ۱۵تا ۴۹ ساله کم خون هستند بطوری که ۳۵ درصد دختران کم خون هستند.

اگر برای ساختن گلبول قرمز خون، آهن به مقدار کافی در دسترس نباشد ابتدا بدن از ذخیره آهن خود استفاده می‌کند سپس در صورت ادامه کمبود  ذخایر آهن بدن کاهش می یابد. اگر کمبود آهن ادامه پیدا کند ذخایر آهن بدن تخلیه و کم می‌شوند و کم خونی و فقر آهن ظاهر می‌شود به همین علت ها وجود آهن برای خون سازی و سلامتی بدن واجب است.

عوارض ناشی از کم خونی فقر آهن چیست؟

کم خونی و فقر آهن با عوارض متعدد و زیانبار بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی از جمله کاهش تمرکز حواس، افت تحصیلی، کاهش مقاومت بدن در برابر بیماریها، تغییرات رفتاری به صورت بی حوصلگیی، بی تفاوتی، خستگی، کسالت، کبود شدن زیر چشم ها و کاهش انرژی و کاهش شادابی همراه است. با توجه به عوارض نام برده بهتر است به مسئله کمبود آهن توجه کنید و با رسیدگی مقدار آهن بدنتان را افزایش دهید.

افراد به خصوص دختران جوان زمانی که دچار کم خونی هستند بیشتر اوقات ضعف و خستگی در چهره و جسم شان نمایان است این افراد به دلیل نداشتن انرژی خوب و کافی فعالیت های بدنی و ورزش نمی‌توانند انجام دهند و دوری می‌کنند و یا در هنگام ورزش و تحرک زیاد زود خسته می‌شوند حتی کم خونی و فقر آهن تاثیر منفی بر روی قدرت یادگیری می‌گذارد و افت تحصیلی را در پیش خواهند داشت.

علل ایجاد کم خونی فقر آهن چیست؟

در سنین مدرسه به دلیل رشد آهن بیشتری نیاز دارد و مصرف ناکافی منابع غذیی حاوی آهن در این دوران منجر به کمبود آهن می شود در دوران بلوغ به دلیل جهش رشد نیاز دختران نوجوان به آهن بیشتر از دوران قبل است چون در دوران قاعدگی مقداری از آهن بدنشان در حین خونریزی از دست می‌رود خوردن غذاهای آهن دار به آنان توصیه می‌شود.

توصیه می شود دختران و زنان بین سنین ۱۵ تا ۴۹ سال (سنین باروری) جهت پیشگیری از کم خونی و فقر آهن هر ساله به مدت ۴ ماه ، هرهفته یک عدد قرص آهن مصرف نمایند مجموعا ۱۶ عدد قرص در سال است.

علائم کم خونی و فقر آهن

رنگ پریدگی دائمی زبان و مخاط ،لب و چشم ها ،کمرنگ شدن خطوط کف دست، احساس ضعف و خستگی زودرس، سیاهی رفتن چشم بی تفاوتی سرگیجه سردرد بی اشتهایی حالت تهوع و خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دستها و پاها در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن دیده می شود.

راههای پیشگیری و کنترل کم خونی و فقر آهن

به طور کلی چهار روش اساسی پیشگیری از کم خونی فقرآهن عبارتند از:

• ۱- آموزش تغذیه و ایجاد تنوع غذایی

• ۲- کنترل بیماریهای عفونی و انگلی

• ۳- آهن یاری مناسب و کنترل شده

• ۴- غنی سازی مواد غذایی

برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی و فقر آهن لازم است همه گروه های جامعه ، آموزش های لازم را در زمینه منابع غذایی آهن دار و تنوع غذایی دریافت کنند همچنین از بروز بیماریهای عفونی که باعث کم شدن اشتها و دریافت کمتر مواد غذایی آهن دار می‌شود پیشگیری کرد. دادن قرص و قطره آهن هم در گروههای مختلف مانند دانش آموزان و کودکان می تواند باعث پیشگیری از کم خونی و فقر آهن گردد در نهایت غنی سازی مواد غذایی مانند غنی سازی نان با آهن می‌تواند در کاهش موارد کم خونی در سطح جامعه بسیار موثر باشد.

منابع غذایی آهن

جگر، گوشت، ماهی، تخم مرغ، جعفری، عدس لوبیا و انواع خشک بار و مغز ها مانند توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک، کشمش، پسته، گردو و… از منابع خوب و مفید آهن هستند.

دختران دانش آموز دبیرستانی می توانند جهت پیشگیری از کم خونی و فقر آهن درطول سال تحصیلی به مدت ۴ ماه و هر هفته یک عدد قرص آهن ( جمعا ۱۶ عدد قرص) از مدرسه دریافت و میل نمایید.

آهن یاری

کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن شایع ترین کمبود تغذبه ای در سطح جهان است. آهن یاری عبارت است از توزیع قرص آهن یا قطره آهن در صورت نیاز بین گروهه ای آسیب پذیر و در معرض کم خونی فقر آهن مانند دختران نوجوان، زنان در سنین باروری، کودکان زیر پنج سال و کودکان سنین مدرسه از سنینی بود که می‌توان نام برد.

مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین c مانند مرکبات و سبزیجات با منابع آهن می‌توان جذب آهن را افزایش دهد و مصرف چای قبل و بلافاصله بعد از غذا می‌توانند جذب آهن را کاهش دهد.

تفاوت هایی دریشگیری و درمان کم خونی و فقر آهن وجود دارد. مصرف ۱۶ عدد قرص آهن در هر سال در سنین باروری برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن می‌باشد چنانچه فردی دچار کم خونی و فقرآهن شود لازم است بعد از مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات لازم به مدت طولانی تر از قرص آهن استفاده نماید.

نکاتی درباره رژیم گیاه خواری نوجوانان

نکته ای درباره رژیم گیاه خواری نوجوانان این است که در سالهای اخیر رژیم گیاه خواری در ببین افراد به خصوص بیشتر در بین نوجوانان رواج یافته است که حذف گوشت در برنامه غذایی را به همرا دارد این کار از عوامل ابتلا به کم خونی شدید است. در سنین رشد و بلوغ نیاز بدن به آهن و ریز مغذی ها بیشتر می‌شود بنابراین باید در رژیم گیاه خواری توجه کرد که اگر گوشت را حذف می کنید مواد مغذی دیگری را جایگزین کنید. نوجوانان می توان به ازای حذف گوشت از تخم مرغ، لبنیات و موادی که منشا حیوانی دارند استفاده کنند تا این کمبود گوشت جبران شود.