کولیت اولسراتیو و آنچه باید در موردش بدانید

کولیت چه بیماری است؟

کولیت یک بیماری التهابی روده است که در آن به علت نامعلومی روده، مدتهای طولانی (مزمن بودن) دچار التهاب می شود و بیمار دچار اسهال خونی مزمن (مدتهای طولانی) پیدا می کند. این بیماری علاوه بر روده بزرگ می تواند روده باریک کبد و مجاری صفراوی، دهان، معده، مفاصل، چشم و پوست را نیز گرفتار می کند.در آسیا سالانه تقریبا از هر یک میلیون نفر، پنج نفر به این بیماری مبتلا می شوند. در بیشتر موارد بیماری تا آخر عمر می ماند و بهبودی قطعی نمی یابد در مورد علت این بیماری و بیماری کرون بر این عقیده اند که در افرادی که زمینه ژنتیک مساعدی دارند، عوامل خارجی ( عوامل بیولووژیک و میکروبهای درون روده) و عوامل داخل بدن سبب ایجادیک اختلال در نظم ایمنی شده و در نتیجه یک التهاب مزمن (برای مدتهای طولانی ادامه می یابد) در مخاط روده تولید شده و تداوم می یابد. بیماری کولیت اولسراتیو واگیری ندارد. در ۱۰% مواردبیش از یک نفر در یک فامیل گرفتار آن می شوند.

علائم و نشانه های بیماری کولیت روده چیست؟

علائم بیماری بصورت اسهال خونی مزمن (بیش از یک ماه طول می کشد) است. دل پیچه و دفع مواد خلط مانند (موکوس) آغشته به خون قرمز تازه همراه با مدفوع نیز وجود دارد. بسته به وسعت گرفتاری روده علائم بیمار ممکن است کم یا زیاد باشد. در موارد خفیف ممکن است زمانی علائم وجود داشته باشد و گاهی خود به خود از بین بروند و بیمار به پزشک مراجعه نکند. بعضی بیماران دستپاچه شده هنگام احساس نیاز به دفع مدفوع یا احساس تخلیه ناقص مدفوع دارند. و به صورت لیست برخی از علائم به شرح ذیل می باشد

• احساس نیاز فوری به اجابت مزاج
• خستگی
• دردهای شکمی و گرفتگی شکم
• اسهال
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• خونریزی از مقعد
• کم‌خونی

آیا کولیت اولسراتیو قابل معالجه است؟

آری بیماری کولیت السراتیو قابل معالجه است ولی شفای قطعی و عدم نیاز به به مصرف دارو در بیشتر بیماران حاصل نمیشود به عبارت دیگر با داروها می توان بیماری را کنترل کرد بطوریکه بیمار بدون علامت به زندگی معمولی خود بپردازد و درمان تا آخر عمر ادامه می یابد. بدیهی است در چنین حالتی همکاری بیمار با پزشک نقش بسیار مهمی دارد.پزشک معالج برای درمان این بیماری از سولفاسالازین، مزالامین، کورتیکوستروئید خوراکی یا استعمالی تجویز می کند مصرف این داروها تا آخر عمر معمولا عارضه به همراه ندارد زیرا پزشک معالج در این باره از بیمار مراقبت میکند و آزمایشهای ضروری را در فواصل زمانی لازم انجام می دهد. آنهائیکه از داروی سولفاسالازین استفاده می کنند باید آب زیادی بنوشند تا سنگ کلیه نگیرند. بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو پس از اینکه علائم آنها تحت کنترل درآمد و به ظاهر سالم شدند بایستی طبق دستور پزشک داروها را ادامه دهند.

بیمار مبتلا به کولیت اولسراتیو چه غذاهایی باید بخورد؟

رژیم غذایی خاصی برای بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو پیشنهاد نشده است این بیماران همه غذاهای معمولی را می توانند بخورند. مصرف مشروبات الکلی، ترشی و فلفل تند برای همه مردم توصیه نمی شود. چنانچه بیماری کمبود لاکتوز داشته باشد لازم است شیر و غذاهای محتوی شیر نخورد ولی مصرف ماست، دوغ و یا کشک اشکال ندارد. در مواردی که بیمار روزانه بیش از ۷ تا ۹ مرتبه اجابت مزاج بصورت اسهال خونی همراه با تب و حال عمومی بد را دارد، ممکن است طبق دستور پزشک، او را در بیمارستان بستری کنند و به موازات درمان وریدی، تغذیه با مایعات در موارد شدیدتر تغذیه کامل وریدی (تجویز مایعات و غذا از راه سرم) برای بیمار شروع شود و پس از بهتر شدن حال عمومی دوباره تغذیه خوراکی آغاز گردد. در موارد شدید بیماری گاهی پزشک، بیمار را کاندید عمل جراحی برای برداشتن همه روده بزرگ نماید.

راه پیشگیری از ابتلا به کولیت اولسراتیو چیست؟

بیماری کولیت اولسراتیو واکسن ندارد. با رعایت بهداشت هم نمی توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری نمود. این بیماری واگیر ندارد.

● پزشک معالج چگونه بیماری کولیت السراتیو را تشخیص می دهد؟

پزشک با توجه به شرح حال بیمار و معاینه او و درخواست کردن آزمایشهای مدفوع و خون و گرفتن عکس از روده بزرگ و انجام کولونوسکوپی و نمونه برداری از مخاط روده و بررسی آسیب شناسی روده توسط متخصص پاتولوژی با رد کردن علل دیگر التهاب روده به تشخیص کولیت اولسراتیو می رسد. آزمایش مدفوع در این بیماری، عامل خاصی مانند آمیب و غیره نشان نمی دهد. پس از ۱۰ تا ۱۵ سال از شروع بیماری لازم است هر سال کولونوسکوپی و نمونه برداری از مخاط روده برای بیمار انجام گیرد.

عوارض درمان نشدن کولیت زخمی و کولیت روده

کولیت اولسراتیو یا کولیت زخمی، بیماری مادام‌العمر و غیرقابل درمان روده بزرگ است که خطر جانی برای مبتلایان ندارد، اما اگر این التهاب روده‌ای تحت درمان نباشد، عود کرده و عوارض جدی و خطرناکی به ‌دنبال دارد. افراد مبتلا به کولیت زخمی در معرض عوارض زیر قرار می‌گیرند:

• مگاکلون سمی: به گیر کردن گاز داخل روده‌ها می‌گویند که بیشتر در مبتلایان کولیت زخمی شدید دیده می‌شود. احتباس گاز درون روده باعث متورم شدن روده بزرگ شده و ریسک پارگی روده بزرگ، سپتی سمی و شوک را چند برابر می‌کند.
• سوراخ شدن روده: طولانی شدن التهاب و زخم روده بزرگ باعث ضعیف شدن دیواره روده و در نهایت سوراخ شدن دیواره می‌شود. با سوراخ شدن دیواره روده، باکتری‌ و محتویات روده به فضای شکم نشت می‌کنند و عارضه‌ای به ‌نام پریتونیت به ‌وجود می‌آید که التهاب پریتونیوم (صفاق) است. شکم از مایعات پر و متورم می‌شود. نتیجه‌اش هم مسمومیت خون و واکنش التهابی کل بدن به عفونت خواهد بود.
• سرطان روده بزرگ و راست روده: ۵ تا ۸ درصد مبتلایان به بیماری کولیت زخمی حدوداً بیست سال بعد از تشخیص بیماری و جدی نگرفتن درمان به سرطان کلورکتال مبتلا می‌شوند.
• ایجاد لخته خون: احتمال ایجاد لخته خون در بیماران التهاب روده سه برابر بیشتر است که احتمالاً به این دلیل است که التهاب مزمن باعث ایجاد واکنش شیمیایی شده که خون را غلیظ می‌کند و احتمال ایجاد لخته خون بیشتر می‌شود. کم آبی بدن، عدم تحرک برای مدت طولانی، مصرف داروهای استروئیدی، قرص ضد بارداری و عمل جراحی در بیماران مبتلا به کولیت روده خطر ایجاد لخته خون را تشدید می‌کند.
• کلانژیت اسکلروز اولیه یا آسیب‌دیدگی مجاری صفرا

از دیگر عوارض درمان نشدن بیماری کولیت زخمی می‌توان به بی‌اشتهایی، خستگی، کاهش وزن ناخواسته، تپش قلب، کم‌خونی، تب، خونریزی رکتوم، آرتریت، التهاب چشم، پوکی استخوان و حتی افسردگی اشاره کرد.

رژیم غذایی کولیت روده

ممکن است، تغییر رژیم غذایی در افراد مبتلابه کولیت روده بتواند در مدیریت علائم و نشانه‌های آن‌ها مؤثر باشد. یک رژیم غذایی یا برنامه غذایی واحدی برای تمامی افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو وجود ندارد، و برنامه غذایی هر فرد باید بر اساس شرایط و علائم او به‌ صورت منحصر به ‌فرد برنامه‌ریزی شود. بسته به علائم، ممکن است انواع مختلفی از رژیم‌های غذایی توسط متخصص تغذیه توصیه شود، مانند:

• رژیم غذایی با کالری بالا: بسیاری از مبتلایان به کولیت روده، دچار کاهش وزن می‌شوند، در نتیجه ممکن است دچار علائم سوءتغذیه گردند، یک رژیم غذایی پرکالری می‌تواند از ایجاد چنین عوارضی جلوگیری به عمل آورد.
• رژیم غذایی فاقد لاکتوز: ممکن است افراد مبتلابه کولیت روده، قادر به تحمل لاکتوز نباشند.
• رژیم غذایی کم‌چرب: کولیت اولسراتیو می‌تواند در جذب چربی‌ها اختلال ایجاد نماید و خوردن غذاهای چرب ممکن است باعث تحریک علائم آن گردد. بنابراین در طول شعله‌ور شدن کولیت روده، این رژیم غذایی توصیه می‌شود.
• یک رژیم غذایی کم فیبر (رژیم غذایی کم پسماند): این رژیم می‌تواند به کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج و دردهای شکمی کمک نماید.
• رژیم غذایی کم‌نمک: این رژیم غذایی در افرادی که با کورتیکواستروئیدها تحت درمان هستند، به ‌منظور کاهش احتباس آب استفاده می‌شود.
• رژیم غذایی فاقد گلوتن: افراد مبتلابه کولیت روده ممکن است نسبت به گلوتن نیز حساسیت داشته باشند.

اگر قادر به خوردن یک رژیم غذایی متعادل نباشید، ممکن است برای شما استفاده از مکمل‌های غذایی لازم باشد. در مورد مکمل‌های مور دنیاز خود با متخصص تغذیه به مشورت بپردازید.  بسیاری از افراد مبتلابه کولیت روده، درصورتی‌که خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر به‌جای چند وعده بزرگ، احساس بهتری خواهند داشت. این کار می‌تواند به جذب بیشتر مواد غذایی نیز کمک نماید.

درمان‌های گیاهی کولیت روده

در کنار دارو درمانی، برخی هم سراغ شیوه‌های درمان خانگی رفته و به طب سنتی و روش‌های گیاهی متوسل می‌شوند. به کمک طب سوزنی هم می‌توان شدت درد کولیت روده را کاهش داد. تغییر عادات غذایی و سبک زندگی مثل پرهیز از نوشیدنی‌های گازدار و الکلی، نوشیدنی‌های کافئین‌دار کمک بزرگی به رفع و تسکین علائم این بیماری می‌کند. رژیم‌های غذایی کم نمک، کم چربی، بدون لاکتوز و کم فیبر هم باعث بهبود علائم کولیت روده می‌شوند. درمان گیاهی و مصرف دمنوش‌ها به ‌خاطر ترکیبات پلی فنولی که دارند روی بهبود سلامت بدن تأثیر می‌گذارند. وجود آنتی اکسیدان درون پلی فنول‌ها از بدن در مقابل تأثیرات مخرب رادیکال‌های آزاد و مولکول‌های حاوی اکسیژن محافظت می‌کند. روش درمان خانگی، مصرف خوراکی‌های زیر را به مبتلایان کولیت روده تجویز می‌کند: