در این مقاله سایت چرخک قصد داریم به گودال چلنجر واقع در درازگودال ماریانا، عمیق‌ترین نقطه و ناحیه کشف‌شده در اقیانوس‌های سیاره زمین بپردازیم. خود درازگودال ماریانا در کف بخش شمال غربی اقیانوس آرام قرار دارد که عمیق‌ترین و ژرف‌ترین نقطه آن گودال چلنجر نام دارد. در سال ۲۰۱۰، مرکز نقشه‌برداری سواحل و اقیانوس‌های ایالت متحده آمریکا، ژرفای این ناحیه را توسط زیردریاپیماها اندازه‌گیری کرد و طبق آمار اعلام‌شده، عمق این ناحیه اقیانوس به حدود ۱۱ کیلومتر می‌رسد.
برای درک بهتر این ژرفا کافی است تا بلندترین کوه زمین، یعنی اورست را درنظر بگیرید و آن را درون این گودال قرار دهید، طول این کوه حتی از این گودال نیز کم‌تر است و به راحتی در گودال قرار می‌گیرد.ژرفای درازگودال ماریانا که خود نیز بسیار عمیق است در چندین مرتبه طی سال‌های گذشته اندازه‌گیری شده بود که توسط دولت‌ها و کشورهای مختلف این کار انجام می‌گرفت. نخستین بار دولت بریتانیا بود که دست به اندازه‌گیری این نقطه در سال ۱۸۷۵ زد که در آن زمان با استفاده از فن‌آوری‌ها و ابزارهای رایج توانسته بودند تا عمق ۸۱۸۴ متری آن را اندازه‌گیری کنند.
نکته قابل‌توجه انتساب چنین نامی برای این نقطه بود که برگرفته از کشتی «اچ‌ام‌اس چلنجر» است که متعلق به نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا بود که در سفری اکتشافی در سال‌های ۱۸۷۲ تا ۱۸۷۶ توانستند نخستین گزارش‌های یافت‌شده از عمق آن نقطه را گزارش کنند. در سال ۲۰۰۹، ایالت متحده آمریکا این درازگودال را به‌عنوان یک اثر ملی برای کشور خود ثبت کرد.
کشف گودال چلنجر
گودال چلنجر نخستین بار توسط انسان‌ها در سال ۱۹۶۰ میلادی به دست ژاک پیکارد دانشمند سوئیسی و دان والش دانشمند و اقیانوس‌شناس آمریکایی در سفری که به اعماق اقیانوس توسط زیردریاپیمای ایتالیایی «بتیسکف تریسته» داشتند کشف شد. این زیردریاپیما در سوئیس طراحی و در ایتالیا در سال ۱۹۵۳ میلادی ساخته شد. آن‌ها توانستند با زیردریاپیمای بتیسکف تریسته به عمق ۱۰۹۱۶ متری اقیانوس یا همان گودال چلنجر برسند. البته این تنها بازدید از گودال چلنجر نبود، چرا که در سال‌های مختلفی چون ۱۹۹۶، ۱۹۹۸ و ۲۰۰۹ نیز بازدیدهایی صورت گرفت که بدون سرنشین بودند.
البته نکته قابل ذکر، بازدیدی در سال ۲۰۱۲ است که توسط جیمز کامرون، کارگردان نامدار و مشهور انجام گرفت و به‌تنهایی با استفاده از زیردریاپیمای «دیپ‌سی چلنجر» به بازدید از گودال چلنجر پرداخت که این بازدید تنها ۲۰ دقیقه بیشتر طول نکشید. جیمز کامرون در اثر خود به نام «ورطه» که اثری علمی تخیلی است در صحنه‌هایی به این درازگودال اشاره‌هایی کرده است.
حقایق کشف‌نشده چلنجر
با اینکه تریسته شک‌های موجود درباره وجود حیات در درازگودال ماریانا را برطرف کرد اما دانشمندان همچنان اطلاعات بسیار کم و محدودی از این ناحیه دارند؛ از جمله‌های گونه‌های حیات موجود در آن ناحیه. فشار در این ناحیه به‌حدی زیاد است که وجود موجودی کلسیم‌دار در این ناحیه غیرممکن است، بنابراین و طبیعتا موجودات مهره‌دار آبزی قادر به زندگی در این ناحیه نیستند. نه مهره‌دار و نه ماهی.
البته طبیعت همواره سعی کرده به دانشمندان ثابت کند که همواره در اشتباه هستند، بنابراین نمی‌توان به‌صورت قطعی تایید کرد که هیچگونه ماهی‌ای در این ناحیه زندگی نمی‌کند چرا که طبیعت و تکامل همواره حاکی از ظرفیت بالای موجودات در سازگاری با محیط خود هستند. تنها حیات کشف شده از این ناحیه تعداد زیادی میکروب است که اندازه‌ای مشابه باکتری‌ها دارند. این یافته‌ها در اثر تحلیل اکسیژن موجود در نمونه‌های آزمایش شده به‌دست آمده‌اند.
دلیل عمیق بودن این نقطه
درازگودال ماریانا در مرز صفحات همگرا قرار دارد. در این‌جا، دو صفحه همگرای سنگ‌کره اقیانوسی با یکدیگر برخورد می‌کنند. در این نقطه برخورد، یکی از صفحات به داخل گوشته زمین وارد می‌شود و در خط تماس بین این دو صفحه، خمشی رو به پایین در نهایت فرورفتگی‌ای را تشکیل می‌دهد که درازگودال نامیده می‌شود. گودال‌های اقیانوسی عموما عمیق‌ترین نقاط و نواحی موجود در اقیانوس‌های سیاره زمین هستند.
هیچگونه نوری به این ناحیه از آب وارد نمی‌شود و طبیعتا فشار به‌شدت بالا است. به‌علت نبود نور و به مراتب گرما، دمای آب موجود در این ناحیه نزدیک به انجماد است. چنین نقاطی به علت عمق بسیار زیاد خود خوشبختانه همچنان دست نخورده باقی مانده‌اند و از دست انسان‌ها در امان هستند، هرچند با پیشرفت چشمگیر علم و فن‌آوری‌های دریایی، در آینده‌ای نه چندان دور، انسان‌های قادر خواهند بود به راحتی در این نقاط نیز اثرات خود به‌جای بگذارند و در کنار اثار منفی حضور خود، می‌توانند اکتشافاتی چشمگیر و حیرت‌انگیز داشته باشند که قطعا در زمینه اقیانوس‌شناسی تحول‌آمیز خواهند بود.