فهرست مطالب
۳ خط خوشنویسی برتر ایرانی
خوشنویسی را می‌توان هنری بالاتر از خوش‌خط بودن درنظر گرفت. در واقع به بیانی دیگر، خوشنویسی را می‌توان هنر شکل‌دادن زیبای نشانه‌هایی گماشت که به‌طریق دست و چیدمان درست شکل می‌گیرد و همچنین از هنرهای ایرانیان به حساب می‌آید که این هنر انواع مختلفی از خط، اصول و قواعد را دارا است.
خطوط اصلی تشکیل‌شده از شش خط مختلف هستند که عبارتند از: رقاع، ریحان، نسخ، توقیع، محقق و ثلث. در سرتاسر جهان انواع خطوط مختلفی وجود دارند که تعداد آن‌ها غیرقابل‌شمارش است. در ایران سه خط خوشنویسی هستند که بیشترین کاربرد و استفاده را دارند که شامل: خط تعلیق، خط شکسته نستعلیق و خط نستعلیق هستند.
انواع خط خوشنویسی ایرانی
خط خوشنویسی تعلیق
خط خوشنویسی تعلیق نخستین خط کاملا ایرانی گماشته می‌شود. این خط که یکی از انواع خط خوشنویسی ایرانی می‌باشد از ترکیب و توسعه دو خط قدیمی توقیع و رقاع به‌وجود آمده است که تحت تاثیر خطوط ایرانی پیش از اسلام است و تاریخ آن برمی‌گردد به اواسط سده هفتم.
در این نوع خط یکنواختی وجود ندارد و تمامی خطوط تو در تو، متصل به یکدیگر نوشته می‌شوند. به‌دلیل وجود دوایر فراوان، حروف مدور و قابلیت زیاد در ارائه ترکیبات متنوع، این خط مورد استفاده خطاطانی است که در سطح بالایی از سواد و آشنایی با هنر خوشنویسی هستند، به همین ترتیب، این خط توسط کاتبان دربارها و دیوان‌های حکومتی مورد استفاده قرار می‌گرفته که به این دلیل با گذر زمان کاربرد خود را از دست داده است.
خط تعلیق صد سال استفاده گسترده‌ای داشته و پرکاربردترین در نوع خود بوده که بعد از مدتی و با پیدایش خطوطی چون نستعلیق و نستعلیق شکسته، کاربرد خود را از دست داد.
در برخی از منابع تاریخی، خط تعلیق به خواجه تاج سلمانی اصفهانی نسبت داده شده است اما در واقع او شخصی بود که این خط را قانونمند کرد و با گذشت زمان، خواجه عبدالحی منشی استرابادی، قواعد و اصول بیشتر و کامل‌تری برای این خط ارائه داد.
پیوسته نوشتن کلمات و کمتر جدا کردن قلم از کاغذ در این خط به سرعت کاتب می افزود. به همین دلیل این خط عمدتا برای نوشتن نامه‌ها و فرمان‌های حکومتی که نیاز به تندنویسی داشته استفاده می‌شد.
خط خوشنویسی نستعلیق
خط نستعلیق یکی دیگر از انواع خط خوشنویسی پرآوازه ایرانی است. این خط که گسترش آن برای اولین بار در اوایل قرن نهم آغاز شد از لحاظ اهمیت و فراوانی، یکی از برترین خط‌های ایرانی است. خط خوشنویسی نستعلیق از محبوب‌ترین و مرسوم‌ترین خط الرسم‌های فارسی است و دلیل این محبوبیت تعادل، توازن، انعطاف و خوانش راحت این خط است. علاوه بر این، الهاماتی که از طبیعت به حروف و نقش های نستعلیق وارد شده است از ویژگی‌های بی‌بدیل و استثنایی آن هستند.
ابداع خط نستعلیق به میر علی تبریزی نسبت داده شده است. در داستان‌های کهن آمده است که در یکی از شب‌ها میر علی پرواز غازهای وحشی را در خواب خود دید و از حرکات نرم بدن این پرندگان برای ابداع حرکات سیال نستعلیق الهام گرفت. شاید همین ویژگی منحصر به فرد است که باعث شده نستعلیق یکی از زیباترین انواع خط خوشنویسی محسوب شود و به خود لقب عروس خطوط اسلامی را نسبت دهد.
در طی چند سال اخیر، توجه روزافزون و چشم‌گیری به خط خوشنویسی نستعلیق انجام گرفته است و خوشنویسانى توانا در این زمینه ظهور کرده‌اند. از هنرمندان خوشنویسى نستعلیق معاصر که موجب رونق و ترویج این نوع خط شده اند، مى‌توان از عماد الکتاب، سید حسین میرخانی، سید حسن میرخانی و على اکبر کاوه یاد برد.
خط خوشنویسی شکسته نستعلیق
سومین نوع از انواع خط خوشنویسی ایرانی، تحت عنوان خط شکسته نستعلیق است که با پیچش‌ها و حرکات بسیار زیبایش شناخته می‌گردد. مشخصهٔ بارز آن روان نویسى و تندنویسى است که زیبایی آن جزو مشخصات بارز آن است.
شکسته نستعلیق از جدیدترین خطوط خوشنویسی اسلامی و زیباترین و سومین گونه از خوشنویسی ایرانی محسوب می‌گردد. به علت این که بیشتر شکل‌های خط شکسته نستعلیق از شکستن و رها کردن خط نستعلیق گرفته شده بود به نام شکستهٔ نستعلیق معروف شده است. این خط را می‌توان ایرانی‌ترین خط از میان انواع خطوط خوشنویسی اسلامی به حساب آورد.
خط شکسته نستعلیق از ابداعات ایرانیان است که به شکلی مستقیم در پیوند با خط تعلیق و نستعلیق مى‌باشد. این خط در اوایل قرن یازدهم و آخر دورهٔ صفویه به دلیل نیاز مبرم به تندنویسى بوجود آمد.
درویش عبدالمجید طالقانى که در نیمه قرن دوازدهم می‌زیست، مهم‌ترین استاد خوشنویسی این خط است. ابداع و استخراج شکسته نستعلیق را از نستعلیق در اوایل قرن یازدهم به مرتضى قلیخان شاملو و برخى نیز به محمد شفیع هروى نسبت داده‌اند که تا به امروز همچنان اختلاف میان این که کدام یک است باقی‌ست.
شکسته نستعلیق برای مدتی کوتاه دچار رکود شد، امّا امروزه این خط مورد توجه خوشنویسان واقع شده است. حروف و کلمات در این نوع خط خوشنویسى از شکل‌هاى متنوع و زیبایى برخوردار هستند. علاوه بر این؛ حرکت در خط شکسته نستعلیق از نستعلیق آزادتر است. این نوع خوشنویسی در نقاشی‌خط و گرافیک نیز کاربرد بسیار وسیع و گسترده‌ای دارد.
- برخی مقالات مرتبط درباره خوشنویسی ایرانی در پایگاه علمی سرگرمی چرخک