دیافراگم و سرعت پلک

 در شماره پیش گفتیم که اگر به عکاسی علاقه‌مند هستید، بهتر است دوربینی بخرید که از امکان تعویض لنز، تنظیم سرعت پلک و دیافراگم برخوردار باشد. برای تمرین بهتر است درجه‌های دیافراگم و سرعت دوربین را کم و زیاد کنید و تأثیر متقابل این دو را در شرایط مختلف از طریق نورسنج دوربینتان ببینید. این کار را اینقدر تکرار کنید تا سیر نزولی درجه‌ها، دیافراگم و سرعت پلک برایتان کاملاً ملموس شود. به خاطر داشته باشید دیافراگم شدت نور و سرعت پلک زمان نور دیدن فیلم را کنترل می‌کند. درواقع این دو وسیله کنترل‌کننده شدت نور ورودی به داخل دوربین هستند.

دیافراگم معمولاً در داخل عدسی نصب می‌شود و مانند مردمک چشم انسان عمل می‌کند. ساختمان دیافراگم طوری است که می‌توان روزنه آن را برحسب اعداد معینی که توقف‌های مختلف را نشان می‌دهد، باز و بسته کرد. این اعداد روزنه استاندارد بوده بر روی بدنه لنزها یا صفحه نمایش دوربین قابل رؤیت است. اعداد دیافراگم نشان‌دهنده مقدار نوری است که از روزنه عبور می‌کند و به فیلم یا حسگر دوربین می‌رسد. هرقدر عدد دیافراگم کوچک‌تر باشد، یعنی دیافراگم بازتر است و به همان نسبت نور بیشتری را از خود عبور می‌دهد و هرقدر دیافراگم روی عدد بزرگ‌تری تنظیم شود، یعنی بسته‌تر است و نور کمتری را از خود عبور می‌دهد. به طور کلی به خاطر داشته باشید هریک درجه دیافراگم به طریقی طراحی شده است که نسبت به عدد قبل یا بعد از خود نور را نصف یا دوبرابر می‌کند. اعداد دیافراگم در کامل‌ترین لنزها به ترتیب زیر است:
۲۲- ۱۶- ۱۱- ۸- ۶/۵- ۴- ۸/۲- ۲- ۴/۱- ۲/۱
هنگامی که دیافراگم روی عدد مثلاً ۴ قرار می‌گیرد، نور ورودی به دوربین دوبرابر زمانی است که دیافراگم روی عدد ۶/۵ قرار دارد پس با باز و بسته کردن دیافراگم می‌توانیم کنترل نور ورودی به دوربین را در اختیار بگیریم، اما برای انعطاف بیشتر در کنترل مقدار نور از وسیله دیگری به نام سرعت پلک نیز باید استفاده شود.
سرعت پلک و طرز کار آن پلک مدت زمان و تایم نور ورودی به دوربین را کنترل می‌کند. با تنظیم سرعت بازوبسته شدن پلک می‌توانیم مقدار نوری را که به فیلم می رسد، تنظیم و برحسب ثانیه اندازه‌گیری کنیم. روی درجه سرعت نمای دوربین‌های خوب اعداد زیر که در تمام دوربین‌ها استاندارد هستند، وجود دارد.
۱- ۲- ۴- ۸- ۱۵- ۳۰- ۶۰- ۱۲۵- ۲۵۰- ۵۰۰- ۱۰۰۰- ۲۰۰۰ – ۴۰۰۰ – ۸۰۰۰
به استثنای اولین عدد «۱»‌ بقیه اعداد کسری از ثانیه هستند. مثلاً عدد ۴ یعنی یک‌چهارم ثانیه و عدد ۵۰۰، نماینده یک‌پانصدم ثانیه است.
همانطور که گفته شد، سرعت پلک نشان‌دهنده مدت زمان و اندازه دیافراگم نشان‌دهنده مقدار نور رسیدن به فیلم یا حسگر است. درواقع سرعت پلک و دیافراگم هر دو یک عمل را انجام می‌دهند؛ یعنی مقدار نور را کنترل می‌کنند.
مکانیسم دیافراگم طوری است که نور را نسبت به درجه قبل و بعد از خود نصف یا دوبرابر می‌کند. عمل مکانیسم سرعت پلک نیز به همین طریق است. اگر سرعت پلک را ۱۲۵/۱تنظیم کنید، مقدار نور نسبت به سرعت ۲۵۰/۱ دوبرابر می‌شود.
فرض کنید در یک هوای آفتابی نورسنج دوربین برای عکاسی سرعت ۱۲۵/۱ و دیافراگم ۱۱ را به شما نشان می‌دهد، حالا اگر بخواهیم با سرعت ۲۵۰/۱ عکس بگیریم، باید برای جبران کمبود نور درجه دیافراگم را یک درجه بازتر کرده و آن را روی عدد ۸ قرار دهیم. به این ترتیب با سرعت ۲۵۰/۱ و دیافراگم ۸ دقیقاً همانقدر نور به فیلم می‌رسد که با سرعت ۱۲۵/۱ و دیافراگم ۱۱.