اصول اولیه کمک های اولیه

تعریف کمک های اولیه 

بنا به تعریف ویکی پدیای فارسی کمک های اولیه یعنی مجموعه اقدامات و مراقبت‌های فوری و آنی است که برای نجات جان مصدوم یا جلوگیری از بدتر شدن وضعیت مصدوم که بلافاصله پس از وقوع حادثه و قبل از رسیدن اورژانس بر روی شخص مصدوم تا رسیدن پزشک، نیروهای امدادی و رساندن به مراکز درمانی توسط یک شخص آموزش دیده صورت می‌گیرد.

هدف از کمک های اولیه

که هدف از کمک های اولیه برخی از موارد زیر است : 

۱- جلوگیری از مرگ (زنده نگه‌داشتن جان مصدوم)

۲- پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت ضایعات، صدمات و عوارض بعدی

۳- کاهش درد و رنج مصدوم

۴- جلوگیری از شدت یافتن عارضه یا دو برابر شدن مصدومیت

این اقدامات می‌توانند شامل اقدامات جسمی یا روحی باشند.

در سایت چرخک قبل از این هم درباره کمک های اولیه نوشته بودیم که می توانید از طریف دکمه زیر به آن مقالات دسترسی داشته باشید 

امداد و کمک های اولیه

و نیز همچنین برخی از مهمترین مقالات درباره اصول اولیه کمک های اولیه در لیست زیر موجود می باشد 

در این جستار به برخی از موضوعات که در مقالات قبلی به آنها اشاره نشده می پردازیم 

گیرکردن جسم خارجی در مجاری تنفسی

در بالغین انسداد راه‌هاى تنفسى بیشتر به‌دلیل لقمه غذاى نجویده و بزرگ است و در اطفال و عقب‌مانده‌هاى ذهنى مى‌تواند به علل متنوعى روى دهد.

پیشگیرى

• هنگام غذا خوردن از هیجانات روحى و صحبت‌کردن پرهیز نمائید
• اجسام کوچک را از دسترس شیرخواران که معمولاً آنها را به دهان مى‌برند،
• دور نگه داشته و از خوردن لقمه غذاى بزرگ پرهیز کنید.
• در فرد بیهوش یا دچار کاهش سطح هوشیاری، جهت جلوگیرى از برگشت محتویات دهان و معده به مجارى تنفسی، بهتر است مطابق شکل وى را به پهلو خوابانده و سر را در موقعیت پائین‌ترى قرار دهید.

اقدامات اولیه

در مواجهه با فردى که جسمى راه تنفسى وى را مسدود کرده است باید بلافاصله و به‌سرعت اقدام به خارج کردن آن نمائید. اگر مصدوم بى‌هوش نباشد ابتدا وى را به سرفه وادار کنید. در صورت عدم خروج جسم در حالى‌که مصدوم مختصرى به جلو خم شده است، با کف دست چند ضربه محکم بین دو کتف وى وارد کنید تا باعث ایجاد سرفه و خروج جسم گردد.

در صورت عدم خروج جسم باید پشت مصدوم ایستاده و دست‌ها را دور شکم بیمار حلقه کنید. دست چپ خود را زیر قفسه سینه وى به حالت مشت نگه داشته دست راست را روى آن بگذارید و با یک حرکت سریع و قوى به‌سمت داخل و بالا باعث خروج ناگهانى هوا از ریه‌ها و در نهایت خروج جسم از مجارى تنفسى شوید.

این اعمال را، در صورت عدم موفقیت، چندین بار تکرار کنید. پس از انجام اقدامات فوق مصدوم را به مرکز فوریت‌هاى پزشکى اعزام کنید.

چنانچه فرد مصدوم بیهوش شده باشد ابتدا داخل دهان وى را از نظر وجود جسم خارجى بررسى کنید و در صورت امکان هرگونه جسم خارجى مزاحم از قبیل لقمه غذا، دندان یا زبان، که به حلق برگشته و مانع تنفس وى شده باشد از دهان خارج نمائید.

سپس او را به پهلو برگردانده با کف دست چند ضربه محکم به ناحیه بین دو کتف وى وارد کنید و در صورت عدم موفقیت بیمار را به پشت خوابانیده دو دست خود را به‌صورت ضربدر در بالاترین قسمت شکم، درست در ناحیه زیر جناق سینه قرار دهید و یک ضربه سریع و قوى به‌سمت بالا و داخل شکم وارد نمائید تا راه تنفسى وى باز شود.

این اعمال را، در صورت عدم موفقیت، چند بار تکرار کنید چنانچه با این عملیات بیمار استفراغ کند او را به‌سرعت به پهلو برگردانیده تا محتویات استفراغ‌شده از دهان خارج شود و وارده راه‌هاى تنفسى نشود. در صورت عدم موفقیت باید بیمار را فوراً به مرکز فوریت‌هاى پزشکى رساند.

چنانچه مصدوم شیرخوار باشد ابتدا او را از پاها آویزان کرده با کف دست چند ضربه به پشت او وارد کنید. سپس دهان او را باز نموده و جسم خارجى را بیرون بیاورید. باید دقت کنید تا جسم را عقبتر نراند و وضعیت را بدتر نکنید. در اطفال زیر یک‌سال هرگز نباید از فشار شکمى استفاده شود و در اطفال بزرگتر فشار شکمى باید آرامتر انجام گیرد.

گزیدگی

یکى از انواع مسمومیت‌هاى تزریقى بسیار شایع گزش است. حشرات و موجوداتى چون مار و عقرب و …. با واردنمودن سم خود به بدن انسان سبب بروز علائم مسمومیت در فرد گزیده‌شده مى‌شوند. به غیر از علائم مربوط به اثر مستقیم سم بر روى بدن ممکن است واکنش‌هاى شدید حساسیتى پیش بیاید که تشخیص و برخورد با آن هوشیارى خاصى را مى‌طلبد و باید به‌موقع درمان شود.

انواع گزیدگى‌هاى شایع

  گزیدگى توسط زنبور و سایر حشرات

این نوع گزیدگى به‌صورت خیلى شایع اتفاق مى‌افتد و معمولاً بدون عارضه خاصى بهبود مى‌یابد ولى در مواردى‌که نیش حشره در محل گزش مانده باشد باید با احتیاط کامل نیش را توسط پنس یا هر وسیله مشابه از محل درآورده و اقدام به کمپرس سرد نمود.

عقرب‌گزیدگى

عقرب‌گزیدگى از گزش‌هائى است که هم در داخل و هم در خارج از خانه به‌صورت نسبتاً شایع رخ مى‌دهد. اغلب فرد به‌علت عدم آگاهى از علائم و عوارض آن دچار اضطراب و هیجان مى‌شود.

– علائم موضعى:

محل گزش قرمز، متورم، گرم و دردناک مى‌شود.

– علائم حساسیتى:

در صورت بروز واکنش حساسیتى به سم، فرد مسموم دچار کهیر، خارش، تنگى نفس، تورم عروق و افت فشارخون، تهوع و استفراغ، آبریزش از دهان، بى‌اختیارى ادرار و مدفوع و تشنج مى‌شود.

اقدامات اولیه

• مصدوم را آرام نموده و از حرکت وى جلوگیرى کنید و او را به پشت بخوابانید در صورت نیاز به احیاء قلبى و تنفسى عملیات احیاء را شروع کنید و در صورت بروز علائم شوک، اقدامات لازم را انجام دهید.
• سه سانتى‌متر بالاى محل گزیدگى باندى به پهناى بیش از ۵/۱ سانتى‌متر ببندید.
• اندام گزیده‌شده را در وضعیت مناسب به‌وسیله آتل ثابت کرده و در سطحى پائین‌تر از قلب قرار دهید.
• مصدوم را به نزدیک‌ترین مرکز درمانى انتقال دهید.

پیشگیرى

در محل‌هائى که احتمال وجود عقرب زیاد است، هنگام استفاده از کفش، لباس، حوله و رختخواب، باید به‌دقت آنها را تکان دهید. در اطراف منزل کنده درخت را خارج نموده و قطعات چوب را جمع‌آورى و به محل دورترى منتقل نمائید.

مارگزیدگى

مارهاى سمى هنگام گزیدن دندان‌هاى خود را وارد بدن شخص کرده و سم خود را تزریق مى‌کنند. در جدول زیر خصوصیات ظاهرى مارهاى سمى و غیرسمى با یکدیگر مقایسه شده است: مارها اغلب شب‌ها فعالیت داشته و در صورت عدم آزار، به‌ندرت به انسان حمله مى‌کنند.

علائم گزش مار سمى

اغلب افراد مصدوم دچار ترس و هیجان شدید شده و ممکن است علائم شوک شامل رنگ‌پریدگی، پوست سرد و مرطوب، نبض ضعیف و سریع و تنفس کوتاه و سریع در آنها مشاهده شود.

علائم موضعى مارگزیدگى

• ممکن است اثر دندان مار به‌شکل دو زخم مجاور در محل گزش مشاهده شود.
• درد محل گزش
• تورم و تغییر رنگ محل گزش که ابتدا قرمز شده و سپس به رنگ آبى متمایل به سبز درمى‌آید.
• به‌وجود آمدن تاول در محل گزش پس از چند ساعت خونریزى داخلى بر اثر گزش.
• به‌علت نشت خون از رگ‌ها در احشاء داخلى یا سایر ارگان‌هاى بدن و یا تأثیر سم در بدن ممکن است علائم زیر ظاهر شود:
  تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال، خونریزى از بینى و دستگاه گوارش و ادرار، تعریق، ضعف شدید.

اقدامات اولیه در برخود با مصدوم

• فرد مصدوم را به آرامش تشویق نموده و از حرکت وى جلوگیرى کنید.
• اندام گزیده‌شده را با استفاده از آتل‌بندى بى‌حرکت کنید.
• محل گزش را با آب و صابون بشوئید.
• مصدوم را هرچه سریع‌تر به مرکز درمانى انتقال دهید.
• علائم حیاتى فرد مصدوم را کنترل نموده و در صورت لزوم عملیات احیاء قلبى – ریوى را شروع کنید.

مسمومیت و مصرف بیش از حد دارو

مسمومیت زمانى اتفاق مى‌افتد که ماده‌اى بیش از مقدار لازم به بدن فرد برسد در حدى‌که سبب ایجاد عوارض و علائمى در فرد گردد. انواع مواد مى‌توانند از راه‌هاى مختلف چون گوارش، تزریق، تنفس و جذب از طریق پوست موجب مسمومیت شوند ولى با توجه به شیوع مسمومیت خوراکى (گوارش) ابتدا اصول کلى برخورد با مصدوم دچار مسمومیت گوارشى توضیح داده شده و سپس در مورد مسمومیت‌هاى خاصى که شیوع بیشترى دارند، نکاتى ذکر مى‌شود.

علائم و عوارض

در فردى‌که دچار حالت تهوع، استفراغ، اسهال و یا یبوست شدید، درد شکم، اتساع شکم، تعریق زیاد، کاهش تعداد تنفس، حالت شوک، اغماء یا تشنج شده باشد و علتى براى آن یافت نشود، باید احتمال وجود مسمومیت را در نظر گرفت و براى یافتن آثار مواد مسموم‌کننده چهره، لباس و یا اطراف مسموم را به‌طور کامل بررسى کرد.

اقدامات اولیه

در موارد شک به‌ مسمومیت باید بلافاصله اقدامات زیر را انجام دهید: کنترل علائم حیاتى و کنترل راه هوائی، وضع تنفس و گردش خون. شروع عملیات احیاء قلبى – ریوى در صورت ایست قلبى – ریوى اجتناب از خوراندن هر نوع ماده تا قبل از رساندن بیمار به مرکز پزشکى و در صورت امکان دادن اکسیژن به فرد.
وادار کردن فرد مسموم به استفراغ کمک زیادى به او مى‌نماید مشروط به اینکه فرد: بیهوش نباشد، تشنج نداشته باشد، در ماه‌هاى آخر باردارى نباشد، مواد اسیدى یا قلیائى و نفت و مشتقات آن را نخورده باشد، کودک زیر ۶ ماه نباشد و بزرگسال سابقه بیمارى قلبى نداشته باشد. براى ایجاد استفراغ مى‌توان از تحریک حلق یا خوراندن آب نمک غلیظ به فرد استفاده کرد. خوراندن ذغال فعال به بیمار باعث کاهش ۵۰% تأثیر سم در بدن و کاهش جذب آن در دستگاه گوارش مى‌شود. اعزام هرچه سریعتر بیمار به مرکز درمانى مجهز.

پیشگیرى

اقدامات زیر براى پیشگیرى از بروز مسمومیت‌ها ضرورى است. از مصرف مواد غذائى تاریخ گذشته که تغییر رنگ یا بو یا مزه داده‌اند و یا کنسروهاى تاریخ گذشته و یا بادکرده و مشکوک پرهیز نمائید.
داروها و مواد شیمیائى را دور از دسترس کودکان، افراد عقب‌مانده و افراد داراى مشکلات شدید عصبى نگهدارى کنید. برگ و ساقه بعضى از گل‌ها و گیاهان تزئینى آپارتمانى مانند دیفن‌باخیا به‌شدت سمى است و در صورت جویده‌شدن توسط کودک مى‌تواند باعث تورم مخاط دهان و حلق و حتى خفگى گردد که بایستى از این جهت مراقب کودکان باشید.
مواد سمى مانند نفت را در ظروف مشابه ظروف غذا نگهدارى نکنید. به‌هنگام سمپاشى حتماً از لباس نایلونى و ماسک استفاده و پس از سمپاشى به‌سرعت استحمام کنید.

توصیه‌هائى در مورد مسمومیت با مواد خاص

• در مسمومیت با موادى چون نفت و مشتقات آن و هم‌چنین مسمومیت با مواد شیمیائى سوزاننده، مانند مواد اسیدى و قلیائی، به‌هیچ‌وجه نباید بیمار را وادار به استفراغ نمود.
• در مسمومیت‌هاى داروئى براى جلوگیرى و یا کاهش جذب دارو تا یک ساعت پس از خوردن دارو مى‌توان با احتیاط کامل و در صورتى‌که فرد مسموم در حالت اغماء نباشد وى را وادار به استفراغ نمود.
• در مسمومیت با مواد اسیدى قلیائى مى‌توان به‌منظور کاهش اثرات سوزانندگى آنها مقدارى آب به مسموم داد. به‌هیچ‌وجه براى خنثى کردن مواد اسیدى از خوراندن مواد قلیائى یا بالعکس استفاده نکنید.
• در مسمومیت‌هاى تنفسى به‌خصوص با گاز منواکسیدکربن سریع فرد را از محیط آلوده خارج نمائید و با بازکردن یقه لباس او و بازکردن راه هوائى وى شرایط بهترى را براى او فراهم آورید. حتى‌الامکان و به فوریت به او اکسیژن ۱۰۰% بدهید و سریعاً وى را به مرکز درمانى ارجاع دهید.