جستجو در تالارهای گفتگو

گزارش تصویری/ مراسم معنوی اعتکاف در مساجد قزوین قزوین - خبرگزاری مهر: مراسم معنوی اعتکاف با حضور گسترده جوانان و مردم قزوین در مساجد این شهر برگزار شد. عکس / حمیده شفیعی ها

گزارش تصویری/ مراسم معنوی اعتکاف در مساجد شیراز شیراز - خبرگزاری مهر: مراسم معنوی اعتکاف با حضور گسترده جوانان و مردم شیراز در مساجد این شهر برگزار شد. عکس / محمدهادی خسروی

گزارش تصویری/ آخرین روز اعتکاف در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) -1 آخرین روز مراسم معنوی اعتکاف شنبه شب در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) با حضور گسترده مردم برگزار شد. عکس/ رئوف محسنی

معرفی کتاب «شکوه امر خدا؛ به ضمیمه یادداشتی برای اعتکاف کتاب دو بخش دارد: 1. «اقامت در خانۀ خدا»یادداشتی برای معتکفین است که دربرگیرندۀ نکاتی برای بهرهبرداری بهتر از فرصتهای معنوی اعتکاف است. در این متن نویسنده توانسته از زوایای گوناگون به اعتکاف نگاه کند و تعاریف مختلف را در مورد اعتکاف ارائه دهد. این تعاریف اعتکاف از زوایای مختلف، میتواند آغازی برای اندیشیدن دربارۀ این عبادت ویژه باشد و تفکر انسان را در مورد این عبادت برجسته برانگیزاند. 2. «شکوه امر خدا»، درصدد است تا با نگاهی تربیتی و اخلاقی، به سؤال «چرا خدا امر میکند؟» پاسخ داده و در ضمن این پاسخ، برخی از مفاهیم عمیق تربیتی دین اسلام را به زبانی ساده توضیح دهد. اثر ارزشمند این بخش از کتاب، تصویر لذتبخش، باشکوه و دلنشینی است که از مفهوم «امر خدا» در خاطرۀ خواننده باقی میماند و ناخوداگاه اثر خود را در رشد معنوی او بهجای میگذارد. بخشهایی از کتاب - چرا خداوند متعال نماز شب را بر پیامبر اکرم(ص) واجب فرمودند؟ حتماً برای آن نبوده که مبادا ایشان نماز شب را ترک کنند. یقیناً برای این نبوده که قدرت درک پیامبر(ص) را نسبت به ضرورت و ارزش نماز شب در نظر نگرفته بودند. پس چرا واجب شد؟ در حالی که بسیاری از پیروان مکتب او هیچ گاه نماز شب را با آنکه مستحب است، ترک نمیکنند. ما که هرچه از خدا نسبت به پیامبر(ص) میبینیم، همه اکرام است و احترام. نکند واجب شدن یک امر و صدور یک دستور واجب هم از جانب پروردگار نوعی اکرام عبد است؟ - اعتکاف یعنی: زمان میخواهد تا انسان برخی از معانی را درک کند. سه روز یعنی زمان متراکم. همانطور که برنامههای روزانه و مستمر یعنی زمان مداوم. اینها هر کدام به نوعی اثر دارند. هم لازم است انسان کارهای خوبش را در زمان مداوم انجام دهد تا اثربخش باشد. و هم لازم است گاهی زمان متراکم صرف بهبود حال خویش کند تا موثر واقع شود. برای مداوای برخی از بیماریهای جسمی هم همین کار را انجام میدهند. گاهی برنامۀ دارویی مداوم و گاهی که کار سخت شده باشد برنامۀ دارویی متراکم. - کجا باید ما توی سر این «من» بزنیم؟ تا بیاییم و بگوییم «من» میخواهم توی سر این «من» بزنم، یک دفعه میبینیم «من» که هنوز حضور دارد! چگونه با حضور من، منیت از بین میرود؟ چاقو که دستۀ خودش را نمیبرد. - اگر بگویی «من» دوست داشتم الان قرآن بخوانم، این قرآن خواندن تو چقدر ارزش دارد؟! ببینم! چی شده که قرآن خواندنت گرفته؟ بتِ اول(من) اجازه داد خدا را بپرستی؟ قیمت پشت جلد: 1700 تومان تعداد صفحات = 96/ قطع= پالتویی/قیمت=1700 فهــرست مطالب اقامت در خانۀ خدا اقامت درخانۀ خدا (یادداشتیبرایمعتکفین)10 شکوه امر خدا معنویت بیتکلیف.... 28 تمنای امر. 32 سرّ وجوب اوامر الهی... 41 منشِکنهای دیگر. 46 دینداری متفرعنانه. 53 زندگی سرشار از امر و نهی خدا58 فرهنگ اعتکاف... 61 مستحبات خودپرستانه. 65 جایگاه ولی امر در منظومۀ اوامر الهی... 67 چرا برخی از اهل کوفه امیرالمؤمنین(ع) را دوست نداشتند؟. 74 چرا بعضیها این قدر امیرالمؤمنین(ع) را دوست دارند؟. 84 گزيده اي اط متن كتاب را نيز بخوانيد دانلود كنيد

در این تاپیک فیلم های آموزشی مرتبط با اعتکاف و ایام یوم البیض چه به صورت دانلود و چه به صورت پخش آنلاین قرار قرار خواهد گرفت احکام اعتکاف به صورت تصویری 68. اعتکاف زمان: 2:18دقیقه موضوع: احكام شخصیت: معارف اسلامي گروه: آموزش نوع فایل : تصویری احکام تصویری دانلود (حجم : 3.05 مگابایت )

برنامه درسهايي از قرآن سال پیرامون اعتکاف اعتکاف زمان: 52:44دقیقه موضوع: برنامه درسهايي از قرآن سال پیرامون اعتکاف شخصیت: حجت الاسلام محسن قرائتی گروه: سخنرانی نوع فایل : صوتی تاريخ پخش: 75/09/01 حجم فایل : 6 مگابایت دانلود

[align=justify] احکام اعتکاف (1) سخن اول يكى از سنت‏هاى حسنه و مستحبات اسلامى كه پس ازپيروزى انقلاب اسلامى احياء گرديد، سنت مبارك اعتكاف است.اين سنت،در طول تاريخ اسلام و اديان آسمانى طرفداران و عاملانى داشته و در بلاد اسلامى به طور عموم و شهرهاى شيعه و مراكز حوزوى بطور خاص مورد توجه بوده است. مساجد شهرهاى مقدس نجف و كربلا و كاظمين و سامرا و مشهد و قم و اصفهان و شيراز و بسيارى ديگر از شهرهاى شيعه،خاطره حضور پر نور نيايشگران و معتكفان‏«ايام البيض‏»ماه رجب و احيانا دهه آخر ماه رمضان را در سينه دارد. اين عبادت كه قبل از پيروزى انقلاب اسلامى حالت فراگير و عمومى نداشت،در چند ساله اخير در ميان جمع كثيرى از صالحان و نيكان و خواهران و برادران دينى از اقشار گوناگون اجتماعى به ويژه دانشجويان و طلاب،متداول گرديده است و مساجد بسيارى از شهرهاى ايران و جهان اسلام پذيراى مهمانان خدا در ايام البيض ماه پر بركت رجب است. از آنجا كه اشتغال انسان به كار و زندگى و مسؤوليت‏هاى اجتماعى،گاهى موجب غفلت مى‏شود،و توجه به كار،گاه از توجه به هدف باز مى‏دارد و سبب مى‏شود وظيفه بزرگ ياد خدا و توجه به خود سازى و مبدا و منتهاى هستى فراموش شود. اعتكاف،آب حيات بخش در كوير غفلت‏هاست. غفلت از«خود»و«خداى خود»،بستر مرگ ارزشهاى انسانى و نقطه سقوط از پايگاه بلند خردورزى و عشق عرفانى و عامل پيوستن به زندگى پست و حيوانى است. اولئك كالانعام بل هم اضل اولئك هم الغافلون(اعراف/179) اعتكاف،بستر مناسب انديشه و تفكر و خردورزى است. اعتكاف،تلاشى است‏براى اينكه انسانهاى فرو رفته در غرقاب روزمره‏گى‏ها از فضاى پر التهاب روزانه به سوى‏«خويش‏»و«خداى خويش‏»باز گردند. اعتكاف زمينه توبه و بازگشت است.بازگشت‏به قرآن و معنويت،بازگشت‏به دعا و استمداد از عالم غيب،بازگشت از«خودمدارى‏»به‏«خداگرايى‏»آنها كه مسؤوليت‏هاى حساس‏تر و بزرگترى دارند،بيش از ديگران به اعتكاف و خودسازى نياز دارند. بى‏جهت نيست كه شخص رسول الله صلى الله عليه و آله پس از هجرت،همه ساله دهه اول يا دوم و گاه هر دو دهه و در سالهاى آخر زندگى به طور منظم دهه سوم ماه مبارك رمضان را به‏«اعتكاف‏»مى‏پردازد و به همه دست‏اندركاران و كارگزاران و رجال سياسى،اجتماعى درس معنويت گرايى و ذكر و نياش و روزه و تلاوت قرآن مى‏دهد. اعتكاف،توقفى ناآگاهانه در مسجد نيست.صرف درنگ و مكث و«حبس خويشتن‏»در مسجد، بدون عشق به عبادت و قصد قربت نيست. اعتكاف،لميدن خوابيدن و چرت زدن و احيانا وقت گذرانى بيكاران و گردهمايى تفريحى-سياحتى در مساجد بزرگ شهر نيست. در اعتكاف كسانى كه كار دارند و زياد هم كار دارند،و غرق دنياى اقتصاد و سياست و هنر و مطبوعات و غيره هستند،بايد از توليد و توزيع و طرح و برنامه‏هاى اقتصادى و سياسى و فرهنگى و نظامى و كار و زندگى فاصله بگيرند و به همآهنگى كار و تلاش و فعاليت‏ها،با رضاى خدا و وظيفه مكتبى بيانديشند.تنظيم فكر و انديشه و عمل،با معيارهاى الهى را تمرين كنند. كار براى امت و تامين حوائج نيازمندان،تشييع پيكر شهيدان و مؤمنان،عيادت بيماران و هر كارى كه در آن،خود مطرح نيست و انگيزه الهى دارد،با اعتكاف سازگار است و حتى در برخى احاديث قضاى حوايج مؤمنان از اعتكاف برتر شناخته شده است. اعتكاف،دوره كوتاه مدت خود سازى است،كه حداقل سه روز طول مى‏كشد و انسان را از حاكميت غريزه‏ها،عادت‏ها و اشتغالات معمول زندگى آزاد مى‏سازد. اعتكاف،محو خود خواهى در امواج بلند خداگرايى و خدمت‏به امت اسلامى است. اعتكاف،برون رفتن از خانه خويش و مصمم شدن بر حضور در خانه حضرت حق است. عبادتى مستحبى و تقرب جويانه و داوطلبانه است كه روزه روز سوم آن رنگ وجوب مى‏گيرد. اعتكاف،گريز از لذت گرايى و هر گونه التذاذ جنسى و مهار حس خود محورى و برترى جوئى و بازگشت از قبله ديناگرايان به سمت و سوى قلب و قبله هستى است. خود سازى،محاسبه نفس،توبه و نيايش،نماز و تلاوت قرآن و استمداد از آستان قدس ربوبى از ديگر بركات‏«اعتكاف‏»است. از آنجا كه گرد آورى احكام و استفتائات مربوط به اعتكاف،كارى است كه مؤمنان را در انجام اين وظيفه الهى يارى مى‏دهد،ستاد هماهنگى اعتكاف شهر مقدس قم كه از دير باز از حافظان و مروجان اين سنت‏حسنه اسلامى است.از برادر بزرگوار جناب حجت الاسلام محمد حسين فلاح‏زاده،در خواست كرد،احكام و مسائل اين عبادت اسلامى را در ابعاد مختلف واجبات-محرمات،مبطلات و احيانا مكروهات و مباحات گرد آورى كنند،تا عاكفان خانه دوست فرمان الهى را بهتر بشناسند و با عمل به احكام دين،از فيض ثواب و ارزش معنوى مورد نظر از انجام اعتكاف،بهره‏مند شوند. در پايان از همه عاكفان حضرت دوست و مؤمنان معتكف در مساجد ميهن اسلامى صميمانه مى‏خواهيم،براى زلال شدن درياى قلبها و صاف شدن آسمان انديشه مسلمين و تحكيم دوستى بين ياران و دوستان انقلاب اسلامى و ظهور مصلح كل حضرت بقيت الله الاعظم عليه السلام دعا كنند و عزت و عظمت فرزندان امام خمينى قدس سره را همراه با سلامت و موفقيت رهبر بزرگوار انقلاب-حضرت آيت الله العظمى خامنه‏اى و مراجع عظيم الشان جهان تشيع از خداى بزرگ تمنا كنند. مايه سپاس است اگر نظرات اصلاحى و تكميلى خود را به نشانى-قم،صندوق پستى 316-37185 ستاد مركزى اعتكاف بفرستيد. پيشگفتار اسلام،فكر جدايى از زندگى دنيا و گوشه نشينى و كناره گيرى از مردم و به تعبير ديگر رهبانيت را باطل و ناپسند اعلام كرد،اما اعتكاف را به عنوان فرصتى براى بازگشت‏به خويش و خداى خويش قرار داد،تا كسانى كه از هياهو و جنجالهاى زندگى مادى خسته مى‏شوند، بتوانند چند صباحى با خداى خود خلوت كنند و جان و روح خود را با خالق هستى ارتباط دهند،و با توشه معنوى و اعتقادى راسخ و ايمان و اميدى بيشتر به زندگى خود ادامه دهند،و خود را براى صحنه‏هاى خطر و جهاد در راه خدا آماده سازند و هميشه با ياد خدا تلاش كنند و خود را در محضر پروردگار ببينند و از نافرمانى او بپرهيزند و به سوى سعادت دنيا و آخرت گام بردارند.كه با اندك تاملى در احكام و مسائل اين برنامه زيباى عبادى پى به چنين حقايقى خواهيم برد. از آنجا كه پس از پيروزى انقلاب اسلامى در ايران،سنت اعتكاف حيات ديگرى يافته و جمع زيادى از مشتاقان به ويژه جوانان بدان روى آورده‏اند و چون در سابق،كمتر مورد توجه بوده، احكام آن در اكثر رساله‏هاى توضيح المسائل يافت نمى‏شود،لذا بر آن شديم كه احكام اعتكاف را به مقدارى كه مورد ابتلاء و نياز است،با استفاده از منابع معتبر فقهى و استفتاءآت جديد،مطابق با فتاواى مراجع معظم تقليد آماده كنيم،كه دفتر حاضر حاصل اين تلاش است. اميدواريم راه گشاى بندگان خالص خداوند باشد و مورد قبول حضرت حق قرار بگيرد. ياد آورى: آنچه در اين نوشته به صورت مساله آورده شده بر اساس فتاواى بنيانگذار جمهورى اسلامى حضرت آيت الله العظمى امام خمينى قدس سره است كه از ترجمه بحث اعتكاف كتاب‏«العروت الوثقى‏»با ملاحظه حواشى معظم له و كتاب‏«تحرير الوسيله‏»استفاده شده است. فتاواى ساير مراجع معظم تقليد نيز با استفاده از تعليقات آن بزرگواران بر كتاب‏«عروت‏»و استفتاءاتى كه توسط معاونت فرهنگى مسجد مقدس جمكران و ستاد مركزى اعتكاف قم در اختيار گذاشتند،آورده شده است. آشنايى با اعتكاف تعريف اعتكاف 1- اعتكاف،در لغت‏به معناى توقف در جايى است و در اصطلاح احكام،عبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت خداوند،با شرايطى كه خواهد آمد. 2- انسان مى‏تواند،در حال اعتكاف،بنشيند،بايستد،بخوابد،يا راه برود. اقسام اعتكاف 3- اعتكاف بر دو قسم است،مستحب و واجب،كه در اصل،يك عمل مستحبى است،ولى ممكن است‏به سببى واجب شود،كه از جمله اسباب وجوب اعتكاف،اين امور است: نذر،عهد يا قسم،مثلا انسان نذر كند يا با خداى خود عهد كند يا قسم بخورد كه اگر در فلان كار موفق شد،يا از فلان بيمارى شفا پيدا كرد چند روز در مسجد معتكف شود.(در بحثهاى آينده خواهد آمد كه حداقل مدت اعتكاف سه روز است.) شرط ضمن عقد،مثلا هنگام قرار داد اجاره منزل،صاحب خانه شرط مى‏كند كه مستاجر هر سال پنج روز در مسجد معتكف شود و مستاجر نيز اين شرط را مى‏پذيرد. اجاره،مثلا شخصى اجير مى‏شود كه با دريافت مزد-يا بدون دريافت مزد-از طرف ميت در مسجد معتكف شود.(مانند نماز استيجارى) زمان اعتكاف 4- در طول سال در هر زمانى كه انسان بتواند،حداقل سه روز در مسجد بماند و روزه بگيرد صحيح است (تفصيل اين مساله در بحث مدت اعتكاف و روزه اعتكاف خواهد آمد.) ولى بهترين زمان براى اعتكاف ماه مبارك رمضان و در ماه رمضان،دهه آخر آن است. 5- س:آيا اعتكاف نذرى را مى‏توان در ماه رمضان انجام داد؟ آيت الله بهجت:مانعى ندارد. آيت الله مكارم:مانعى ندارد،مگر اينكه نيت او غير ماه رمضان باشد. آيت الله صافى:اگر نذر مطلق يا مقيد به ماه رمضان باشد اشكال ندارد. 6- س:افضل اوقات اعتكاف چه زمانى است؟آيا ايام البيض ماه رجب فضيلت‏خاصى براى اعتكاف دارد؟ (ايام البيض سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم.) آيت الله مكارم:بهترين اوقات اعتكاف،ماه مبارك رمضان و از همه بهتر دهه آخر آن است. آيت الله بهجت:افضل اوقات ماه رمضان است‏خصوصا در دهه آخر آن و ايام البيض رجب نيز تاكيد شده است. شرايط اعتكاف 7- در صحت اعتكاف،امورى شرط است كه برخى از آنها مربوط به شخص معتكف و برخى مربوط به خود اعتكاف است كه در اينجا به بيان آن شرايط،و احكام لازم آنها مى‏پردازيم. شرايط معتكف: 1- عقل.(از ديوانه صحيح نيست) 2- ايمان (1) .(از غير مؤمن صحيح نيست) 3- قصد قربت.(هر گونه ريا و خود نمايى،اعتكاف را باطل مى‏كند). 4- روزه دارى در ايام اعتكاف. 5- اجازه گرفتن از كسى كه اجازه او لازم است. شرايط اعتكاف: 1- از سه روز كمتر نباشد.(زمان) 2- در مسجد جامع باشد.(مكان) 3- ادامه ماندن در مسجد و خارج نشدن از آن. نيت اعتكاف 8- اعتكاف،همانند ساير عبادات،بايد با نيت و قصد قربت‏باشد و هر گونه ريا و خود نمايى و قصد غير الهى آن را باطل مى‏كند. 9- در نيت اعتكاف،قصد وجه شرط نيست،يعنى لازم نيست قصد كند كه اعتكاف واجب است‏يا مستحب. 10- كسى كه بخواهد در نيت اعتكاف،قصد وجه كند،در اعتكاف واجب نيت وجوب و در اعتكاف مستحب،نيت استحباب مى‏كند و واجب بودن اعتكاف در روز سوم ضررى ندارد،هر چند بهتر است كه از روز سوم نيت وجوب كند. 11- از آغاز تا پايان اعتكاف،بايد با نيت و قصد قربت‏باشد،بنابر اين اگر به همين قصد،اعتكاف را شروع كند صحيح است،همچنين اگر به قصد اينكه فردا معتكف شود به مسجد برود و از اول وقت(طلوع فجر)در آنجا باشد صحيح است. 12- س:زمان نيت اعتكاف چه وقتى مى‏باشد؟و آيا اول شب مى‏شود نيت كرد؟ آيت الله تبريزى:زمان نيت اعتكاف،وقت‏شروع اعتكاف است كه طلوع فجر مى‏باشد و با استمرار نيت اول شب هم مانعى ندارد. 13- س:آيا در اعتكاف نيازى به قصد نمودن عبادات ديگر هم هست؟ آيت الله صافى:احتياط مستحب است. آيت الله مكارم:قصد عبادت ديگرى در آن شرط نيست. آيت الله بهجت:ظاهرا معتبر است در اعتكاف منضم شدن قصد عبادت ديگرى كه خارج از اوست. 14- س:آيا تجديد نيت در روز سوم اعتكاف مستحب لازم است؟ آيت الله صافى:بهتر است كه تجديد نيت وجوب نمايد. آيت الله بهجت:تجديد نيت در روز سوم لازم نيست،گر چه احوط است. آيت الله مكارم:تجديد نيت لازم نيست. نيابت در اعتكاف 15- انسان مى‏تواند اعتكاف را براى خود يا براى ديگرى بجاى آورد.به قسم دوم،اعتكاف نيابتى گفته مى‏شود. 16- اعتكاف به نيابت ميت‏بى‏اشكال است ولى به نيابت از انسان زنده،بنابر احتياط به قصد رجاء،اشكال ندارد (2) .پس به طور خلاصه مى‏توان در اين بخش اعتكاف را اينگونه تقسيم كرد: اعتكاف: 1- براى خود 2- براى ديگران: 1- به نيابت از ميت 2- به نيابت از زنده ياد آورى: گر چه روزه به نيابت از انسان زنده صحيح نيست ولى روزه گرفتن در اعتكاف مانند نماز براى طواف است كه به تبع عمل ديگر لازم مى‏شود و همچنانكه طواف و نماز آن به نيابت زنده‏ها صحيح است اعتكاف و روزه آن نيز صحيح است. 17- اعتكاف به نيابت از دو يا چند نفر،صحيح نيست،ولى مى‏تواند اعتكاف را به نيت‏خود بجا آورد و ثواب آن را به ديگران اهدا كند،خواه يك نفر باشد يا چند نفر،زنده يا مرده. 18- س:آيا اعتكاف را به نيابت از كسى كه مرده است و يا به نيابت از كسى كه زنده است مى‏توان انجام داد؟ آيت الله تبريزى:به نيابت از ميت مانعى ندارد ولى به نيابت از حى[زنده]اشكال دارد. عدول از نيت اعتكاف 19- عدول از اعتكافى به اعتكافى ديگر جايز نيست،و فرقى نيست كه هر دو واجب باشد،مثلا از اعتكاف استيجارى (كه براى ديگرى با دريافت مزد انجام مى‏دهد) به نذرى،يا هر دو مستحب،مثلا از اعتكاف براى خود به اعتكاف نيابتى تبرعى (داوطلبانه و بدون دريافت مزد) يا يكى واجب و ديگرى مستحب،مثلا از ابتدا به نيت اعتكاف نذرى در مسجد مانده و در روز دوم نيت را از نذر به استحباب برگرداند. 20- عدول از نيابت‏شخصى به نيابت از شخص ديگر جايز نيست،مثلا دو روز به نيابت‏«على‏»معتكف بوده و روز سوم به نيابت از«حسن‏»اعتكاف كند. 21- اگر قصد داشته كه اعتكاف را براى خودش انجام دهد،پس از شروع نمى‏تواند نيت را برگرداند،و به نيابت از ديگرى به اتمام برساند،همچنانكه عكس اين نيز جايز نيست. روزه اعتكاف 22- انسان،در ايام اعتكاف بايد روزه بگيرد،بنابر اين،كسى كه نمى‏تواند روزه بگيرد،مانند، مسافر،مريض و زن حايض يا نفساء و كسى كه عمدا روزه نگيرد،اعتكافش صحيح نيست. 23- مسافر و مريض اگر معتكف شوند صحيح نيست ولى زن حايض يا نفساء نه تنها اعتكافش صحيح نيست‏بلكه به جهت توقف در مسجد گناه كار است. 24- اعتكاف در روز عيد فطر و قربان يا دو روز قبل از عيد به طورى كه روز سوم آن عيد باشد صحيح نيست. 25- لازم نيست كه روزه،مخصوص به اعتكاف باشد،بلكه هر روزه‏اى باشد صحيح است،مثلا در ايام اعتكاف،روزه قضا يا نذرى يا استيجارى (3) بجا آورد. 26- اگر شخصى نذر كند كه در ايام معينى معتكف شود (4) و در همان ايام روزه نذرى يا استيجارى بر عهده او باشد،مى‏تواند در همان اعتكاف،روزه نذرى يا اجاره‏اى خود را بجا آورد. ولى اگر نذر اعتكاف بدين گونه بوده است كه روزه براى اعتكاف يا به خاطر اعتكاف باشد، كفايت از روزه نذرى يا اجاره‏اى نمى‏كند (5) . 27- انسان مى‏تواند نذر كند،در سفر روزه بگيرد و به نظر برخى مراجع معظم تقليد،حتى هنگام سفر هم مى‏تواند نذر كند كه روزه بگيرد و در اين صورت اعتكافش صحيح است.به يك استفتاء توجه كنيد: 28- س:آيا در مسافرت مى‏شود روزه در سفر را نذر كند؟ آيات عظام خامنه‏اى،سيستانى،بهجت:مى‏تواند. آيت الله مكارم:اشكال دارد ولى اگر نذر كرد،احتياط آن است كه به نذر خود عمل كند. آيت الله فاضل:خير. 29- س:آيا هر گونه روزه،و لو استيجارى و...براى اعتكاف كافى است؟ آيت الله فاضل:خير،بلكه روزه اعتكاف بايد به نيت كسى باشد،كه اعتكاف به نيت او انجام مى‏گيرد،لذا كفايت روزه استيجارى و غيره براى كسى كه در نيت‏خود اعتكاف نموده محل تامل و اشكال است. آيت الله مكارم:كفايت روزه استيجارى براى اعتكاف مشكل است. آيت الله بهجت:كافى است. اجازه اعتكاف 30- اين افراد بدون اجازه،نمى‏توانند معتكف شوند: زن بدون اجازه شوهرش، (6) در صورتى كه اعتكاف موجب از بين رفتن حق او باشد،بنابر احتياط واجب (7) اجازه او لازم است. فرزند بدون اجازه والدين، (8) در صورتى كه اعتكاف او موجب اذيت و آزار آنان باشد و اگر موجب اذيت و آزار آنان باشد و اگر موجب اذيت و آزار آنها هم نباشد احتياط مستحب (9) است اجازه بگيرد. كسى كه در استخدام ديگرى است،مانند برخى از كارگران و كارمندان،در صورتى كه قرار داد اجاره به گونه‏اى است كه منفعت اعتكاف را نيز در بر مى‏گيرد،يعنى اعتكاف با عمل به اجاره منافات دارد. 31- در اعتكاف،بلوغ شرط نيست،بنابر اين اگر كودك مميز معتكف شود،صحيح است. مدت اعتكاف 32- مدت اعتكاف حداقل سه روز است و در كمتر از آن صحيح نيست ولى در زياده حدى ندارد.ولى اگر پنج روز معتكف شود،روز ششم را نيز واجب است‏بماند،بلكه بنابر احتياط واجب،هر گاه دو روز اضافه كرد،روز سومش هم بايد بماند،پس اگر هشت روز معتكف شد،روز نهم هم واجب است. 33- اين سه روز از طلوع فجر روز اول تا مغرب (10) روز سوم است،بنابر اين اگر بعد از طلوع فجر،و لو با چند دقيقه تاخير به مسجد برسد آن روز جزو اعتكاف به حساب نمى‏آيد و چنانچه قبل از مغرب روز سوم،اعتكاف را قطع كند،افزون بر آنكه كار حرامى كرده،اعتكاف نيز باطل است. 34- سه روز اعتكاف با شبهاى آن است كه حداقل سه روز و دو شب در وسط است،بنابر اين نمى‏تواند شبها را از مسجد خارج شود،يا نذر كند كه سه روز بدون شبها در مسجد معتكف شود. 35- اگر انسان نذر كند كه دو روز معتكف شود نه بيشتر از آن،اينگونه نذر باطل است (11) ولى اگر مقيد نكرده كه بيشتر نباشد نذر صحيح است و واجب است كه روز سوم را نيز بماند. 36- س:منظور از روز در اعتكاف چيست؟ آيات عظام تبريزى،بهجت،مكارم:منظور از روز طلوع فجر است تا غروب آفتاب چنانچه در احكام نماز ذكر شده است. 37- س:اگر كسى نذر كند،سه روز منفصل اعتكاف كند آيا نذرش منعقد مى‏شود؟نذر اعتكاف كمتر از سه روز چه؟ آيت الله بهجت:منعقد نمى‏شود. آيت الله صافى:الف:منعقد نمى‏شود ب:اگر مقيد به كمتر از سه روز باشد منعقد نمى‏شود. 38- س:آيا بيشتر از سه روز مى‏توان اعتكاف كرد به طورى كه آن زياده،قسمتى از يك روز يا قسمتى از يك شب باشد. آيت الله تبريزى:مانعى ندارد. 39- س:كسى كه پنج روز در اعتكاف بوده:آيا روز ششم بر او واجب است؟ آيت الله تبريزى:واجب است. منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه نت www.hawzah.net[/align]

[align=justify] اعتکاف و ارزش معنوی آن انسان موجودی است‏ سالک و پویا به سوی معبود حقیقی خویش و از هر راهی که برود و هر مسیری را که در زندگی انتخاب کند، سرانجام به لقای معبود خویش می‏رسد: «یا ایها الانسان انک کادح الی ربک کدحا فملاقیه; (1) ای انسان! تو با تلاش و رنج‏به سوی پروردگارت می‏روی و او را ملاقات خواهی کرد.» با توجه به این آیه اگر انسان راه ایمان، خودسازی و تهذیب نفس را بپوید جمال و مهر خداوند را ملاقات می‏کند، اما اگر راه کفر و آلودگی را در پیش گیرد، جلال و قهر او را. بنابراین اگر مقصد و غایت‏سلوکش لقای محبت و مهر خدا باشد، باید راه تهذیب نفس و عبادت حقیقی را در پیش گیرد و از هوای نفس بگریزد و در طریقت انس با معبود گاهی به گوشه‏ای خلوت پناه ببرد و دور از همه عنوان‏ها و تعلقات مادی، لختی بر حال زار خویش بگرید و با سوز دل و اشک چشم، کدورت و زنگار را از چهره جان خود بزداید و در زاد و توشه آخرت اندیشه کند. ادیان الهی با توجه به همین نیاز روحی، با آن که انسان را به حضور در جامعه و شرکت در فعالیت‏های اجتماعی فرا می‏خوانند، فرصت هایی را نیز برای خلوت نمودن او با خداوند فراهم نموده‏اند، یکی از این فرصت‏ها «اعتکاف‏» است. اعتکاف در لغت‏به معنی اقامت کردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است، ولی در شرع اسلام، اقامت در مکانی مقدس به منظور تقرب جستن به خداوند متعال است. اعتکاف; فرصت‏بسیار مناسبی است تا انسانی که در پیچ و خم‏های مادی غرق شده، خود را بازیابد و به قصد بهره بردن از ارزش‏های معنوی از علایق مادی دست‏بکشد و خود را در اختیار پروردگار بگذارد و تقاضا کند که او را در راه راست ثابت نگهدارد تا بتواند به دریای بیکران انس و مهر خداوند که همه‏اش مغفرت و رحمت است، متصل شود. در اعتکاف می‏توان خانه دل را از اغیار تهی کرد و نور محبت‏خدا را در آن جلوه گر ساخت; می‏توان خود را وقف عبادت کرد و لذت میهمانی را بر سر سفره احسان و لطف الهی چشید; می‏توان زمام دل و جان را به دست‏خدا سپرد و همه اعضا و جوارح را در حصار اراده حق به بند کشید; (2) می‏توان به خویشتن پرداخت و معایب و کاستی‏های خود را شناخت و در جست و جوی معالجه بود; می‏توان نامه عمل را مرور کرد و به فکر تدارک و جبران فرصت‏های از دست رفته بود; می‏توان به مرگ اندیشید و خود را برای حضور در پیشگاه خدای «ارحم الراحمین‏» آماده کرد. آری! اعتکاف; فصلی است‏برای گریستن، برای ریزش باران رحمت، برای شستن آلودگی‏های گناه، برای تطهیر صحیفه اعمال، برای نورانی ساختن دل و صفا بخشیدن به روح. پیشینه اعتکاف اعتکاف مخصوص دین اسلام نیست‏ بلکه در ادیان الهی دیگر نیز وجود داشته و در اسلام استمرار یافته است، اگرچه ممکن است در شرع مقدس اسلام پاره‏ای از خصوصیات و احکام و شرایط آن تغییر یافته باشد. درباره حدود و شرایط این عبادت در دیگر ادیان، اطلاعات قابل توجهی در اختیار ما نیست. مرحوم علامه مجلسی در «بحارالانوار» به نقل از طبرسی آورده است که: «حضرت سلیمان (علیه السّلام) در مسجد بیت المقدس به مدت یک سال و دو سال، یک ماه و دو ماه وکمتر و بیشتر اعتکاف می‏کرد و آب و غذا برای آن حضرت فراهم می‏شد و او در همان جا به عبادت می‏پرداخت.» (3) برخی از آیات قرآن دال بر این است که اعتکاف در ادیان الهی گذشته وجود داشته است. خداوند متعال می‏فرماید: «... و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین والعاکفین والرکع السجود; (4) به حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیه السّلام) سفارش نمودیم تا خانه‏ام را برای طواف کنندگان، معتکفان و نمازگزاران تطهیر کنند.» از این آیه استفاده می‏شود که در زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیه السّلام) عبادتی به نام اعتکاف وجود داشته و پیروان دین حنیف گرداگرد کعبه معتکف می‏شده‏اند. حضرت مریم (سلام الله علیها) آن گاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد، از مردم فاصله گرفت و در خلوت به سر برد تا در مکانی خالی و فارغ از هر گونه دغدغه به راز و نیاز با خدای خود بپردازد و چیزی او را از یاد محبوب غافل نکند. به همین جهت طرف شرق بیت المقدس را که شاید محلی آرام‏تر و یا از نظر تابش آفتاب پاک‏تر و مناسب‏تر بود برگزید. (5) مرحوم علامه طباطبائی (ره) در المیزان می‏نویسد: هدف حضرت مریم (س) از دوری نمودن از مردم، بریدن از آنان و روی آوردن به سنت اعتکاف بوده است. (6) برخی از روایات اهل سنت هم نشان می‏دهد که در دوران جاهلیت هم عملی عبادی به عنوان اعتکاف در میان مردم رایج‏بوده است. (7) علامه حلی در کتاب «تذکرة الفقهاء» به مشروعیت اعتکاف در ادیان پیشین تصریح نموده است. (8) از زمانی که پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اعتکاف را به مسلمانان آموزش داد، این سنت اسلامی در میان مسلمانان رواج پیدا کرد. در حال حاضر مراسم اعتکاف در دهه پایانی ماه مبارک رمضان در بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله عربستان (مکه) با شکوه خاصی برگزار می‏شود. همه ساله خیل عظیم مسلمانان، که بخش قابل توجهی از آنان را جوانان تشکیل می‏دهند، از سراسر جهان به سوی مسجدالحرام می‏شتابند و در کنار خانه خدا معتکف می‏شوند و حتی بسیاری از زائران خانه خدا به منظور دست‏یابی به فضیلت اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، این ایام پربرکت را برای انجام عمره مفرده برمی‏گزینند. شبیه این مراسم در مسجدالنبی و در کنار مرقد مطهر پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) برگزار می‏شود. مسجد کوفه در عراق نیز سال‏های متمادی، محل برپایی مراسم اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان بوده است. انبوه شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت (علیه السّلام) در این مسجد مقدس معتکف می‏شده‏اند و بسیاری از عالمان بزرگ شیعه نیز همراه با مردم در این مراسم شرکت می‏کرده‏اند. اعتکاف در کشور ایران تاریخچه‏ای پرفراز و نشیب دارد در هر عصری که عالمان برجسته دینی به اعتکاف اهتمام ورزیده‏اند، مردم مسلمان نیز از آنان پیروی کرده و به اعتکاف بها داده‏اند. در عصر صفوی، در سایه تلاش‏های دو عالم بزرگ آن زمان مرحوم شیخ بهایی (1030- 952 ه.ق) و شیخ لطف الله میسی عاملی اصفهانی (متوفای 1032 یا 1034 ه.ق)، اعتکاف در شهرهای ایران، به ویژه قزوین و اصفهان، رونق خاصی یافته است. خوشبختانه اکنون در بسیاری از شهرهای کشورمان مراسم اعتکاف در روزهای 13، 14 و 15 ماه رجب (ایام البیض) برگزار می‏شود. این سنت‏حسنه ابتدا در شهر مقدس قم، توسط عالم ربانی میرزا مهدی بروجردی صورت گرفت و رفته رفته در شهرهای دیگر رواج یافت. ارزش معنوی اعتکاف انقطاع از مادیات و امور دنیوی و ملازمت مسجد و دوام ذکر و عبادت خدا، به تنهایی و بدون اعتکاف نیز دارای ارزشی والا و اهمیتی فراوان است که در این زمینه آیات، روایات و احادیث زیادی را با چنین مضمونی می‏توان یافت، اما اهمیت اعتکاف به طور مشخص در قرآن و احادیث مورد تاکید قرار گرفته است. در بنیاد اولین خانه توحید (کعبه) به دست دو پیامبر الهی، حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیه السّلام) سخن از عهد و پیمانی به میان می‏آید که از جانب خداوند، جهت تطهیر «بیت الله‏» برای طواف کنندگان، معتکفین و نمازگزاران از آنان گرفته شده است. مطالعه در تعالیم ادیان الهی نشان می‏دهد که همواره شیوه‏هایی از درون‏گرایی و دوری از جمع در ادیان آسمانی وجود داشته است. اعتکاف در قرآن از کلام وحی استفاده می‏شود که در میان بنی اسرائیل نوعی روزه همراه با سکوت «صمت‏» رایج‏بوده است. (9) حضرت موسی (علیه السّلام) با آن که مسئولیت‏سنگین رهبری و هدایت امت را بر دوش داشت، برای مدت زمانی آنان را رها کرد و برای خلوت کردن با محبوب خویش به خلوتگاه کوه طور شتافت. او در پاسخ به پرسش پروردگار فرمود: «... و عجلت الیک رب لترضی; (10) پروردگارا به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی. قرآن مجید در جایی دیگر از «رهبانیت‏» و گوشه‏گیری پیروان حضرت عیسی (علیه السّلام) سخن به میان آورده، می‏فرماید: «... و رهبانیة ابتدعوها ما کتبناها علیهم الا ابتغاء رضوان الله فما رعوها حق رعایتها...; (11) و رهبانیتی را که خود ابداع نمودند از این رو برایشان مقرر نمودیم تا خشنودی خداوند را کسب کنند. پس حق آن را چنان که باید مراعات نکردند.» مفسر بزرگ قرآن، علامه طباطبائی (ره) فرموده است: «لحن آیه شریفه نشان می‏دهد که خداوند، ابتدائا رهبانیت را بر پیروان حضرت عیسی (علیه السّلام) مقرر ننموده، ولی آن را مورد تایید قرار داده است.» (12) هر چند آنان به دلیل این که در رهبانیت زیاده روی نمودند و حد و مرز آن را مراعات نکردند، مورد نکوهش خداوند قرار گرفتند. اسلام با پیش بینی عبادتی به نام «اعتکاف‏» که در واقع نوعی خلوت و درون گرایی است، برای ساختن انسان‏ها و جلوگیری از فت‏خدافراموشی و خودفراموشی چاره اندیشی نموده است. این‏ها همه نشان می‏دهد با آن که روح تعالیم ادیان، دعوت به جمع و اجتماع است، انسان به برنامه هایی که او را با درون خود پیوند دهد نیز محتاج است. راز این امر روشن است; معمولا حضور پیوسته و دائمی در عرصه اجتماع و کار و تلاش عملی، رفته رفته روحیه عمل گرایی را در انسان تقویت می‏کند. پیدایش این روحیه چه بسا انسان را از درون تهی می‏کند تا آن جا که به چیزی جز عمل بیشتر نیندیشد. شخص عمل گرا و عمل زده حتی گاه فرصت نمی‏یابد نتایج کارها و تلاش‏های خود را هم به درستی ارزیابی کند. لذا اعتکاف زمینه مناسبی است تا انسان به کاوش درباره انگیزه‏ها و روحیات خویش بپردازد و برای رفع نقصان و تکامل آن بکوشد. بنابراین اعتکاف با ویژگی هایی که اسلام برای آن در نظر گرفته، پاسخی است‏به این نیاز روحی و فرصتی است مغتنم برای رو آوردن به خود و خدا. اعتکاف در احادیث میزان توجه پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به برپایی اعتکاف، بسیار در خور دقت و تامل است. خداوند متعال، پیامبر خویش را به داشتن خلق و خویی عظیم وبزرگ ستوده است. «و انک لعلی خلق عظیم; (13) و در حقیقت تو به اخلاق نیکو و عظیم آراسته هستی.» با این حال، آن حضرت با وجود مسئولیت‏بزرگ اجتماعی که بر دوش داشت، خود را از اعتکاف بی نیاز نمی‏دانست. چنان که در حدیثی از امام صادق (علیه السّلام) آمده است: «کان رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اذا کان العشر الاواخر اعتکف فی المسجد و ضربت له قبة من شعر و شمر المیزر و طوی فراشه; (14) رسول خدا در دهه آخر ماه مبارک رمضان در مسجد معتکف می‏شدند و برای آن حضرت خیمه‏ای که از مو بافته شده بود، در مسجد برپا می‏شد. پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) برای اعتکاف آماده می‏شدند و بستر خویش را جمع می‏کردند. » در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السّلام) آمده است: «کانت‏بدر فی شهر رمضان و لم یعتکف رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فلما ان کان من قابل اعتکف عشرین. عشرا لعامه و عشرا قضاء لما فاته; (15) جنگ بدر در ماه رمضان رخ داد، از این رو رسول خدا موفق به اعتکاف نشدند. آن حضرت در ماه رمضان سال آینده یک دهه را به عنوان همان سال اعتکاف نمودند و یک دهه را نیز به عنوان قضای سال قبل.» رسول خدا افزون بر اهتمام عملی نسبت‏به اعتکاف، با بیان فضایل و پاداش بزرگ آن، مؤمنان را به انجام این عمل تشویق می‏نمودند. در حدیثی از آن حضرت آمده است: «اعتکاف عشر فی شهر رمضان تعدل حجتین و عمرتین; (16) یک دهه اعتکاف در ماه رمضان هم چون دو حج و دو عمره است.» گرچه این حدیث ناظر به اعتکاف به مدت ده روز و در ماه مبارک رمضان است، ولی اعتکاف در کمتر از این مدت (به شرط آن که سه روز کم‏تر نباشد) در غیر ماه مبارک رمضان مخصوصا «ایام البیض‏» به اندازه خود فضیلت و ثواب دارد. زمان اعتکاف اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت‏خاص نیست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتکاف شود که شرعا بتوان روزه گرفت. پس هر گاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است، ولی بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، و ایام البیض ماه رجب است. اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازی انسان برای درک لیلة القدر و بهره برداری از فیض این شب گران قدر، بی‏ارتباط نیست. در کشور ما اکنون اعتکاف در سه روز از ماه رجب بیش از اعتکاف در دهه پایانی ماه رمضان رواج دارد. و این سه روز از چند نظر حائز اهمیت است: اول آن که ماه رجب، ماه حرام است و از روایات استفاده می‏شود که اعتکاف در ماه‏های حرام، نسبت‏به دیگر ماه‏ها از ضیلت‏بیشتری برخوردار است. ثانیا: روزه در ماه رجب دارای فضیلتی خاص است، زیرا ماه رجب ماه بزرگی است که مردم حتی در جاهلیت نیز حرمت آن را پاس می‏داشتند. اسلام نیز بر احترام و منزلت آن افزود. (17) ظاهرا چنین رفتار و باوری نسبت‏به ماه رجب از دیگر ادیان الهی در میان مردم به جای مانده بود. مالک بن انس (پیشوای مذهب مالکی) گفته است: سوگند به خدا چشمانم تاکنون کسی را که از نظر وارستگی، فضیلت و عبادت و پرهیزگاری برتر از امام صادق (علیه السّلام) باشد، ندیده است. من به حضور ایشان می‏آمدم و او مرا مورد توجه قرار می‏داد و احترام می‏نمود. روزی به ایشان عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! پاداش کسی که یک روز از ماه رجب را با ایمان و اخلاص روزه بگیرد، چیست؟ امام صادق (علیه السّلام) فرمود: پدرم از پدرش و او از جدش از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) برایم روایت کرد که هر کس یک روز از ماه رجب را از سر ایمان و اخلاص روزه بگیرد، گناهانش آمرزیده می‏شود. (18) بر پایه حدیثی دیگر از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) هر کس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند میان او و آتش جهنم به اندازه هفتاد سال راه فاصله می‏اندازد. پروردگار مهربان به کسی که سه روز از ماه رجب را روزه گرفته، خطاب می‏کند که حق تو بر من واجب شد و دوستی و ولایتم برایت‏حتمی شد. ای فرشتگان! در حضور شما شهادت می‏دهم که گناهان بنده‏ام را آمرزیده‏ام. (19) علاوه بر روایاتی که به طور عام نسبت‏به فضیلت روزه ماه رجب تاکید می‏نماید، درباره روزه گرفتن در روزهای 13، 14 و 15 و انجام عمل «ام داود» نیز تاکید شده است. مکان اعتکاف اعتکاف از نظر مکان محدودیت‏خاص دارد. نظریه معروف آن است که اعتکاف تنها در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد بصره) جایز است. امام رضا (علیه السّلام) فرموده‏اند: «اعتکاف لیلة فی مسجد الرسول و عند قبره یعدل حجة و عمرة; (20) یک شب اعتکاف در مسجد پیامبر و نزد قبر او معادل یک حج و یک عمره است.» ولی گروهی از فقها اعتکاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته‏اند. (21) البته در مورد مسجد جامع نیز برخی برآنند که بایستی به قصد رجاء و به امید این که شاید مطلوب درگاه الهی باشد، اعتکاف نمود. (22) اعتکاف در سایر مساجد مانند مسجد محله و بازار تنها به نظر شمار اندکی از فقیهان شیعه جایز است. (23) مقصود از مسجد جامع در هر شهر و منطقه مسجدی است که معمولا مردم بیشتری در آن جا گرد می‏آیند; (24) به عبارت دیگر، مسجدی که اغلب اوقات بیشتر از سایر مساجد جمعیت داشته باشد. (25) شیخ لطف الله میسی اصفهانی در کتاب «رساله اعتکافیه‏» به نقل احادیثی در باب اعتکاف پرداخته و ضمن بیان احادیث، شواهدی را در جواز اقامه اعتکاف در مسجد جامع، نصب قبه و نیز احیای دهه آخر ماه رمضان ذکر می‏کند. روشن است که در محل اعتکاف اختلافی در میان فقهای شیعه وجود دارد. این اختلاف ناشی از این روایت است که اعتکاف در مسجدی جایز است که امام عدل، جماعتی در آن برگزار کرده باشد. برخی از فقها صرفا همین چند مسجد (کوفه، بصره، مدینه و مکه) را برای اعتکاف جایز شمرده‏اند و برخی دیگر مساجد دیگر را نیز برای اعتکاف مجاز شمرده‏اند. از این دسته دوم، گروهی تنها مساجد جامع را معین کرده و برخی همه مساجد جماعات را. شیخ لطف الله بر این باور بوده که در تمامی مساجد جامع و حتی جماعت اعتکاف جایز است، ولی درباره روایتی که «امام عدل‏» را مطرح کرده چنین اظهار می‏کند که مقصود از امام عدل، اعم از امام معصوم و غیر معصوم است. شیخ تاکید دارد که اصولا سؤال درباره مساجد بغداد بوده و روشن است که وجه عدل نمی‏توانسته ارتباطی با امام معصوم برای اقامه نماز در آن مساجد داشته باشد. وی با اشاره به آراء برخی از فقهای متقدم در این که تنها در مساجد اربعه اعتکاف رواست، اسامی جمعی از علمای عصر خود را که اغلب علمای جبل عامل هستند، ذکر کرده و رای آنان را چنین دانسته که در هر مسجد جامعی اعتکاف جایز است. از جمله آنان مرحوم شیخ بهایی است که در هنگام تالیف این رساله در قید حیات بوده است و نیز شیخ علی بن عبدالعالی میسی، جد نویسنده، و نیز شهید ثانی و بسیاری دیگر. (26) در این جا ممکن است این پرسش مطرح شود که با توجه به آثار سازنده اعتکاف آیا بهتر نیست اعتکاف در هر مسجدی را جایز بدانیم تا همگان به آسانی بتوانند از این عبادت بهره‏مند شوند؟ در پاسخ باید گفت: عبادت‏های دینی کاملا توقیفی هستند; بدین معنا که شرایط و احکام آن را باید از متون اسلامی و دستورهای شرعی اخذ کرد. هرگاه از ادله معتبر استفاده شود که محل اعتکاف، مسجد جامع است، نمی‏توان از روی ذوق و سلیقه شخصی در شرط عبادت تصرف نمود و دامنه آن را توسعه داد. اساسا برخی عبادت‏ها از نظر مکان، دارای محدودیت‏خاصی هستند. مراسم و اعمال حج‏باید در مکان‏های معینی انجام شود. از این رو انجام دادن اعمال حج در غیر از محل‏های مقرر بی‏معناست. در مورد اعتکاف نیز هرگاه با ادله معتبر ثابت‏شود که جایگاه آن مسجد جامع است، می‏فهمیم که شارع مقدس این عبادت را تنها در این ظرف مکانی معین از ما خواسته است. البته در تشریع این حکم حتما مصالحی مورد نظر بوده است که شاید عقل ما نتواند به طور یقین بدان دست‏یابد. شاید اسلام با منحصر نمودن اعتکاف در مسجد جامع بخواهد نوعی کنترل بر کمیت و کیفیت آن وجود داشته باشد و در کنار این عبادت، ارزش‏های دیگری مانند وحدت و همراهی و هم دلی نیز مطرح شود. (27) انسان معتکفی که به آداب اعتکاف پایبند است در هر موردی از نماز خواندن، دعا کردن، تفکر کردن، شب زنده داری و گریستن به گنجینه هایی از رحمت‏خاص خدا دست می‏یابد که گرانبهاترین سرمایه زندگانی و بهترین زاد و توشه آخرت او خواهد بود. هم چنین گاهی خداوند به خاطر تادیب انسان‏ها یا به خاطر عقوبت آنان نسبت‏به ستم کاری‏ها و معاصی روز افزون شان، اراده نزول عذاب می‏کند و بلایی چون خشک سالی یا زلزله یا بیماری عمومی و مانند آن را تقدیر می‏نماید، ولی عمل صالح گروهی از آنان باعث دفع بلا گشته و به گونه‏ای که خود نیز متوجه نیستند از تحقق عذاب و عقاب الهی جلوگیری می‏کنند: «... و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون; (28) و خداوند آنان را عذاب نمی‏کند تا زمانی که استغفار می‏کنند.» اعتکاف خالصانه جمع کثیری از مردم جامعه ما، می‏تواند چنین نقشی را در اجتماع اسلامی داشته باشد; یعنی زمانی که قدرناشناسی مردم نسبت‏به نعمت‏های الهی اوج می‏گیرد و غفلت از خدا به شکل‏های گوناگون در بین مردم رواج می‏یابد و پول‏پرستی و شهوت رانی، بخش عظیمی از جامعه را از عبادت خدا دور ساخته و به حقوق دیگران بی‏توجه می‏سازد، خطر نزول بلانزدیک می‏شود، اما گریه‏ها و تضرع‏ها و نمازها و روزه‏های معتکفین، رحمت‏خدا را بر می‏انگیزاند و به آبروی آنان، عاصیان نیز در امان می‏مانند. مقابله با تهاجم فرهنگ بیگانه در فرهنگ اسلامی روی آوردن به اعتکاف، علاوه بر بهره برداری از فیض معنوی آن، جهاد مقدس نیز هست; زیرا این مراسم عبادی - معنوی، نقش بسیار مهمی در رویارویی با نفوذ فرهنگ بیگانه ایفا می‏کند. جوانی که در مراسم اعتکاف، طعم شیرین ایمان و انس با خداوند را می‏چشد، لذت‏های مادی و شهوانی در دیدگانش، حقیر و بی‏ارزش می‏شود وبه آسانی در گرداب فساد و باورهای ضد دینی گرفتار نمی‏شود. از سوی دیگر، چنین مراسمی خود پیامی عملی و درسی عبرت‏آمیز برای مردم است. حضور جمعی از مؤمنان در مسجد برای عبادت، در حقیقت نوعی دعوت به خداپرستی و دین مداری است و آثار سازنده‏ای بر جامعه خواهد داشت، از همین رو، در رویارویی با تهاجم فرهنگی دشمن نباید نقش مؤثر سنت هایی که در باور عمومی مردم ریشه‏های عمیق دارند، نادیده گرفته شود. بی‏تردید مساجد، حسینیه‏ها، تکایا، هیئت‏های مذهبی، زیارت و اعتکاف، نقش مهمی در تربیت جامعه و گسترش فرهنگ دینی ایفا کرده و می‏کنند. این مقوله‏ها با آثار مثبت جانبی که دارند، اهرم‏های توانمندی در مقابله با فرهنگ بیگانه‏اند. در دوران ما تهاجم دشمن ابعادی گسترده یافته، ولی این حرکت استعماری، دست کم ریشه‏ای چند صد ساله دارد و همین پدیده‏های سنتی هم چون اعتکاف مردم ما را در طول سال‏های متمادی در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه مصونیت‏بخشیده است. (29) اما اهمیت آن و نقش بسزایی که در تصفیه و تزکیه انسان دارد برای بسیاری از مسلمانان ناشناخته مانده است. از این رو جا دارد مبلغان اسلامی بیش از پیش بر نقش مهم آن تاکید ورزند تا این سنت دیرینه محمدی آن گونه که شایسته است، جایگاه خود را در جامعه اسلامی حفظ کند. در عصر ما که زندگی ماشینی و پیچیدگی‏های آن، دیده‏های انسان را به خود خیره کرده، روابط اجتماعی گسترده شده و خلاصه دامنه سرگرمی انسان به جلوه‏ها و مظاهر مادی توسعه یافته است، تاکید بر نقش سازنده اعتکاف، ضرورتی دو چندان می‏یابد، زیرا اعتکاف انس با معشوق است که زمینه را برای گسستن فرد از سرگرمی‏های پوچ فراهم می‏آورد; انسان را با خداوند پیوند می‏دهد و از آفت‏خدا فراموشی و از خودبیگانگی نگه می‏دارد. پي نوشتها: 1. انشقاق (84) آیه‏6. 2. عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء، ص‏785. 3. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج‏14، ص‏141. 4. بقره (2) آیه‏125. 5. تفسیر نمونه، ج‏13، ص‏33. 6. علامه طباطبائی، المیزان، ج‏14، ص‏34. 7. سید مرتضی، المسائل الناصریات، ص‏119. 8. علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج‏6، کتاب اعتکاف، ص‏239. 9. حر عاملی، وسائل الشیعه; ج‏7، ص‏116. 10. طه (20) آیه 84. 11. حدید (57) آیه 27. 12. المیزان، ج‏19، ص‏173. 13. قلم (68) آیه‏4. 14. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج‏7، ص‏397، روایت‏1. 15. همان، روایت 2. 16. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، کتاب الاعتکاف، ص‏188. 17. شیخ صدوق، فضائل الاشهر الثلاثة، ص‏24، روایت‏12. 18. همان، ص‏38، روایت‏16. 19. همان، ص‏25، بخشی از روایت‏12. 20. بحارالانوار، ج‏98، ص‏151. 21. سید محمد کاظم طباطبائی، العروة الوثقی، کتاب الاعتکاف، ص‏399. 22. امام خمینی (رحمت الله علیه) ، تحریرالوسیله، ج‏1، ص‏305. 23. شیخ محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج‏17، ص‏170. 24. همان، ص‏171. 25. آیة الله گلپایگانی، مجمع المسائل، ج‏1، ص‏154. 26. فصلنامه فرهنگ اصفهان، شماره 1، پائیز 1374، ص‏38. رحیم نوبهار، اعتکاف; سنت محمدی، ص‏78 و 88. 27. بحارالانوار، ج‏33، ص‏542. 28. انفال (8) آیه‏33. 29. اعتکاف، سنتی محمدی، ص‏50 و 51. برگرفته از : پاسدار اسلام :: شهریور 1381، شماره 249 منبع : پایگاه اطلاع رسانی حوزه نت www.hawzah.net[/align]

چرا اعتکاف در مسجد جامع انجام میشود؟ به گزارش مرکز خبر حوزه، حضرت آیت الله سبحانی، شامگاه امروز در دیدار اعضای ستاد برگزاری اعتکاف استان قم با اشاره به برکات این سنت حسنه در آیین اسلام، گفت: در زمان اعتکاف چون انسان در مسجد توقف میکند و از زندگی روز مره جدا شده به راز و نیاز مشغول میشود به او معتکف گویند. معظمله خاطرنشان کردند: یکی از فوائد اعتکاف این است که انسان از کارهای مادی جدا می شود و به کارهای معنوی روی میآورد. رییس موسسه تحقیقاتی امام صادق(ع) اضافه کردند: اشتغال به کارهای مادی خوب است، اما دل بستن به آنها سبب می شود امور معنوی کم شود. * اعتکاف؛ راهی برای جبران خسارات معنوی ایشان یادآورد شدند: برای جبران خسارت معنوی، انسان باید هر ماه سه روز و یا هرچند ماه اعتکاف کند که حداقل آن سه روز و حد اکثر 10 روز است، اما در بعضی روایات بیشتر از این ایام ذکر شده است. حضرت آیت الله سبحانی گفتند: اعتکاف باعث میشود زنگاری که قلب را گرفته با دعا، نماز و قرائت قرآن برطرف شود. این مرجع تقلید با بین این که حتی انبیاء هم نیاز به اعتکاف دارند، اظهار داشت: پیامبر اسلام به قدری به اعتکاف علاقه داشتند که در سالی که اعتکاف همزمان با جنگ بدر شد، در رمضان سال آینده 20 روز را معتکف شدند؛ این حاکی از آن است که اعتکاف مسئله مهمی در ساختن روح وروان انسان است. * احیای اعتکاف؛ دستاورد انقلاب اسلامی معظمله با اشاره به استقبال جوانان از این سنت نبوی، یادآور شدند: یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی، احیای اعتکاف است؛ زیرا قبل از انقلاب این امر به صورت جزئی انجام شد، اما بعد از پیروزی انقلاب در سراسر کشور برگزار میشود. ایشان با بیان این که جهان امروز به سرعت به سوی مادیات میرود که بسیار خطرناک است، اظهار داشتند: علت تمام جنگها و خصومتها فراموشی معنویت است. * راهکار کاهش جرائم معظمله با بیان این که اگر معنویت در جامعه بالا باشد، بسیاری از جرائم کم خواهد شد، گفتند: بشر امروزی از فقدان معنویت رنج میبرد. حضرت آیت الله سبحانی با بیان این که صلاح بشریت است که به سوی معنویت برود، افزودند: بشر امروز به ظاهر لبخند میزند، اما در باطن میترسند میترسد؛ یعنی در واقع همان جاهلیت دوران قبل از اسلام را دارد. * اعتکاف در مسجد جامع معظم له در بخش دیگری از سخنان خود به برخی احکام اعتکاف اشاره کرده و اظهار داشتند: آنچه در روایات داریم، اعتکاف باید در مسجد جامع باشد و معنای مسجد جامع این نیست که در آن نماز جمعه برگزار شود، بلکه در مقابل مسجد محله است. ایشان افزودند: مسجدی که اختصاص به فرقه خاصی نداشته باشد و نوع مردم در آن مشترک باشند و نماز بخوانند میشود در آن معتکف شد. * بانوان بدون اجازه شوهر معتکف نشوند حضرت آیت الله سبحانی اظهار داشتند: مسئولان برگزاری اعتکاف باید مسائل را برای بانوان بیان کنند تا بدون اجازه شوهر معتکف نشوند.

اعتکاف چیست؟ مقدمه : هرگز نمی توان ارزش همه زمانها را برابر دانست، چنان که نمی توان همه مکانها را برابر شمرد. برخی زمانها و مکانها ارزشی والا دارند. ماه رجب ارزشمند است، ماه سلوک و زدودن زنگارهای شیطانی از آیینه دل است؛ ماه ولایت و برافروختن چراغ معرفت در شبستان وجود است؛ ماه رجب گاهِ اعتکاف است. در این ماه، که هنگامه تحول است، عاکفان کوی دوست، با حضور در صحن و سرای دوست، پله های سلوک را پیموده و پله پله به خدا نزدیکتر می شوند. معتکف روزه اش، نمازش، حضورش در مسجد و دیگر اعمالش مایه تقرب است. در خانه دوست، سفره ایی از مغفرت و بخشایش گسترده شده و عاکف با صیقل روح و روان، زنگار گناه از دل می زداید و مهیای ضیافت بزرگ در ماه وصال می گردد. ماهی که عشاق از سفره پرفیض الهی، لقمه های راز بر می چینند و عطر قرآن از ژرفای دل بار یافتگان، مشام جان را می نوازد. اعتکاف پرورش جسم و جان است، انسان آمیزه ای است از این دو و نیازمند پرورش در ابعاد وجودی خود؛ انسان به دنبال سعادت و کمال است، روح انسان نیازمند نیایش است، مناجاتی شیرین و زیبا، هم کلامی موجودی ضعیف با منشأ قدرتها. از آغاز خلقت تا صحنه رستاخیز، راز و نیاز زیباترین هنر آدمی است. غفلت بد است در برخی موارد بدتر؛ جریان زمان در گذر است و با از دست دادن آهی ماند و افسوسی که به هیچ نیرزد. انسان دشمنی دارد در اوج حیله گری، با چنین دشمنی هوشیاری باید و سرعت در خیرات؛ زمان اعتکاف است. خالق مهربان قرب خلایق می طلبد. در فکر پرورش روح و روان انسان است و مقررات دینی را تشریع می کند. تنوع عبادات به دلیل نیازهای گوناگون انسانی است، هر عبادتی جوابگوی نیازی از اوست. نماز، زنگار غفلت از روان می زداید و صیقل روح و روان است. در روزه، پالایشگاه خلوص و نردبان صعود است. روزه دار پرواز در آسمان عبادت و عبودیت را می آزماید و آیینه قلبش را نورستان خدایی می کند. حج، شرکت در آزمون الهی و قطع تعلقات و دلبستگی دنیوی است. عبادات مالی؛ چون خمس و زکات و صدقات، دمیدن روح ایثار و گذشت در وجود آدمی است. اما اعتکاف، آمیزه ای از چند عبادت با فضیلت است. روزه که خود عبادتی ارزشمند است شرط اعتکاف است. حضور در مسجد و خواندن نماز هم شرط آن است. عاکف سه روز در مسجد جامع مقیم می گردد و جز برای ضروریات، کوی دوست را ترک نمی گوید. خود را از حلال باز می دارد تا با تمرین بندگی، جهاد با نفس را بیازماید. اعتکاف عهد مودّت و میثاق مجدد با پروردگار است. در فضیلت اعتکاف این بس که معادل طواف کعبه و همتای رکوع و سجود است. خدای منّان می فرماید: "... وَ عَهَدنا اِلی ابراهیمَ وَ اِسمعیلَ اَن طَهّرا بَیتی لِلطّائِفینَ وَ العاکِفینَ وَ الرُکّعِ السُجود؛( آیه 125، سوره بقره) و ما به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفان و رکوع کنندگان و سجده کنندگان از هرگونه آلودگی تطهیر کنند." اساساً ارزش آدمی را عملش می رساند. معتکف انسانی بزرگ و شریف است به اندازه شرافت و فضل عملش، مقدس اردبیلی یگانه زمان در علم و عمل در شرافت و فضیلت اعتکاف گوید: مبادا کسی گمان کند که اعتکاف مقدمه عبادتی دیگر است. کسی که با طهارت و در حال روزه در مسجد مقیم می شود و تعهد قربت در اعتکاف می نماید، این عمل عبادت است. اعتکاف عبادتی مستقل است به مثابه حج و عمره و روزه و نماز و هر عبادت مستقل دیگر. و ایام بیض در پیش است زمان عرشی شدن فرشیان؛ اعتکاف با همه فضیلتش، زن و مرد را به خود می خواند، انسان را می خواند تا در دنیای های و هوی و دود و دم، معراج انسانیت را به تماشا بنشینیم. فرصت طلایی عمر در پیش است و ایام در گذر؛ پس همتی باید تا با حضوری سبز از همسفران کوی دوست بگردیم. تعریف اعتکاف: اعتکاف در لغت به معنای توقف در جایی است .اما تعریف اصطلاحی اعتکاف: امام خمینی (ره) در تعریف اعتکاف می فرمایند: "وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَةٍ اُخری خارِجَةً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نیت عبادت است و قصد عبادت دیگر، در آن معتبر نیست. اگر چه احتیاط مستحب نیت عبادتی دیگر، در کنار اصل ماندن می باشد. اهمیت اعتکاف: اعتکاف، محو خود خواهى در امواج بلند خداگرایى و خدمت‏ به امت اسلامى است. اعتکاف، بیرون رفتن از خانه خویش و مصمم شدن بر حضور در خانه حضرت حق است. عبادتى مستحبى و تقرب جویانه و داوطلبانه است که روزه روز سوم آن رنگ وجوب مى ‏گیرد. اعتکاف، گریز از لذت گرایى و مهار حس خود محورى و برترى جوئى و بازگشت از قبله دنیاگرایان به سمت و سوى قلب و قبله هستى است. خود سازى، محاسبه نفس، توبه و نیایش، نماز و تلاوت قرآن و استمداد از آستان قدس ربوبى از دیگر برکات‏ اعتکاف است. اسلام، فکر جدایى از زندگى دنیا و گوشه نشینى و کناره گیرى از مردم و به تعبیر دیگر رهبانیت را باطل و ناپسند اعلام کرد، اما اعتکاف را بعنوان فرصتى براى بازگشت‏ به خویش و خداى خویش قرار داد، تا کسانى که از هیاهو و جنجال هاى زندگى مادى خسته مى ‏شوند، بتوانند چند صباحى با خداى خود خلوت کنند و جان و روح خود را با خالق هستى ارتباط دهند .اعتکاف شرایطی را فراهم می کند تا انسانها با توشه معنوى و اعتقادى راسخ و ایمان و امیدى بیشتر، به زندگى خود ادامه داده ، خود را براى صحنه‏ هاى خطر و جهاد در راه خدا آماده سازند ، همیشه با یاد خدا تلاش کنند ، خود را در محضر پروردگار ببینند ، از نافرمانى او بپرهیزند و به سوى سعادت دنیا و آخرت گام بردارند. اعتکاف در ادیان دیگر: کسی به درستی نمی داند که این عبادت، از چه زمانی آغاز و کیفیت اجزا و شرایط آن در بدو شکل گیری چه چیزهایی بوده است. با توجه به آیه 125 سوره بقره، می توان نتیجه گرفت که اعتکاف عملی بوده که در شریعت ابراهیم از مناسک و عبادات الهی محسوب می شده. و پیروان ایشان به این عمل مبادرت می ورزیدند و لذا ابراهیم و اسماعیل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محیط لازم را برای برپایی این مراسم مهیا سازند. واگذاری این مسؤولیت خطیر به آنها، گواه بزرگی بر اهمیت عباداتی چون حج، اعتکاف و نماز در پیشگاه خداوند است. حضرت موسی (ع) با آن که مسؤولیت سنگین رهبری و هدایت امت را به دوش داشت، برای مدت زمانی آنان را ترک و برای خلوت با محبوب خویش به خلوتگاه کوه طور شتافت. او در پاسخ به پرسش خداوند که فرمود: چرا قوم خود را رها کردی و با عجله به سوی ما شتافتی؟ عرض کرد: پروردگارا! به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی (طه :83و84). بیت المقدس از مکانهایی بود که همواره عده زیادی از انسانها، برای اعتکاف در آن گرد می آمدند و به راز و نیاز با پروردگار خویش مشغول می شدند. بزرگ این گروه، حضرت زکریا (ع) بود و از جمله کسانی که در امر اعتکاف سرپرستی می نمود حضرت مریم (ع) است. قرآن در این باره می فرماید: "وَ کَفّلَها زَکَریا کُلَّما دَخَلَ عَلَیها زَکَریا المِحرابَ وَجَدَ عِندَها رِزقاً؛ کفالت او (مریم) را زکریا بر عهده گرفت و هر زمان که به محل عبادت او می رفت برای او غذایی مهیا می دید (عمران:37)." از قرآن مجید (مریم:16و 17) استفاده می شود که حضرت مریم (ع) آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد از مردم بریده بود و در خلوت به سر می برد. علامه طباطبائی می فرماید: گویا مقصود از دوری مریم از مردم، بریدن از آنان و روی آوردن به اعتکاف برای عبادت بوده است. طبق روایات اهل سنت، در دوران جاهلیت هم عملی به عنوان اعتکاف در میان مردم رایج بوده است و مردم توسط این عمل به خدای خود تقرب می جسته اند. اجداد پیامبر اسلام (ص) از پیروان دین حنیف به شمار می روند. اعتکاف در غارها و بیابانها و کوهها، به عده ای از این حنفاء نسبت داده شده است. آنان در جاهای خلوتی که از مردم دور بود به اعتکاف پرداخته و خود را در آن محبوس می کردند و جز برای نیازهای شدید و ضروری، از آن خارج نمی شدند و در آن اماکن به عبادت و تأمل و تفکر در هستی پرداخته و در جستجوی راستی و حقیقت بودند. آنها در آن اماکن خاموش و آرام مثل غار حراء، به عبادت مشغول می شدند. پیامبر (ص) نیز مانند خود بر دین حنیف یعنی دین حضرت ابراهیم (ع) بود و عبادات متداول آن دین و از جمله اعتکاف را برپا می داشت. قبل از بعثت حضرت محمد (ص) نیز غار حراء محل عبادت و راز و نیاز بود، حضرت رسول اکرم (ص) نیز به اعتکاف در آن مکان مشغول می شدند و در اندیشه سرنوشت بشریت فرو می رفتند. ارکان اعتکاف: ارکان عبادت یعنی اجزایی که اگر عمداً یا سهوا ترک شوند، آن عبادت باطل می شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارت اند از 1) نیت؛ 2) توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهار گانه معروف؛ 3 کمتر از سه روز نبودن اعتکاف؛ 4) روزه دار بودن معتکف در ایام اعتک زمان اعتکاف: اعتکاف در هر زمانی که انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند صحیح است، و بهترین زمان برای آن، ماه مبارک رمضان و مخصوصا در دهه آخر آن ماه می باشد. نیت اعتکاف: اعتکاف،همانند سایر عبادات،باید با نیت و قصد قربت‏باشد و هر گونه ریا و خود نمایی و قصد غیر الهی آن را باطل می‏کند. در نیت اعتکاف،قصد وجه شرط نیست،یعنی لازم نیست قصد کند که اعتکاف واجب است‏یا مستحب. زمان نیت اعتکاف، وقت شروع اعتکاف است که شروع طلوع فجر می باشد و با استمرار نیت اول شب هم مانعی ندارد.اعتکاف را می توان به سه صورت به جای آورد. 1) برای خود ؛ 2) به نیابت از مردگان 3) به نیابت از زندگان اگر اعتکاف را به نیابت از کسی که، از دنیا رفته به جای آورد، در این صورت اعتکاف را تنها به نیابت از یک نفر می توان انجام داد ولی اگر مقصود اهدای ثواب باشد می توان ثواب اعتکاف را به چند نفر، زنده یا مرده، هدیه کرد. در مورد نیابت از شخص زنده، در میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از فقها در درستی چنین اعتکافی، تردید کرده اند. در این صورت، هرگاه نایب، اعتکاف را به قصد رجا، یعنی امید به مطلوب بودن عمل نزد خدا، نه به عنوان عبادتی حتمی انجام دهد، مانعی ندارد. شرایط اعتکاف: در صحت اعتکاف علاوه بر شرایط عامه تکلیف( ایمان، عقل و قدرت)، اموری شرط است:الف) قصد قربت ب) روزه: ج) سه روز روزه دار بودند. د) وقوف در چهار مسجد: مسجد الحرام، مسجد النبی«ص»، مسجد جامع کوفه و مسجد بصره. ولی به قصد رجاء ( به امید پاداش) می توان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد. ه)اجازه شوهر و اجازه پدر و مادر و) پیوستگی اعتکاف محرمات اعتکاف: 1- پرداختن به امور جنسی به معنای وسیع آن: که شامل هر نوع بهره برداری شهوانی می باشد . 2- بوییدن عطر و هر نوع بوی خوش و گیاهان معطر به قصد لذت بردن 3- مجادله و مناقشه: حرمت جدال مربوط به اموری است که معتکف بخواهد فضل و برتری خود را به دیگران نشان دهد. 4- محرمات روزه: در حال روزه یعنی از طلوع تا غروب خورشید، که معتکف روزه می گیرد، باید از محرمات روزه نیز اجتناب نماید. بعضی از فقها محرمات احرام را بر معتکف مستحب دانسته اند. 5- خرید و فروش اعمال اعتکاف: اعمال شب سیزدهم: اعمالی را باید در این شب انجام داد؛ از جمه آن ده رکعت نماز است که اگر به درستی به جا آورده شود، دارای ثواب و پاداش بزرگی است. در روایتی از پیامبر (ص) می خوانیم: « کسی که در شب سیزدهم ماه رجب ده رکعت نماز بخواند؛ بدین گونه که در رکعت اول حمد یک مرتبه و سوره عادیات هم یک مرتبه و در رکعت دوم حمد یک مرتبه سوره تکاثر نیز یک مرتبه بخواند و بقیه رکعت ها را هم به همین نحو تمام کند، خداوند متعال گناهان او را می آمرزد و اگر عاق والدین هم باشد خداوند سبحان از او راضی می شود، و همچنین در قبر نکیر و منکر به او نزدیک نمی شوند و او را نمی ترسانند و بر پل صراط هم چون برق خاطف (سریع) عبور می کند و نامه اعمالش را به دست راستش می دهند و میزان اعمالش سنگینی می کند و در بهشت فردوس هزار شهر به او اعطا می شود.»روز سیزدهم هم روزه اش ثواب فراوان دارد و برای کسی که بخواهد عمل ام داود را به جای آورد، باید این روز و دو روز بعدش را روزه بگیرد.

جستجوی آرایش و آرامش دل در اعتکاف شهد شیرین عبودیت حق در عین توجه و اخلاص، نعمت استثنائی خدای مهربان در ماه شریف رجب به اهل ذکر و شکر است . آنان که خدا را با چشم دل نظاره گر و جمال دل آرای او را در تمامی اجرام عالم و آدم جستجو می کنند . خلوت دلپذیر سحر و ندای ملکوتی اعتکاف، «رجبیون » را به قرب پروردگار خویش رسانده و مشکلات فردی و اجتماعی را در سایه دعا و نیایش حل می کند . کلام حلاوت بخش و گوارای عارف روشن ضمیر و عالم ربانی آیت الله جوادی آملی (مدظلّه) در معرفی حقیقت عبادت و تشریح نسیم ملکوتی ( اعتکاف )؛ تحفه ای گرانبها و رهنمائی گرانسنگ برای سالکان طریق معرفت است که باهم آن راازنظر می گذرانیم. ماه پر برکت رجب که ( ماه ولایت ) است، زمینه دخول در ماه پر برکت شعبان که ( شهر رسالت ) است و این دو ماه،زمینه ورود برای ( شهر الله ) که ماه مبارک رمضان است، خواهد بود . اذکار و عبادت های ویژه ای در این ماهها هست. ● چرا اعتکاف بکنیم؟ مهم ترین راه برای عبادت، همان خلوت و پرهیز از کثرت است . هر چه انسان از کثرت فاصله داشته باشد، در عبادت، کامیاب تر است که ( اعتکاف ) از همین جهت محترم و معتبر است . مردان الهی دو گروه اند؛گروهی از آنها در عین حال که در کثرتند، کثیر را نمی بینند؛ و آن واحد خالق کثیر را می نگرند و کثیر را جز آیات او نمی دانند و نمی بینند . ولی برای اوساط از مردان الهی و عبادی، باید زمان و زمینی فراهم بشود که اینها از کثرت محفوظ بمانند . ویژگی ممتاز پایان شب و سحر به منظور فاصله گرفتن از کثرت برای عبادت گفتند : سحر از این قبیل است؛ شب، مخصوصاً سحر که بسیاری از مردم خوابند و کثرتی مزاحم کسی نیست، آنجا برای راز گوئی با ذات أقدس له بسیار مناسب است . لذا فرمود : نّ ناش ئه اللّیل ه ی اشدّ وطئاً و اقوم ق یلاً (۱). سحر خیزی، خودش یک نشئه خاص خود را دارد؛ این برای پرهیز از کثرت است . برهان مسأله هم این است که نّ لک ف ی النّهار سبحاً طویلاً (۲). چون در روز با کثیر و کثرت مأنوس هستید، توفیق توحید و یاد آن واحد، بسیار ضعیف است؛ ولی در سحر، در پایان شب که مزاحمی از درون و بیرون نیست، شما بهتر می توانید با خدای خود راز و نیاز کنید . بنابراین برای گروهی گرچه لیل و نهار یکسان است؛ کسی که قلبش بهار قرآن شد، جزء آن مراحلی است که تفاوت نکند در او لیل و نهار، چون بهار است و در بهار چنین است؛ امّا کسانی که قلبشان یا پائیز است، یا زمستان، یا تابستان، آنها نیازمند به بهار خارج از گوهر هویت خود هستند؛ سحر اینچنین است . جریان « اعتکاف » هم برای همین منظور پیش بینی و طراحی شده؛ و اصلش مربوط به اعتکاف رسول گرامی (ص) در ماه مبارک رمضان است . ماه مبارک رمضان، مخصوصاً دهه سوّم، جا برای اعتکاف است . چون زمینه اعتکاف که روزه گرفتن است، در آنجا فراهم شده است؛ این مطلب اوّل که چرا اعتکاف بکنیم . شرط روزه برای صحت اعتکاف، دلیلی بر عظمت خاص این عمل عبادی مطلب دوّم آن است که در اعتکاف، شرائطی بازگو شده است که مهم ترینش روزه گرفتن است . همانطوری که نماز بدون طهارت نیست، لا صلاه لا ب طهور(۳)؛ اعتکاف هم بدون روزه صحیح نیست؛ لا اعت کاف لا ب صوم(۴). بدون وضو، نماز صحیح نیست؛ و بدون روزه، اعتکاف صحیح نیست . از اینجا همانطوری که عظمت نماز نسبت به طهارت معلوم می شود که طهارت مقدّمه است برای یک ذ ی المقدّمه ای به نام نماز، و نماز می شود عمود دین و این شرط عمود است؛ از اینجا اهمیت و عظمت و جلال و شکوه اعتکاف هم معلوم می شود . روزه با اینکه وارد شده است : الصوم ل ی(۵)، با اینکه قرآن کریم آنرا زمینه فلاح و تقوا دانست؛ با همه این جلال و شکوهی که دارد، شرط اعتکاف است ! از اینجا عظمت و جلال و شکوه اعتکاف معلوم می شود؛ این هم یک مطلب . ● برخی از شباهت های انسان معتکف و انسان محرم مطلب دیگر آن است که اعتکاف از یک جهت شبیه حال ا حرام است . گرچه روزه دار از بعضی از امور ممنوع است، امّا در حال روزه ممنوع است؛ شب برای او حلال و رواست . لکن در حال اعتکاف همان کارهائی که روز برای روزه دار ممنوع بود، برخی از آن کارها؛ همان کارهای ممنوع در شب هم برای معتکف ممنوع است . نظیر حال احرام که لیل و نهاری ندارد . اگر روز برای محرم،صید حیوانات صحرائی ممنوع است، در شب هم به شرح ایضاً؛ و با کارهای دیگر . اگر لا رفث و لا فسوق و لا ج دال ف ی الحج (۶)؛ این لیل و نهار ندارد، شب و روزش یکسان است . بنابراین در این مدت ۳ روز که شخص مهمان خداست به نام معتکف در خانه او؛ آن هم در مسجد جامع، در مسجدی که نماز جمعه خوانده می شود، یا در مسجدی که جمعیّت قابل توجهی در ان عبادت می کنند که جامع بر او صادق باشد؛ در چنین مکانی وقتی کسی به اعتکاف نشست، لیل و نهار برای او یکسان است . در تمام این حالت ها باید از آن لذّت های شهوانی و مانند آن پرهیز کند . ● نیل مشتاقان ثواب به اعتکاف برای مستحب بودن آن اعتکاف گرچه بقاءً واجب است، ولی حدوثاً مستحب است . گرچه در روز اوّل و دوّم واجب نیست، ولی روز سوّم واجب می شود؛ بنابراین کسانی رغبت به اعتکاف دارند که شوقاً لی الثّواب باشد، نه خوفاً لی الع قاب ! کارهای واجب را گاهی ممکن است برای ترس از دوزخ انسان انجام بدهد، ولی کارهای اعتکاف و مانند آن که ثواب دارد و مستحب، اینها را برای ترس از عذاب نیست؛ زیرا واجب نیست که اگر ترک کردند، دوزخ بروند . مستحب است؛ چون مستحب است، برای شوق به ثواب است . طلب نمودن خدای سبحان به عنوان ( آرامش ) و ( آرایش ) دل توسط معتکفان حقیقی لکن معتکفان دو قسمند؛ اوساطی از اهل اعتکاف، درجات فضیلت و ثواب و بهشت را می طلبند .گروهی از اهل اعتکاف محبوب را و دل آرام را می طلبند . آنها که گمشده ای دارند و سری به دل می زنند، می بینند دل، نا آرام است، یک؛ بسیاری از امور را فراهم کرده و مع ذلک نیآرمید، دو؛ معلوم می شود به محبوب خود نرسید، سه . اصولاً محبوب را می گویند : » دل آرام » و » دل آرا » . چون آرایش و زیور و زینت دل به هم اوست، یک؛ و آرامش دل هم به اوست، دو . ما اگر خواستیم ببینیم به محبوب واقعی و مطلوب اصلی مان رسیدیم؛ اگر چنانچه قلب ما آرام شد،آنهم آرامش صادق؛ معلوم می شود به دل آرام رسیدیم، یعنی به محبوب رسیدیم . ● چگونگی به آرامش رسیدن دل با یاد خدا و این همان است که گفته می شود : الا ب ذ کر الله تطمئ نّ القلوب(۷)؛ این قراردادی نیست، این از سنخ مفاهمه نیست . همانطوری که دستگاه گوارش غذا می طلبد، وقتی به غذای سالم رسید، می آرمد؛ و همانطوری که دستگاه احساس عطش تشنه است و آب زلال و کوثر می طلبد، وقتی به آب خنک رسید، آرایش پیدا می کند و آرامش می یابد؛ هم این کوثر زلال برای دستگاه گوارش آرامش است و هم آرایش؛ در جریان فطرت و دل هم به شرح ایضاً . اگر ما به چیزی رسیدیم که آرایش دل ما شد و آرامش دل ما، معلوم می شود به محبوب رسیدیم . آنچه که آرایش دل ماست برابر سوره حجرات، ایمان به خداست که حبّب لیکم الیمان و زیّنه ف ی قلوب کم (۸)؛ این آرایش دل و زیور و زینت است . و اگر چنانچه قلب ما آرام شد، معلوم می شود الا ب ذ کر الله تطمئ نّ القلوب که این حرف تنبیه از یک سو، و تقدیم متعلّق بر آن فعل از سوی دیگر؛ ب ذ کر الله تطمئ نّ القلوب، نه تطمئ نّ القلوب ب ذ کر الله ؛ این هم اهتمام و هم انحصار، هر دو به دست می آید؛ این دو . این قلب می شود ( آرام ) . این آرامش دل به وسیله محبوب واقعی است که او را می گویند : ( دل آرام ) . ● دنبال کردن آرایش و آرامش دل توسط جوانان در اعتکاف اعتکاف برای آن است که دلهای بی زیور، آرایش پیدا کند، اوّلاً؛ و دلهای نا آرام، آرام بشود، ثانیاً . فضای دانشگاه چنین فضائی است؛ دانشجویان عزیز و همچنین طلاب حوزوی که در دوران جوانی توفیق تشرّف اعتکاف را داشته و دارند، اینها عنایت دارند که به دنبال دل آرا و دل آرامند . و هیچ کسی در درون آنها نیست که از آرایش قلب آنها، یا از آرامش دل آنها مستحضر باشد ! تنها خود آنها هستند؛ در صورتی که سری به دل بزنند و مراقب دل باشند و مواظب آرایش و آرامش دل باشند . یک چنین حالی در اعتکاف به دست می آید؛ زیرا انسان در این ۳ روز از بسیاری از امور فاصله گرفت، یک . به درون خود سری زد، دو . درون آفرین را در درون خود مشاهده کرد، سه . با او سخن گفت و مناجات کرد، مخصوصاً دعاهای پر فیض ماه رجب، چهار . آنگاه احساس می کند که اگر نقصی دارد، این نقص را او به کمال تبدیل می کند؛ اگر عیبی دارد، این عیب را او به صحت تبدیل می کند . چون وقتی خدا را مشاهده کرد، آثار الهی را می بیند . ● دست یابی به جهان بینی عمیق توحیدی در سایه نیل به فضیلت اعتکاف چندین کار در جهان شده است که یک معتکف وقتی خلوت کرده است، از کثرت به وحدت آمده است، از بیرون به درون آمده است، از غیر به یار آمده است، از مخلوق به خالق رسیده است، از غیر زیور به زیور رسیده است، از نا آرامی و اضطراب به آرامش بار یافت، کاملاً می یابد که صدر و ساقه جهان محتاج خدای سبحانند، اوّلاً . و خدای سبحان هر کدام از اینها را س متی داد، ثانیاً . و این اشیاء که اسبابند، سببیّت، شان مستقل نیست، ثالثاً . و این اسباب را پرده قرار داد، رابعاً . و سلطانی است که پرده دار خودش است، پرده آفرین خودش است، آویزنده پرده خود اوست . گاهی سلطان،غلامی دارد که پرده دار است؛ و غلام غیر از سلطان است، پرده داری هم کار غلام . ● مناطق در دسترس و غیر قابل دسترسی پیرامون خدای سبحان برابر توحید افعالی امّا در اینجا بر اساس توحید افعالی و بعد از فراغ از اینکه دو منطقه، منطقه ممنوعه است؛ احدی به آن دو منطقه راه ندارد . هیچ پیامبری، هیچ نبیّ مرسلی، هیچ ملک مقرّبی، هیچ عبد صالحی به آن دو منطقه راه ندارد ب القول المطلق . یکی منطقه هویت مطلقه و ذات الهی است که احدی به آن بارگاه منیع راه ندارد؛ دوّم ا کتناه صفات ذات، نه صفات ذاتی؛ صفات ذات که عین ذات است، احدی به آن ا کتناه بار ندارد، این دو . این دو منطقه وقتی منطقه ممنوعه شد، محور سوّم و قلمرو سوّم،منطقه « فعل واجب » است . فعل واجب، حوزه امکان است . یعنی فعل واجب ممکن الوجود است؛ به ذات واجب الوجود که فاعل است متّکی است؛ این فعل صوری دارد . هر لحظه به شکلی بت عیار بر آمد، ناظر به این منطقه سوّم است . مبادا کسی خدای ناکرده منطقه سوّم را که منطقه الفراغ است با آن دو منطقه ای که ب القول المطلق ممنوع است، احدی از انبیاء و اولیاء به آنجا راه ندارند؛ اینها را خلط بکند ! ● شناخت و رفع حجاب های ظلمانی و نورانی توسط انسان معتکف در این مقام سوّم؛ انسان در حال اعتکاف وقتی خلوت کرد، او را عبادت کرد، به الصوم ل ی رسید، و با او مذاکره و زمزمه کرد؛ می یابد که آنچه در جهان خلقت است، اینها همه اش حجاب است؛ یا حجاب درون و یا حجاب بیرون . و این حجاب ها آیت و علامت و نشانه اند . و انسان معتکف و غیر معتکف می کوشند، با اقسام عبادت که اوّلاً بفهمند اینها حجاب است، اینها پرده اند؛ و این پرده ها را باید بر طرف کرد . هم حجاب های ظلمانی را، هم حجاب های نورانی را؛ هم مسائل مادی را، هم مسائل معنوی را؛ هم مسأله زر و زور، خانه و مسکن و باغ و راغ حجاب است، منتها حجاب مادی؛ هم حکمت و کلام، فقه و اصول، علوم تجربی، تجریدی و مانند آن حجاب است . همه این حجاب ها را بر طرف می کند،تا بتواند به آن مقام وصف نزدیک بشود؛ نه آنها را ا کتناه کند ! و از خود بگذرد، به آن مقام والا نزدیک بشود؛ این همان تقرّب لی الله است . ● شهود و ادراک تدبیر و لطائف الهی در خلق انسان و جهان توسط معتکفان وقتی که یک معتکف به خود آمد و جهان را با این منظر دید، و عینک قرآن را بر چشم گذاشت، و از منظر قرآن به آدم و عالم نگاه کرد، می بیند این همه میناگری ها کار اوست !! همین خدای سبحان، همین لجن به نام حم مسنون (۹)را یا همان نطفه بد بو را به صورت یوسف در آورده است؛ این درباره آدم . وقتی که به آسمان و زمین نگاه می کند از منظر قرآن، عینک قرآن به چشم می زند، آفتاب و ماه زیبا را نگاه می کند، می بیند اینها سابقه دخانی دارند . یک دودی را به صورت شمس در آورد، یک دودی را به صورت ماه در آورد، یک دودی را به صورت عطارد و زهره و قمر و شمس و مریخ و مشتری و زحل و راه شیری در آورد؛ چون در سوره فصّلت چنین آمده است : ثمّ استوی لی السّماء و ه ی دخان؛ یک دودی بیش نبود . فقال لها و ل لأرض ائت یا طوعاً او کرهاً قالتا اتینا طائ عین (۱۰) این کار را کرد؛ فقضاهنّ سبع سماوات و اوحی ف ی کلّ سماء امرها و زیّنا السّماء الدّنیا ب مصابیح و ح فظاً ذل ک تقدیر العزیز العلیم(۱۱). ● فروغ پر حکمت آسمان و اجرام موجود در آن توسط خدای سبحان از دود خفه کننده اینکه فرمود : آسمان، دودی بیش نبود، یا گاز دودی بود؛ این که عامل خفه کننده است، این را پر فروغ و پر رونق کرده است؛ به صورت شمس و قمر در آورد که و النّهار ذا تجلّی (۱۲)به برکت طلوع شمس است . همین خدا که یک بخش دود سیاه را یا گاز تیره را به صورت راه شیری در می آورد، به صورت شمس و قمر جلوه می دهد؛ همین خدائی که حم مسنون را به صورت یوسف در می آورد، نطفه بد بو را به صورت انسان زیبا متجلّی می کند، لقد خلقنا النسان ف ی احسن تقویم(۱۳)؛ چرا دل به او نسپاریم و او را محبوب خود ندانیم . فائده اعتکاف این است که انسان در خلوت این معارف را می یابد . قهراً جهان برای او اسباب ظاهری و مادی، هر دو حجاب است؛ می کوشد مسبّب را ببیند . دیده می خواهم سبب سوراخ کن، یعنی همین است . یعنی حجاب را در عین حال که محفوظ است به عنوان پرده و حجاب ببیند و ماورای حجاب را که مسبّب الأسباب است، مشاهده کند . ● معنای واقعی آیات « آفاقی » و « انفسی » خدای سبحان مطلب دیگر آن است که طلاب محترم حوزه و دانشجویان عزیز دانشگاه و همچنین جوانها و متدیّنین دیگر که توفیق تشرّف اعتکاف را داشته و دارند، مستحضر باشند که هر چه خارج از هویت ماست، آن جزء بدن است؛ ولو ما روح را بخواهیم با مسائل حکمت و کلام بفهمیم . و هر چه مشهود ماست، این با هویت ما همراه است . توضیح این مطلب این است که برخی ها فکر می کنند « آیات آفاقی » با « آیات انفسی » فرقشان این است : که اگر کسی آسمان و زمین را ارزیابی کند، و از این راه پی به خدا ببرد؛ این از رهگذر آیات آفاقی به خدا رسیده است . ولی اگر مسأله روح را، تجرّد روح را، جسمانی بودن حدوث و روحانی بودن آن در بقاء یا روحانیّ الحدوث و البقاء بودن، یا آراء و اقوال دیگری که در مسأله است، اینها را ارزیابی کند؛ این از راه معرفت نفس به خدا برسد، این آیات انفسی است . و اینکه خدا فرمود : سنریه م آیاتنا ف ی الآفاق و ف ی انفس ه م حتّی یتبیّن لهم أنّه الحقّ (۱۴)یعنی این ! ظاهراً منظور این نیست ! آنچه که خارج از حوزه علم شهود است، خارج از نفس یابی شهودی است، آن، جزء آیات آفاقی است؛ ولو بررسی و ارزیابی فلسفی و کلامی درباره خود روح باشد . چون یک حکیم یا متکلّم وقتی درباره روح می اندیشد، می گوید : روح، مجرّد است، منزّه از تقسیم است، زمانمند نیست، مکانی ندارد، متزمن و متمکن نیست، جزء ندارد، حرکت ندارد، تغیّر ندارد، تحوّل ندارد، صدر و ذیل ندارد، بالا و پائین ندارد، یمین و یسار ندارد، امام و خلف ندارد، پس مجرّد است؛ همه اینها ( مفاهیم ) است ! ● بازگشت منیّت افراد به هویت مطلق خدای سبحان و مفهوم به حمل شایع ( هو ) است، نه ( أنا )؛ حتّی مفهوم أنا ! این مفهوم (أنا) به حمل اوّلی (أنا) است، ولی به حمل شایع (هو) است؛ یک مفهومی است در کنار ذهن . این مفهوم (أنا) اوست، نه من . حتّی مفهوم من که در فارسی ما در ذهنمان مستقر می کنیم این واژه و مفهوم فارسی را؛ این مفهوم(من) به حمل اوّلی من است، ولی به حمل شایع (اوست) ! این یک مفهومی است در کنار ذهن . و چون بیرون از هویت ماست؛ جزء آفاق است، نه جزء انفس . اگر خود را با علم شهودی یافتیم، این سیر انفسی است . و اگر خود را با علم شهودی یافتیم؛ چون هویت ما متقوّم به ذات أقدس له است، همانطوری که در علم حصولی یافتن یک نوع بدون جنس و فصل میسور نیست، در علم شهودی یافتن یک وجود فقیر و ربط بدون یافتن مقوّم حاصل نخواهد بود . ما اوّل خدا را می یابیم، بعد خود را ! ● آفتاب ربوبیّت خدا، راهنمای سایه های مخلوقات در قرآن کریم فرمود : شما گاهی ممکن است از سایه پی به شمس ببرید؛ یعنی از حرکت سایه، از چپ و راست سایه، از کوتاهی و بلندی سایه پی ببرید که آفتاب در کجاست ، ولی در حقیقت سیر معکوس دارید! آنکه دلیل این سایه است، سایه را جابجا می کند، کم و زیاد می کند، شرق و غرب می کند، بالا و پائین می برد، آفتاب است . ثمّ جعلنا الشّمس علیه دلیلاً (۱۵). آفتاب، راهنمای سایه است که چگونه حرکت کند، نه سایه دلیل و راهنمای سیر شمس باشد ! در حقیقت ذات أقدس له اوّل شناخته می شود، بعد انسان . در حال اعتکاف تمام تلاش و کوشش این باشد که این معارف به دست بیاید . ● علم الابدان و علم الأدیان از این منظر وقتی که ما شنیدیم پیامبر اکرم (ص) فرمود طبق این حدیث مرسل که : الع لم ع لمان، ع لم الأدیان و ع لم الابدان (۱۶)، دیگر علم ابدان را در محدوده طب و امثال طب خلاصه نمی کنیم . حکمت، کلام،فقه و اصول، تاریخ و علوم تجریدی همه علم ابدانند؛ چه اینکه علوم تجربی نظیر طب و دارو سازی، علم ابدانند . علم ادیان فقط شهود نفس است و بس؛ آن دین است ! تا سخن از حصول است، آفاق است؛ تا سخن از تصوّر و تصدیق و قضیه و ذهن است، آفاق است؛ تا سخن از دل است، شهود است . وقتی شهود شد، جزء دین ماست که هل الدّین لا الحبّ (۱۷). ● یافتن محبوب و دل آرام حقیقی در شهود معرفتی اعتکاف و مانند آن محبوب را ما آنجا می یابیم؛ و می فهمیم که گاهی انسان مضطرب است و نمی داند مضطرب است . گاهی تخدیر شده و به خواب رفته است، بی حس شده است، یک آرامش کاذب دارد، خیال می کند دل آرام دارد !! در آن حالت یقظه و بیداری، اگر دل آرام بود، معلوم می شود به دل آرام رسیده ایم . ● هدف متعالی معتکفان در کنار اهداف میانی دیگر ما سعی و کوشش مان در اعتکاف، مخصوصاً اعتکاف دهه آخر ماه مبارک که سنّت رسمی در آن زمان بود؛ هدف والای ما این باشد که به دلارام و دل آرایمان برسیم؛ آنگاه بسیاری از مسائل برای ما حل می شود . هم لذّت مافوق لذّتهای دیگران خواهد بود، یک . هم هرگز از آلودگی لذّت نمی بریم، دو . دیگر کسی به ما نخواهد گفت : رانت خواری نکن، ربا خواری نکن، دروغ نگو، غیبت نکن ! چون بوی بد این عف ن ها را استشمام می کنیم، سه؛ اینها فائده اعتکاف است . البتّه ثواب و بهشت هم درآن محفوظ است؛ امّا آن هدف برین و هدف بالا که به همّت انسان موحد وابسته است، از این قبیل است . پیام گفتاری معظم له پیرامون اعتکاف ـ دماوند؛ تیر ۱۳۸۶ آیت الله جوادی آملی پی نوشت ها : (۱۰) فصّلت/ ۱۱ (۱۱) فصّلت/ ۱۲ (۱۲) لیل/ ۲ (۱۳) تین/ ۴ (۱۴) فصّلت/ ۵۳ (۱۵) فرقان/ ۴۵ (۱۶) بحار الأنوار/ ۱/ ۲۲۰ (۱۷) مستدرک الوسائل/ ۱۲/ ۲۱۹ (۱) مزّمل/ ۶ (۲) مزّمل/ ۷ (۳) من لا یحضره الفقیه/۱/۵۸ (۴) الکافی/ ۴/ ۱۷۶ (۵) الکافی/۴/۶۳ (۶) بقره/۱۹۷ (۷) رعد/ ۲۸ (۸) حجرات/ ۷ (۹) برداشت از : حجر/ ۲۶

[align=justify] اعتکاف انسان موجودی است‏سالك و پویا به سوی معبود حقیقی خویش و از هر راهی كه برود و هر مسیری را كه در زندگی انتخاب كند، سرانجام به لقای معبود خویش می‏رسد: «یا ایها الانسان انك كادح الی ربك كدحا فملاقیه; (۱) ای انسان! تو با تلاش و رنج‏به سوی پروردگارت می‏روی و او را ملاقات خواهی كرد.» با توجه به این آیه اگر انسان راه ایمان، خودسازی و تهذیب نفس را بپوید جمال و مهر خداوند را ملاقات می‏كند، اما اگر راه كفر و آلودگی را در پیش گیرد، جلال و قهر او را. بنابراین اگر مقصد و غایت‏سلوكش لقای محبت و مهر خدا باشد، باید راه تهذیب نفس و عبادت حقیقی را در پیش گیرد و از هوای نفس بگریزد و در طریقت انس با معبود گاهی به گوشه‏ای خلوت پناه ببرد و دور از همه عنوان‏ها و تعلقات مادی، لختی بر حال زار خویش بگرید و با سوز دل و اشك چشم، كدورت و زنگار را از چهره جان خود بزداید و در زاد و توشه آخرت اندیشه كند. ادیان الهی با توجه به همین نیاز روحی، با آن كه انسان را به حضور در جامعه و شركت در فعالیت‏های اجتماعی فرا می‏خوانند، فرصت هایی را نیز برای خلوت نمودن او با خداوند فراهم نموده‏اند، یكی از این فرصت‏ها «اعتكاف‏» است. اعتكاف در لغت‏به معنی اقامت كردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است، ولی در شرع اسلام، اقامت در مكانی مقدس به منظور تقرب جستن به خداوند متعال است. اعتكاف; فرصت‏بسیار مناسبی است تا انسانی كه در پیچ و خم‏های مادی غرق شده، خود را بازیابد و به قصد بهره بردن از ارزش‏های معنوی از علایق مادی دست‏بكشد و خود را در اختیار پروردگار بگذارد و تقاضا كند كه او را در راه راست ثابت نگهدارد تا بتواند به دریای بیكران انس و مهر خداوند كه همه‏اش مغفرت و رحمت است، متصل شود. در اعتكاف می‏توان خانه دل را از اغیار تهی كرد و نور محبت‏خدا را در آن جلوه گر ساخت; می‏توان خود را وقف عبادت كرد و لذت میهمانی را بر سر سفره احسان و لطف الهی چشید; می‏توان زمام دل و جان را به دست‏خدا سپرد و همه اعضا و جوارح را در حصار اراده حق به بند كشید; (۲) می‏توان به خویشتن پرداخت و معایب و كاستی‏های خود را شناخت و در جست و جوی معالجه بود; می‏توان نامه عمل را مرور كرد و به فكر تدارك و جبران فرصت‏های از دست رفته بود; می‏توان به مرگ اندیشید و خود را برای حضور در پیشگاه خدای «ارحم الراحمین‏» آماده كرد. آری! اعتكاف; فصلی است‏برای گریستن، برای ریزش باران رحمت، برای شستن آلودگی‏های گناه، برای تطهیر صحیفه اعمال، برای نورانی ساختن دل و صفا بخشیدن به روح. ● پیشینه اعتكاف اعتكاف مخصوص دین اسلام نیست‏بلكه در ادیان الهی دیگر نیز وجود داشته و در اسلام استمرار یافته است، اگرچه ممكن است در شرع مقدس اسلام پاره‏ای از خصوصیات و احكام و شرایط آن تغییر یافته باشد. درباره حدود و شرایط این عبادت در دیگر ادیان، اطلاعات قابل توجهی در اختیار ما نیست. مرحوم علامه مجلسی در «بحارالانوار» به نقل از طبرسی آورده است كه: «حضرت سلیمان (ع) در مسجد بیت المقدس به مدت یك سال و دو سال، یك ماه و دو ماه وكمتر و بیشتر اعتكاف می‏كرد و آب و غذا برای آن حضرت فراهم می‏شد و او در همان جا به عبادت می‏پرداخت.» (۳) برخی از آیات قرآن دال بر این است كه اعتكاف در ادیان الهی گذشته وجود داشته است. خداوند متعال می‏فرماید: «... و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین والعاكفین والركع السجود; (۴) به حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) سفارش نمودیم تا خانه‏ام را برای طواف كنندگان، معتكفان و نمازگزاران تطهیر كنند.» از این آیه استفاده می‏شود كه در زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) عبادتی به نام اعتكاف وجود داشته و پیروان دین حنیف گرداگرد كعبه معتكف می‏شده‏اند. حضرت مریم (س) آن گاه كه به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد، از مردم فاصله گرفت و در خلوت به سر برد تا در مكانی خالی و فارغ از هر گونه دغدغه به راز و نیاز با خدای خود بپردازد و چیزی او را از یاد محبوب غافل نكند. به همین جهت طرف شرق بیت المقدس را كه شاید محلی آرام‏تر و یا از نظر تابش آفتاب پاك‏تر و مناسب‏تر بود برگزید. (۵) مرحوم علامه طباطبائی (ره) در المیزان می‏نویسد: هدف حضرت مریم (س) از دوری نمودن از مردم، بریدن از آنان و روی آوردن به سنت اعتكاف بوده است. (۶) برخی از روایات اهل سنت هم نشان می‏دهد كه در دوران جاهلیت هم عملی عبادی به عنوان اعتكاف در میان مردم رایج‏بوده است. (۷) علامه حلی در كتاب «تذكرهٔ الفقهاء» به مشروعیت اعتكاف در ادیان پیشین تصریح نموده است. (۸) از زمانی كه پیامبر اسلام (ص) اعتكاف را به مسلمانان آموزش داد، این سنت اسلامی در میان مسلمانان رواج پیدا كرد. در حال حاضر مراسم اعتكاف در دهه پایانی ماه مبارك رمضان در بسیاری از كشورهای اسلامی از جمله عربستان (مكه) با شكوه خاصی برگزار می‏شود. همه ساله خیل عظیم مسلمانان، كه بخش قابل توجهی از آنان را جوانان تشكیل می‏دهند، از سراسر جهان به سوی مسجدالحرام می‏شتابند و در كنار خانه خدا معتكف می‏شوند و حتی بسیاری از زائران خانه خدا به منظور دست‏یابی به فضیلت اعتكاف در دهه آخر ماه رمضان، این ایام پربركت را برای انجام عمره مفرده برمی‏گزینند. شبیه این مراسم در مسجدالنبی و در كنار مرقد مطهر پیامبر (ص) برگزار می‏شود. مسجد كوفه در عراق نیز سال‏های متمادی، محل برپایی مراسم اعتكاف در دهه آخر ماه مبارك رمضان بوده است. انبوه شیعیان و پیروان مكتب اهل بیت (ع) در این مسجد مقدس معتكف می‏شده‏اند و بسیاری از عالمان بزرگ شیعه نیز همراه با مردم در این مراسم شركت می‏كرده‏اند. اعتكاف در كشور ایران تاریخچه‏ای پرفراز و نشیب دارد در هر عصری كه عالمان برجسته دینی به اعتكاف اهتمام ورزیده‏اند، مردم مسلمان نیز از آنان پیروی كرده و به اعتكاف بها داده‏اند. در عصر صفوی، در سایه تلاش‏های دو عالم بزرگ آن زمان مرحوم شیخ بهایی (۱۰۳۰- ۹۵۲ ه.ق) و شیخ لطف الله میسی عاملی اصفهانی (متوفای ۱۰۳۲ یا ۱۰۳۴ ه.ق)، اعتكاف در شهرهای ایران، به ویژه قزوین و اصفهان، رونق خاصی یافته است. خوشبختانه اكنون در بسیاری از شهرهای كشورمان مراسم اعتكاف در روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵ ماه رجب (ایام البیض) برگزار می‏شود. این سنت‏حسنه ابتدا در شهر مقدس قم، توسط عالم ربانی میرزا مهدی بروجردی صورت گرفت و رفته رفته در شهرهای دیگر رواج یافت. ● ارزش معنوی اعتكاف انقطاع از مادیات و امور دنیوی و ملازمت مسجد و دوام ذكر و عبادت خدا، به تنهایی و بدون اعتكاف نیز دارای ارزشی والا و اهمیتی فراوان است كه در این زمینه آیات، روایات و احادیث زیادی را با چنین مضمونی می‏توان یافت، اما اهمیت اعتكاف به طور مشخص در قرآن و احادیث مورد تاكید قرار گرفته است. در بنیاد اولین خانه توحید (كعبه) به دست دو پیامبر الهی، حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) سخن از عهد و پیمانی به میان می‏آید كه از جانب خداوند، جهت تطهیر «بیت الله‏» برای طواف كنندگان، معتكفین و نمازگزاران از آنان گرفته شده است. مطالعه در تعالیم ادیان الهی نشان می‏دهد كه همواره شیوه‏هایی از درون‏گرایی و دوری از جمع در ادیان آسمانی وجود داشته است. ● اعتكاف در قرآن از كلام وحی استفاده می‏شود كه در میان بنی اسرائیل نوعی روزه همراه با سكوت «صمت‏» رایج‏بوده است. (۹) حضرت موسی (ع) با آن كه مسئولیت‏سنگین رهبری و هدایت امت را بر دوش داشت، برای مدت زمانی آنان را رها كرد و برای خلوت كردن با محبوب خویش به خلوتگاه كوه طور شتافت. او در پاسخ به پرسش پروردگار فرمود: «... و عجلت الیك رب لترضی; (۱۰) پروردگارا به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی. قرآن مجید در جایی دیگر از «رهبانیت‏» و گوشه‏گیری پیروان حضرت عیسی (ع) سخن به میان آورده، می‏فرماید: «... و رهبانیهٔ ابتدعوها ما كتبناها علیهم الا ابتغاء رضوان الله فما رعوها حق رعایتها...; (۱۱) و رهبانیتی را كه خود ابداع نمودند از این رو برایشان مقرر نمودیم تا خشنودی خداوند را كسب كنند. پس حق آن را چنان كه باید مراعات نكردند.» مفسر بزرگ قرآن، علامه طباطبائی (ره) فرموده است: «لحن آیه شریفه نشان می‏دهد كه خداوند، ابتدائا رهبانیت را بر پیروان حضرت عیسی (ع) مقرر ننموده، ولی آن را مورد تایید قرار داده است.» (۱۲) هر چند آنان به دلیل این كه در رهبانیت زیاده روی نمودند و حد و مرز آن را مراعات نكردند، مورد نكوهش خداوند قرار گرفتند. اسلام با پیش بینی عبادتی به نام «اعتكاف‏» كه در واقع نوعی خلوت و درون گرایی است، برای ساختن انسان‏ها و جلوگیری از فت‏خدافراموشی و خودفراموشی چاره اندیشی نموده است. این‏ها همه نشان می‏دهد با آن كه روح تعالیم ادیان، دعوت به جمع و اجتماع است، انسان به برنامه هایی كه او را با درون خود پیوند دهد نیز محتاج است. راز این امر روشن است; معمولا حضور پیوسته و دائمی در عرصه اجتماع و كار و تلاش عملی، رفته رفته روحیه عمل گرایی را در انسان تقویت می‏كند. پیدایش این روحیه چه بسا انسان را از درون تهی می‏كند تا آن جا كه به چیزی جز عمل بیشتر نیندیشد. شخص عمل گرا و عمل زده حتی گاه فرصت نمی‏یابد نتایج كارها و تلاش‏های خود را هم به درستی ارزیابی كند. لذا اعتكاف زمینه مناسبی است تا انسان به كاوش درباره انگیزه‏ها و روحیات خویش بپردازد و برای رفع نقصان و تكامل آن بكوشد. بنابراین اعتكاف با ویژگی هایی كه اسلام برای آن در نظر گرفته، پاسخی است‏به این نیاز روحی و فرصتی است مغتنم برای رو آوردن به خود و خدا. ● اعتكاف در احادیث میزان توجه پیامبر (ص) به برپایی اعتكاف، بسیار در خور دقت و تامل است. خداوند متعال، پیامبر خویش را به داشتن خلق و خویی عظیم وبزرگ ستوده است. «و انك لعلی خلق عظیم; (۱۳) و در حقیقت تو به اخلاق نیكو و عظیم آراسته هستی.» با این حال، آن حضرت با وجود مسئولیت‏بزرگ اجتماعی كه بر دوش داشت، خود را از اعتكاف بی نیاز نمی‏دانست. چنان كه در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «كان رسول الله (ص) اذا كان العشر الاواخر اعتكف فی المسجد و ضربت له قبهٔ من شعر و شمر المیزر و طوی فراشه; (۱۴) رسول خدا در دهه آخر ماه مبارك رمضان در مسجد معتكف می‏شدند و برای آن حضرت خیمه‏ای كه از مو بافته شده بود، در مسجد برپا می‏شد. پیامبر (ص) برای اعتكاف آماده می‏شدند و بستر خویش را جمع می‏كردند. » در حدیث دیگری از امام صادق (ع) آمده است: «كانت‏بدر فی شهر رمضان و لم یعتكف رسول الله (ص) فلما ان كان من قابل اعتكف عشرین. عشرا لعامه و عشرا قضاء لما فاته; (۱۵) جنگ بدر در ماه رمضان رخ داد، از این رو رسول خدا موفق به اعتكاف نشدند. آن حضرت در ماه رمضان سال آینده یك دهه را به عنوان همان سال اعتكاف نمودند و یك دهه را نیز به عنوان قضای سال قبل.» رسول خدا افزون بر اهتمام عملی نسبت‏به اعتكاف، با بیان فضایل و پاداش بزرگ آن، مؤمنان را به انجام این عمل تشویق می‏نمودند. در حدیثی از آن حضرت آمده است: «اعتكاف عشر فی شهر رمضان تعدل حجتین و عمرتین; (۱۶) یك دهه اعتكاف در ماه رمضان هم چون دو حج و دو عمره است.» گرچه این حدیث ناظر به اعتكاف به مدت ده روز و در ماه مبارك رمضان است، ولی اعتكاف در كمتر از این مدت (به شرط آن كه سه روز كم‏تر نباشد) در غیر ماه مبارك رمضان مخصوصا «ایام البیض‏» به اندازه خود فضیلت و ثواب دارد. ● زمان اعتكاف اعتكاف از نظر زمان محدود به وقت‏خاص نیست، تنها از آن رو كه لازمه اعتكاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتكاف شود كه شرعا بتوان روزه گرفت. پس هر گاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتكاف نیز صحیح است، ولی بهترین زمان برای اعتكاف دهه آخر ماه مبارك رمضان، و ایام البیض ماه رجب است. اعتكاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازی انسان برای درك لیلهٔ القدر و بهره برداری از فیض این شب گران قدر، بی‏ارتباط نیست. در كشور ما اكنون اعتكاف در سه روز از ماه رجب بیش از اعتكاف در دهه پایانی ماه رمضان رواج دارد. و این سه روز از چند نظر حائز اهمیت است: اول) آن كه ماه رجب، ماه حرام است و از روایات استفاده می‏شود كه اعتكاف در ماه‏های حرام، نسبت‏به دیگر ماه‏ها از ضیلت‏بیشتری برخوردار است. ثانیا) روزه در ماه رجب دارای فضیلتی خاص است، زیرا ماه رجب ماه بزرگی است كه مردم حتی در جاهلیت نیز حرمت آن را پاس می‏داشتند. اسلام نیز بر احترام و منزلت آن افزود. (۱۷) ظاهرا چنین رفتار و باوری نسبت‏به ماه رجب از دیگر ادیان الهی در میان مردم به جای مانده بود. مالك بن انس (پیشوای مذهب مالكی) گفته است: سوگند به خدا چشمانم تاكنون كسی را كه از نظر وارستگی، فضیلت و عبادت و پرهیزگاری برتر از امام صادق (ع) باشد، ندیده است. من به حضور ایشان می‏آمدم و او مرا مورد توجه قرار می‏داد و احترام می‏نمود. روزی به ایشان عرض كردم: ای فرزند رسول خدا! پاداش كسی كه یك روز از ماه رجب را با ایمان و اخلاص روزه بگیرد، چیست؟ امام صادق (ع) فرمود: پدرم از پدرش و او از جدش از رسول خدا (ص) برایم روایت كرد كه هر كس یك روز از ماه رجب را از سر ایمان و اخلاص روزه بگیرد، گناهانش آمرزیده می‏شود. (۱۸) بر پایه حدیثی دیگر از پیامبر (ص) هر كس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند میان او و آتش جهنم به اندازه هفتاد سال راه فاصله می‏اندازد. پروردگار مهربان به كسی كه سه روز از ماه رجب را روزه گرفته، خطاب می‏كند كه حق تو بر من واجب شد و دوستی و ولایتم برایت‏حتمی شد. ای فرشتگان! در حضور شما شهادت می‏دهم كه گناهان بنده‏ام را آمرزیده‏ام. (۱۹) علاوه بر روایاتی كه به طور عام نسبت‏به فضیلت روزه ماه رجب تاكید می‏نماید، درباره روزه گرفتن در روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵ و انجام عمل «ام داود» نیز تاكید شده است. ● مكان اعتكاف اعتكاف از نظر مكان محدودیت‏خاص دارد. نظریه معروف آن است كه اعتكاف تنها در یكی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد كوفه و مسجد بصره) جایز است. امام رضا (ع) فرموده‏اند: «اعتكاف لیلهٔ فی مسجد الرسول و عند قبره یعدل حجهٔ و عمرهٔ; (۲۰) یك شب اعتكاف در مسجد پیامبر و نزد قبر او معادل یك حج و یك عمره است.» ولی گروهی از فقها اعتكاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته‏اند. (۲۱) البته در مورد مسجد جامع نیز برخی برآنند كه بایستی به قصد رجاء و به امید این كه شاید مطلوب درگاه الهی باشد، اعتكاف نمود. (۲۲) اعتكاف در سایر مساجد مانند مسجد محله و بازار تنها به نظر شمار اندكی از فقیهان شیعه جایز است. (۲۳) مقصود از مسجد جامع در هر شهر و منطقه مسجدی است كه معمولا مردم بیشتری در آن جا گرد می‏آیند; (۲۴) به عبارت دیگر، مسجدی كه اغلب اوقات بیشتر از سایر مساجد جمعیت داشته باشد. (۲۵) شیخ لطف الله میسی اصفهانی در كتاب «رساله اعتكافیه‏» به نقل احادیثی در باب اعتكاف پرداخته و ضمن بیان احادیث، شواهدی را در جواز اقامه اعتكاف در مسجد جامع، نصب قبه و نیز احیای دهه آخر ماه رمضان ذكر می‏كند. روشن است كه در محل اعتكاف اختلافی در میان فقهای شیعه وجود دارد. این اختلاف ناشی از این روایت است كه اعتكاف در مسجدی جایز است كه امام عدل، جماعتی در آن برگزار كرده باشد. برخی از فقها صرفا همین چند مسجد (كوفه، بصره، مدینه و مكه) را برای اعتكاف جایز شمرده‏اند و برخی دیگر مساجد دیگر را نیز برای اعتكاف مجاز شمرده‏اند. از این دسته دوم، گروهی تنها مساجد جامع را معین كرده و برخی همه مساجد جماعات را. شیخ لطف الله بر این باور بوده كه در تمامی مساجد جامع و حتی جماعت اعتكاف جایز است، ولی درباره روایتی كه «امام عدل‏» را مطرح كرده چنین اظهار می‏كند كه مقصود از امام عدل، اعم از امام معصوم و غیر معصوم است. شیخ تاكید دارد كه اصولا سؤال درباره مساجد بغداد بوده و روشن است كه وجه عدل نمی‏توانسته ارتباطی با امام معصوم برای اقامه نماز در آن مساجد داشته باشد. وی با اشاره به آراء برخی از فقهای متقدم در این كه تنها در مساجد اربعه اعتكاف رواست، اسامی جمعی از علمای عصر خود را كه اغلب علمای جبل عامل هستند، ذكر كرده و رای آنان را چنین دانسته كه در هر مسجد جامعی اعتكاف جایز است. از جمله آنان مرحوم شیخ بهایی است كه در هنگام تالیف این رساله در قید حیات بوده است و نیز شیخ علی بن عبدالعالی میسی، جد نویسنده، و نیز شهید ثانی و بسیاری دیگر. (۲۶) در این جا ممكن است این پرسش مطرح شود كه با توجه به آثار سازنده اعتكاف آیا بهتر نیست اعتكاف در هر مسجدی را جایز بدانیم تا همگان به آسانی بتوانند از این عبادت بهره‏مند شوند؟ در پاسخ باید گفت: عبادت‏های دینی كاملا توقیفی هستند; بدین معنا كه شرایط و احكام آن را باید از متون اسلامی و دستورهای شرعی اخذ كرد. هرگاه از ادله معتبر استفاده شود كه محل اعتكاف، مسجد جامع است، نمی‏توان از روی ذوق و سلیقه شخصی در شرط عبادت تصرف نمود و دامنه آن را توسعه داد. اساسا برخی عبادت‏ها از نظر مكان، دارای محدودیت‏خاصی هستند. مراسم و اعمال حج‏باید در مكان‏های معینی انجام شود. از این رو انجام دادن اعمال حج در غیر از محل‏های مقرر بی‏معناست. در مورد اعتكاف نیز هرگاه با ادله معتبر ثابت‏شود كه جایگاه آن مسجد جامع است، می‏فهمیم كه شارع مقدس این عبادت را تنها در این ظرف مكانی معین از ما خواسته است. البته در تشریع این حكم حتما مصالحی مورد نظر بوده است كه شاید عقل ما نتواند به طور یقین بدان دست‏یابد. شاید اسلام با منحصر نمودن اعتكاف در مسجد جامع بخواهد نوعی كنترل بر كمیت و كیفیت آن وجود داشته باشد و در كنار این عبادت، ارزش‏های دیگری مانند وحدت و همراهی و هم دلی نیز مطرح شود. (۲۷) انسان معتكفی كه به آداب اعتكاف پایبند است در هر موردی از نماز خواندن، دعا كردن، تفكر كردن، شب زنده داری و گریستن به گنجینه هایی از رحمت‏خاص خدا دست می‏یابد كه گرانبهاترین سرمایه زندگانی و بهترین زاد و توشه آخرت او خواهد بود. هم چنین گاهی خداوند به خاطر تادیب انسان‏ها یا به خاطر عقوبت آنان نسبت‏به ستم كاری‏ها و معاصی روز افزون شان، اراده نزول عذاب می‏كند و بلایی چون خشك سالی یا زلزله یا بیماری عمومی و مانند آن را تقدیر می‏نماید، ولی عمل صالح گروهی از آنان باعث دفع بلا گشته و به گونه‏ای كه خود نیز متوجه نیستند از تحقق عذاب و عقاب الهی جلوگیری می‏كنند: «... و ما كان الله معذبهم و هم یستغفرون; (۲۸) و خداوند آنان را عذاب نمی‏كند تا زمانی كه استغفار می‏كنند.» اعتكاف خالصانه جمع كثیری از مردم جامعه ما، می‏تواند چنین نقشی را در اجتماع اسلامی داشته باشد; یعنی زمانی كه قدرناشناسی مردم نسبت‏به نعمت‏های الهی اوج می‏گیرد و غفلت از خدا به شكل‏های گوناگون در بین مردم رواج می‏یابد و پول‏پرستی و شهوت رانی، بخش عظیمی از جامعه را از عبادت خدا دور ساخته و به حقوق دیگران بی‏توجه می‏سازد، خطر نزول بلانزدیك می‏شود، اما گریه‏ها و تضرع‏ها و نمازها و روزه‏های معتكفین، رحمت‏خدا را بر می‏انگیزاند و به آبروی آنان، عاصیان نیز در امان می‏مانند. ● مقابله با تهاجم فرهنگ بیگانه در فرهنگ اسلامی روی آوردن به اعتكاف، علاوه بر بهره برداری از فیض معنوی آن، جهاد مقدس نیز هست; زیرا این مراسم عبادی - معنوی، نقش بسیار مهمی در رویارویی با نفوذ فرهنگ بیگانه ایفا می‏كند. جوانی كه در مراسم اعتكاف، طعم شیرین ایمان و انس با خداوند را می‏چشد، لذت‏های مادی و شهوانی در دیدگانش، حقیر و بی‏ارزش می‏شود وبه آسانی در گرداب فساد و باورهای ضد دینی گرفتار نمی‏شود. از سوی دیگر، چنین مراسمی خود پیامی عملی و درسی عبرت‏آمیز برای مردم است. حضور جمعی از مؤمنان در مسجد برای عبادت، در حقیقت نوعی دعوت به خداپرستی و دین مداری است و آثار سازنده‏ای بر جامعه خواهد داشت، از همین رو، در رویارویی با تهاجم فرهنگی دشمن نباید نقش مؤثر سنت هایی كه در باور عمومی مردم ریشه‏های عمیق دارند، نادیده گرفته شود. بی‏تردید مساجد، حسینیه‏ها، تكایا، هیئت‏های مذهبی، زیارت و اعتكاف، نقش مهمی در تربیت جامعه و گسترش فرهنگ دینی ایفا كرده و می‏كنند. این مقوله‏ها با آثار مثبت جانبی كه دارند، اهرم‏های توانمندی در مقابله با فرهنگ بیگانه‏اند. در دوران ما تهاجم دشمن ابعادی گسترده یافته، ولی این حركت استعماری، دست كم ریشه‏ای چند صد ساله دارد و همین پدیده‏های سنتی هم چون اعتكاف مردم ما را در طول سال‏های متمادی در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه مصونیت‏بخشیده است. (۲۹) اما اهمیت آن و نقش بسزایی كه در تصفیه و تزكیه انسان دارد برای بسیاری از مسلمانان ناشناخته مانده است. از این رو جا دارد مبلغان اسلامی بیش از پیش بر نقش مهم آن تاكید ورزند تا این سنت دیرینه محمدی آن گونه كه شایسته است، جایگاه خود را در جامعه اسلامی حفظ كند. در عصر ما كه زندگی ماشینی و پیچیدگی‏های آن، دیده‏های انسان را به خود خیره كرده، روابط اجتماعی گسترده شده و خلاصه دامنه سرگرمی انسان به جلوه‏ها و مظاهر مادی توسعه یافته است، تاكید بر نقش سازنده اعتكاف، ضرورتی دو چندان می‏یابد، زیرا اعتكاف انس با معشوق است كه زمینه را برای گسستن فرد از سرگرمی‏های پوچ فراهم می‏آورد; انسان را با خداوند پیوند می‏دهد و از آفت‏خدا فراموشی و از خودبیگانگی نگه می‏دارد. ۱. انشقاق (۸۴) آیه‏۶. ۲. عطار نیشابوری، تذكرهٔ الاولیاء، ص‏۷۸۵. ۳. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج‏۱۴، ص‏۱۴۱. ۴. بقره (۲) آیه‏۱۲۵. ۵. تفسیر نمونه، ج‏۱۳، ص‏۳۳. ۶. علامه طباطبائی، المیزان، ج‏۱۴، ص‏۳۴. ۷. سید مرتضی، المسائل الناصریات، ص‏۱۱۹. ۸. علامه حلی، تذكرهٔ الفقهاء، ج‏۶، كتاب اعتكاف، ص‏۲۳۹. ۹. حر عاملی، وسائل الشیعه; ج‏۷، ص‏۱۱۶. ۱۰. طه (۲۰) آیه ۸۴. ۱۱. حدید (۵۷) آیه ۲۷. ۱۲. المیزان، ج‏۱۹، ص‏۱۷۳. ۱۳. قلم (۶۸) آیه‏۴. ۱۴. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج‏۷، ص‏۳۹۷، روایت‏۱. ۱۵. همان، روایت ۲. ۱۶. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، كتاب الاعتكاف، ص‏۱۸۸. ۱۷. شیخ صدوق، فضائل الاشهر الثلاثهٔ، ص‏۲۴، روایت‏۱۲. ۱۸. همان، ص‏۳۸، روایت‏۱۶. ۱۹. همان، ص‏۲۵، بخشی از روایت‏۱۲. ۲۰. بحارالانوار، ج‏۹۸، ص‏۱۵۱. ۲۱. سید محمد كاظم طباطبائی، العروهٔ الوثقی، كتاب الاعتكاف، ص‏۳۹۹. ۲۲. امام خمینی (ره)، تحریرالوسیله، ج‏۱، ص‏۳۰۵. ۲۳. شیخ محمد حسن نجفی، جواهر الكلام، ج‏۱۷، ص‏۱۷۰. ۲۴. همان، ص‏۱۷۱. ۲۵. آیهٔ الله گلپایگانی، مجمع المسائل، ج‏۱، ص‏۱۵۴. ۲۶. فصلنامه فرهنگ اصفهان، شماره ۱، پائیز ۱۳۷۴، ص‏۳۸. رحیم نوبهار، اعتكاف; سنت محمدی، ص‏۷۸ و ۸۸. ۲۷. بحارالانوار، ج‏۳۳، ص‏۵۴۲. ۲۸. انفال (۸) آیه‏۳۳. ۲۹. اعتكاف، سنتی محمدی، ص‏۵۰ و ۵۱ اسماعیل نساجی زواره [/align]

نکاتی در مورد اعتکاف ● احکام اعتکاف ▪ (اعتکاف) عبارت از ماندن در مسجد جامع است، به قصد عبادت و تقر ب به درگاه الهی و این کار، مستحب و دارای اجر و ثواب بسیار زیادی می باشد. ▪ پشت بام مسجد، زیر زمین و محراب آن جزو مسجد است و همچنین اگر مسجد توسعه پیدا کرده باشد و فرقی نمی کند در حال اعتکاف، ایستاده باشد یا نشسته، بیدار باشد یا خواب. ▪ هر وقتی که روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است و بهترین اوقات آن، ماه رمضان میباشد. ▪ در اعتکاف چند چیز شرط می باشد: ۱) ایمان ۲) عقل ۳) نیت قربت ۴) روزه گرفتن ۵) کمتر از سه روز نباشد. ▪ روزه گرفتن در حال اعتکاف شرط است. و حد اقل آن سه روز می باشد، چه روزه مستحب باشد و چه واجب، حتی با روزه قضا و روزه استیجاری نیز اعتکاف صحیح است. * در اعتکاف اجازه پدر و مادر نسبت به فرزند، در صورتی که اعتکاف، باعث اذیت آنها شود و اجازه شوهر به زن لازم است. ▪ حداقل اعتکاف، سه روز است و اگر فقط یک روز و یا دو روز نیت کند، اعتکاف باطل است، اما بیشتر از سه روز اشکال ندارد. ▪ در مدت اعتکاف، باید در مسجد به قصد اعتکاف بماند، مگر برای انجام کاری لازم و ضروری، یا برای انجام کاری واجب، مانند شهادت دادن و یا کاری مستحب، مانند تشییع جنازه مومن یا صله ارحام بیرون رود و اگر از روی ندانستن مساله و یا فراموشی از مسجد بیرون برود، اشکال ندارد. ▪ بهتر است اعتکاف، در یکی از این مساجد باشد: مسجدالحرام، مسجدالنبی(ص)، مسجد کوفه و مسجد بصره. ▪ چند چیز بر شخص معتکف حرام است و اعتکاف را باطل می کند: ۱) جماع. و بنا بر احتیاط در مدت اعتکاف، مرد و زن نمی توانند، یکدیگر را ببوسند و یا لمس کنند و همچنین استمناء نیز حرام و بنا بر احتیاط اعتکاف را باطل می کند. ۲) بوییدن عطر و چیزهای خوشبو مانند گلها به منظور لذ ت. ۳) مجادله و بحث کردن، برای اظهار فضل، علم و برتری، اما اگر برای ثابت کردن حق باشد، اشکال ندارد. ۴) خرید و فروش و بنا بر احتیاط واجب از هر نوع تجارت اجتناب نماید، مگر برای کارهای ضروری مانند خرید خوردنی و آشامیدنی برای خود. ▪ چیزهایی که بر معتکف حرام است، فرق نمی کند که شب مرتکب شود یا روز و چیزهایی که روزه را باطل می کند و در احکام روزه بیان شده، اعتکاف را نیز باطل می نماید. ▪ می توان اعتکاف مستحب را در دو روز اول قطع نمود، ولی اگر دو روز گذشت روز سوم واجب می شود. ▪ جایز است در هنگام نیت اعتکاف، شرط کند هر وقت خواست، حتی در روز سوم، از اعتکاف رجوع نماید. ▪ اگر شخص معتکف در مسجد جنب شود، از مسجد خارج شود و غسل نماید. ● ارکان اعتکاف ارکان عبادت یعنی اجزایی که اگر عمدا یا سهوا ترک شوند، آن عبادت باطل می شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارت اند از ۱) نیت ۲) توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهار گانه معروف ۳) کمتر از سه روز نبودن اعتکاف ۴) روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف ● اعمال اعتکاف یک کارشناس مذهبی شب سیزدهم را دارای اعمالی می داند که انجام آنها ثواب فراوانی به همراه دارد و می گوید: «اعمالی را باید در این شب انجام داد از جمله آن ده رکعت نماز است که اگر به درستی به جا آورده شود، دارای ثواب و پاداش بزرگی است». در روایتی از پیامبر (ص) می خوانیم:« کسی که در شب سیزدهم ماه رجب ده رکعت نماز بخواند بدین گونه که در رکعت اول حمد یک مرتبه و سوره عادیات هم یک مرتبه و در رکعت دوم حمد یک مرتبه سوره تکاثر نیز یک مرتبه بخواند و بقیه رکعت ها را هم به همین نحو تمام کند، خداوند متعال گناهان او را می آمرزد و اگر عاق والدین هم باشد خداوند سبحان از او راضی می شود و همچنین در قبر نکیر و منکر به او نزدیک نمی شوند و او را نمی ترسانند و بر پل صراط هم چون برق خاطف (سریع) عبور می کند و نامه اعمالش را به دست راستش می دهند و میزان اعمالش سنگینی می کند و در بهشت فردوس هزار شهر به او اعطا می شود. روز سیزدهم هم روزه اش ثواب فراوان دارد و برای کسی که بخواهد عمل ام داود را به جای آورد، باید این روز و دو روز بعدش را روزه بگیرد. » زمان اعتکاف اعتکاف در هر زمانی که انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند صحیح است و بهترین زمان برای آن، ماه مبارک رمضان و مخصوصا در دهه آخر آن ماه می باشد. نیت اعتکاف اعتکاف،همانند سایر عبادات،باید با نیت و قصد قربت باشد و هر گونه ریا و خود نمایی و قصد غیر الهی آن را باطل می کند. در نیت اعتکاف،قصد وجه شرط نیست،یعنی لازم نیست قصد کند که اعتکاف واجب است یا مستحب. زمان نیت اعتکاف، وقت شروع اعتکاف است که شروع طلوع فجر می باشد و با استمرار نیت اول شب هم مانعی ندارد. اعتکاف را می توان به سه صورت به جای آورد. ۱) برای خود ۲) به نیابت از مردگان ۳) به نیابت از زندگان، اگر اعتکاف را به نیابت از کسی که، از دنیا رفته به جای آورد، در این صورت اعتکاف را تنها به نیابت از یک نفر می توان انجام داد ولی اگر مقصود اهدای ثواب باشد می توان ثواب اعتکاف را به چند نفر، زنده یا مرده، هدیه کرد. در مورد نیابت از شخص زنده، در میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از فقها در درستی چنین اعتکافی، تردید کرده اند. در این صورت، هرگاه نایب، اعتکاف را به قصد رجا، یعنی امید به مطلوب بودن عمل نزد خدا، نه به عنوان عبادتی حتمی انجام دهد، مانعی ندارد. ● شرایط اعتکاف ▪ در صحت اعتکاف علاوه بر شرایط عامه تکلیف ( ایمان، عقل و قدرت)، اموری شرط است: الف) قصد قربت، ب) روزه ج) سه روز روزه دار بودن د) وقوف در چهار مسجد: مسجد الحرام، مسجد النبی (ص)، مسجد جامع کوفه و مسجد بصره. ولی به قصد رجاء ( به امید پاداش) می توان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد، ه)اجازه شوهر و اجازه پدر و مادر) ● پیوستگی اعتکاف ▪ محرمات روزه: در حال روزه یعنی از طلوع تا غروب خورشید، که معتکف روزه می گیرد، باید از محرمات روزه نیز اجتناب نماید. بعضی از فقها محرمات احرام را بر معتکف مستحب دانسته اند.

[align=justify] آثار اعتکاف عبادتها گاهی به صورت «ذکر»تحقق می یابند وگاهی به صورت «حرکت» وزمانی به صورت«ساکن» حرکت مانند طواف خانه خدا،که گشتن به دور کعبه، خود عبادت محسوب می شود وتوقف مانند ماندن در عرفات ومشعر ومنا وماندن در مسجد همراه با تعظیم وبزرگداشت خانه خدا. تمام عبادتها علاوه براحکام وآدابی که در مرحله اعمال ظاهری ویا نیت دارا می باشند، رموز واسراری رانیز در بردارند که جز اهل شهود ومعرفت به آن دست نمی یابند. در این مرحله دیگر مسأله واجبات ومستحبات مطرح نیست، بلکه آنچه مهم است، عشق وومحبّت وشهود وحضور می باشدوبس. دیگر نمادها، رسوم ونشانه ها جلوه ای ندارند؛ چراکه انسان عابد از مرحله نشانه ها گذشته وخود را در محضر معبود احساس می نماید. واین جلوه های محبوب است که اورا فرا می خواند و مدهوش می کند. برای رسیدن به چنین مقامی، باید از ظاهر وپوسته عبادات به عمق باطن وحقیقت آنها رسید، واین مرحله جز با معرفت و شناختی عمیق وشهودی از باطن نظام هستی، حاصل نمی شود. یکی از اسرار عبادات، طهارت ضمیر وپاک سازی لوح جان از غیر خداست، و مسجد مرکز این تطهیر است. چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم پیرامون مسجد می فرماید: «فیهِ رِجالٌ یحِبُّونَ أَنْ یتَطَهَّروُا وَاللهُ یحِبُّ الْمُطَّهّرینَ» (توبه۱۰۸( درآن(مسجد)مردانی هستند که دوست دارند پاک گردند و خداوند پاکان را دوست می دارد. بنابراین کسی که در جوار محبوب اقامت می گزیند باید بداند که او خانه خود را محل پاک سازی و تطهیر می داند وکسی را که در آن، به این امر اهتمام ورزد، دوست خود معرفی می نماید. یکی از بهترین عبادات وفرصت مناسب برای خودسازی، اعتکاف است. می توان در همه کارها قصد تقرب کرد؛ اما اعتکاف، فراغتی برای عبادت وتفکر، و مناجات بامحبوب ومهربانترین مهربانان وخلوت با اوست. شیرینی عبادت اعتکاف برای تمام کسانی که یک بار معتکف شده اند فراموش نشدنی است. حال معتکف را در لحظات آخر ونزدیک به افطار آخر می شود وصف کرد، کدام لذت دنیایی را می توان با این لذت و حالات خوش معنوی مقایسه نمود؟ چشیدن لذت مناجات با خدای مهربان، زیباترین حسی است که انسان در روی این کره ی خاکی می تواند داشته باشد. معتکفی را ندیده ایم که بعد از اعتکاف آرزوی دوباره معتکف شدن را نکند. در ایام اعتکاف ما میهمان هستیم ومیزبان خالق کریم واگر میهمان خوبی هم نباشیم صاحب خانه با فضل وکرم خود همه را راضی وخشنود نگه می دارد وخاطره خوشی از این مهمانی در دل ما به یادگار می ماند که فراموش شدنی نیست، خاطره ای که قلم از بیان این حالت روحانی قاصر است. می شود ادعا کرد یکی از دلائل حضور چشمگیر جوانان در این عمل مستحبی، درک همین حالت باشد. تمام تلاش انبیاء واولیاءوعلماءوروحانیون در طول تاریخ این بوده است که به مخاطبان خود زیبایی وشیرینی با خدا بودن را بچشانند که معتکف این راه طولانی را یک شبه می پیماید. ازامتیازات دیگر اعتکاف آن است که فرصت عبادت برای انسانها به وجود می آورد. وقتی معتکف اشتغالات روزمره زندگی را کنار بگذارد وشب وروز خود را در خانه خدا، فقط برای انس وراز و نیاز با خداوند متعال صرف کند، فرصت فراغتی برای عبادت به وجود آورده که در فرهنگ اهل بیت عصمت وطهارت(ع) جایگاه ویژه ای دارد وآثار وبرکات فراوانی را برای آن بیان کرده اند.امام صادق(ع) فرمودند: «در کتاب آسمانی تورات نوشته آمده است: ای فرزند آدم، برای انجام عبادت من فراغتی به وجود آور تا دل تو را از بی نیازی سرشار سازم و بی آن که تو طلب کنی وتقاضا نمایی، حاجتت را برآورم ومن خود ملزم می دانم که حوائج تورا برطرف سازم. با فضیلت ترین مردم کسی است که عاشق عبادت باشد وبا اشتیاق تمام عبادت را به آغوش بکشد واز دل وجان آن را دوست بدارد واعضاء وجوارح خود را در راه عبادت به حرکت درآورد وفراغتی ایجادکند که در ساعت فراغت به انجام عبادت بپردازد.»(اصول کافی،ج۲،ص۸۳؛بحارالانوار،ج۷۰،ص۲۵۲) اعتکاف علاوه براینکه معجونی از چند عبادت بزرگ همچون حضور در خانه خدا وروزه داری است مقدمه عباداتی مانندانس با قرآن، دعا، نمازجماعت، نماز شب وتفکر وتوبه را فراهم می کند. بعضی از عملکردها،تعادل روحی و روانی را از بین می برند؛ مانند تصمیمات اشتباه در زندگی، سرخوردگی اقتصادی، ناامیدی، اضطراب، قتل خطایی، وسواس وگناهان بزرگ که انسان را دچار عذاب وجدان می کند وآرامش روحی وروانی او را می گیرند. یکی ازراه های رهایی از این آشفتگی، اعتکاف است. وقتی خاطرات معتکفین را بررسی می کنیم، می بینیم در خاطرات معتکفان مواردی دیده می شود که انسان مسلمان توانسته است مشکلات بسیار بزرگ را در مدت کوتاه اعتکاف بدون هیچ نوع معجزه ای وتنها با معجون شفابخش اعتکاف حل کند، مشکلاتی که گره اصلی آن در وجود وروان خود آدمی است. دلیل دیگر براین ادعا، داستان ابولبابه در جریان بنی قریظه است که پیامبر(ص) به دلیل پیمان شکنی وخیانت یهودیان بنی قریظه به اسلام، به قلعه آنها لشگر کشید وآن را محاصره کرد وتصمیم گرفت که کار آنها را یکسره کند. از طایفه «اوس» گروهی حضورپیامبر(ص) آمدند وگفتند: همان گونه که طایفه بنی قینقاع را به «خزرج» بخشیدی، بنی قریظه را به ما ببخش. پیامبر(ص) فرمود: آیا راضی می شوید یک نفر از طایفه شما(اوس)را برای حکم کردن بفرستم؟ گفتند: آری فرمود:سعدمعاذ؛ بنی قریظه رضایت ندادند و گفتند: ابولبابه را نزد ما بفرست تا با او مشورت کنیم. اوبا اشاره به پیامبر خیانت کرد وآیه نازل شد:«ای مؤمنان به خدا وپیامبر خیانت نکنید وخائن در امانت هم نباشید. همانا اموال وفرزندان شما اسباب امتحان شمایند وپاداش بزرگ نزد خداست»(انفال،۲۷و۲۸) در حال شرمندگی، از قلعه بیرون آمد ویکسره به مسجد مدینه رفت وخود را به یکی از ستون های مسجد بست وگفت:خدایا تا توبه من قبول نشود، هرگز خودم را از ستون مسجد باز نخواهم کرد. گفته اند که دخترش تنها برای خواندن نماز،یا خوردن غذا یا ضرورت دیگری از ستون باز می کرد. بعد از گذشت چند روز، آیه بر پیامبر(ص) نازل شد: «گروهی دیگر به گناهان خود اعتراف کردند وکار خوب وبد را به هم آمیختند؛ امید می رود که خداوند توبه آن ها را بپذیرد؛ به یقین خداوند آمرزنده ومهربان است». (توبه،۱۰۲) مردم که خبر قبولی توبه ابولبابه را شنیدند، به مسجد هجوم آوردند تا او را از ستون بگشایند؛ اما او گفت: شما را به خدا سوگند کسی جز پیامبر(ص) مرا باز نکند. هنگام نماز صبح، پیامبر(ص) به مسجد آمد وابولبابه را از ستون گشود وفرمودند:«تو اکنون حالت آن بچه ای را داری که تازه از مادر متولد شده و دیگر لکه ای از گناه در وجودت نیست».(اقتباس از مجمع البیان،ذیل آیه۱۰۲توبه) اعتکاف در مسجد، فرصتی است که انسانها با تمام مشکلات ومشاغل اجتماعی چند روزی، هرچند کوتاه، از جامعه ومردم جدا شوند وبه درون گرایی روی آورند. معتکف در فضای روحانی وتقدس مسجد فرصتی مناسب می یابد تا با کاوش در باره انگیزه ها وروحیات خویش بپردازد ودر راستای رفع نقصان و تکامل خود بکوشد. اعتکاف و خلوت برای آن صورت می گیرد که آدمی بتواند خود واقعی اش را از خود ساختگی وکاذب تشخیص دهد وتمام تلاش خود را گرد محور «خوداصیلش» صورت دهد؛ برای چنین هدفی لازم است مدتی را در گوشه نشینی و دوری از جمعیت به سر برد تا هم شناخت درستی از خودش بدست آورد هم به توانایی ها وناتوانی های خود پی ببرد. آدمیان تنها جایی که می توانند به این اهداف برسند هنگام تنهایی است؛ زیرا بسیاری از عوامل ومحرکاتی که باعث ظهور برخی از افعال ویا عکس العمل های مصنوعی می شود در تنهایی تأثیرندارد، در آنجاست که انسان می تواند زندگی حقیقی را تجربه کند ویافته های خود را به جان وروح خود مرتبط سازد ناگفته نماند که هر چند تنهایی می تواند باعث صعود انسان شود؛ اما سقوط انسان را هم رقم می زند؛ چرا که شیطان بهترین فرصت را برای گمراهی انسان، تنهایی او می داند واگر نتواند او را به گناه بکشد دست کم او را می ترساند واعتکاف با اینکه گونه ای از تنهایی است ولی در مسجد ودر جمع مردم صورت می گیرد. انسانها در زندگی فرصت های مختلفی برای تفکر دارند؛ مثل ساعاتی که در عبور ومرورندو... که معمولا" این تفکرات ثمره خاصی ندارند وبیشتر تخیل است تا تفکر؛ ولی تفکر وتصمیم گیری در ایام اعتکاف انسجام وبرکت دارد وگاه مسیر زندگی انسانها را عوض می کند؛ زیرا تقدس مکان وخلوت گزینی وقتی سود وثمر دارد که با فرصت مناسب همراه باشد. یکی از ویژگی های اعتکاف این است که بهترین فرصت را برای تفکر بوجود می آورد بنابراین معتکف بهترین فرصت برای عبادت تفکر را دارد، در حدیثی از پیامبر(ص) داریم «یک ساعت فکر کردن از شصت سال عبادت بهتر است». در اعتکاف نیز مقدمات تفکر فراهم می آید. ودیگر اینکه روزه راداردکه سپر توهمات شیطانی وشکم خالی جای حکمت ومورد رضایت خداوند است. حضور در مسجد راداراست که مکانی نورانی است محل یافتن رفیقان و همفکران سالم وعاقل ومحرک عقل انسانی است. ممنوع بودن پرداختن به امور دنیایی مثل خرید وفروش که اشتغال به دنیاست. اندیشیدن در آثار وعظمت خداوند، تفکر درباره زیبایی های دین، ارزشهای والای انسان در مقام خلیفته اللهی وزندگی ابدی انسان وتفکر در باره عملکرد روزانه وتصمیمات آینده. اعتکاف آثار اخروی زیادی را در خود جای داده هم چون بخشش گناهان طبق حدیث «مَنْ اعْتَکَفَ إیمَاناًوَاحْتِسَاباًغَفَرَلَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»الجامع الصغیر،سیوطی،ج۲،ص،۵۷۵ پاداش دو حج ودو عمره طبق حدیث امام صادق(ع) از قول پیامبر(ص) «اعْتِکَافُ عَشْرٍ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ یعْدِلُ حَجَّتَینِ وَ عُمْرَتَینِ»(وسایل الشیعه،ج۷،ص۳۹) ونیزآثار دنیوی زیادی رابرای معتکف به ارمغان می آوردهمانند: ▪ استراحت روح وجان ▪ ورزش اراده، اراده قوی یکی از عوامل مهم در رسیدن به مال ومقام وشهرت وآبروست که در اعتکاف با نخوردن وبیرون نرفتن از مسجد تقویت می شود. ▪ استقامت. ▪ شناخت وابستگی ها؛ کسانی که هرروز سرکار می روند وبا خانواده ارتباط دارند ، قهراً یک وابستگی بین آنها ایجاد می شود چه رسد به وابسته بودن به شغل،برنامه های تلویزیون،موبایل وغیره که دست کم در سه شبانه روز جدایی،شدت ومیزان این وابستگیها شناخته می شود. ▪ تمرین جماعت ▪ اعتکاف تمرینی برای حضور قبل نماز وبعد از نمازدر مسجد واستفاده از همه ابعاد وحالات مسجد است. ▪ دست شستن از غیرخدا دوستی وآشنا شدن با مؤمنان جداگشتن از گناهان و گنه کاران شناخت مسجد بدون بدعت وخرافات ودر نهایت نزدیکی به خداوند که همه وهمه سبب نورانیت دل می شوند. سبب دل گسستن از دنیا می شوند وفرصت حضوری عارفانه وعاشقانه را در محضر خداوند به دست می دهند،به عمربرکت، به فکرنفوذوتعمق وبه زندگی معنا وسازندگی می بخشد. [/align]