جستجو در تالارهای گفتگو

سند حدیث غدیر واقعه عظیم غدیر، شامل مراحل مقدماتی قبل از خطبه و متن خطبه و وقایعی كه همزمان با خطبه اتفاق افتاد و آنچه پس از خطبه به وقوع پیوست، به طوری كه روایت واحد و متسلسل به دست ما نرسیده است. بلكه هر یك از حاضرین در غدیر، گوشه‏ای از مراسم یا قطعه‏ای از سخنان حضرت را نقل نموده‏اند. البته قسمتهایی از این جریان به طور متواتر به دست ما رسیده است، و خطبه غدیر نیز به طور كامل در كتب حدیث حفظ شده است. ●روایت حدیث غدیر در شرایط خفقان خبر غدیر و سخنان پیامبر(ص) در آن مجمع عظیم، طوری در شهرها منتشر شد كه حتی غیر مسلمانان هم از این خبر مهم آگاه شدند. جا داشت بیش از یكصد و بیست هزار مسلمان حاضر در غدیر، هر یك به سهم خود خطبه غدیر را حفظ كند و متن آن را در اختیار فرزندان و فامیل و دوستان خود قرار دهد. متأسفانه جو حاكم بر اجتماع آن روز مسلمین و فضای ایجاد شده بعد از رحلت پیامبر(ص) كه حدیث گفتن و حدیث نوشتن در آن ممنوع بود و سال های متمادی همچنان ادامه داشت اینها سبب شد كه مردم سخنان سرنوشت ساز پیامبر دلسوزشان در آن مقطع حساس را به فراموشی بسپارند و اهمیت آن را نادیده بگیرند. طبیعی است كه باید چنین می‏شد، زیرا مطرح كردن غدیر مساوی با بر چیدن بساط غاصبین خلافت بود، و آنان هرگز اجازه چنین كاری را نمی‏دادند. البته جریان غدیر به صورتی در سینه‏ها جا گرفت كه عده زیادی خطبه غدیر یا قسمتی از آن را حفظ كردند و برای نسلهای آینده به یادگار گذاشتند و هیچ كس را قدرت كنترل و منع از انتشار چنین خبر مهمی نبود. شخص امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا صلوات الله علیهما كه ركن غدیر بودند، و نیز ائمه علیهم السلام یكی پس از دیگری تأكید خاصی بر حفظ این حدیث داشتند، و بارها در مقابل دوست و دشمن بدان احتجاج و استدلال می‏فرمودند، و در آن شرایط خفقان می‏بینیم كه امام باقر علیه السلام متن كامل خطبه غدیر را برای اصحابشان فرموده‏اند.به همین جهت در بین قاطبه مسلمین،هیچ حدیثی به اندازه «حدیث غدیر» روایت كننده ندارد، و گذشته از تواتر آن، از نظر علم رجال و درایت، اسناد آن در حد فوق العاده‏ای است. ●معرفی كتاب درباره سند حدیث غدیر كتب مفصلی در زمینه بحثهای رجالی و تاریخی مربوط به سند حدیث غدیر تألیف شده است كه بهترین نمونه آن كتاب «الغدیر» تألیف علامه بزرگ شیخ عبد الحسین امینی نجفی رضوان الله علیه است.در این كتابها، اسماء راویان حدیث غدیر جمع آوری شده و از نظر رجالی در باره موثق بودن راویان بحث شده و تاریخچه مفصلی از اسناد و راویان حدیث غدیر تدوین شده و جنبه‏های اعجاب انگیز آن در زمینه‏های اسناد و رجال تبیین گردیده است. ذیلا به دو نمونه اشاره می‏شود : ابو المعالی جوینی می‏گوید: در بغداد در دست صحافی یك جلد كتاب دیدم كه بر جلد آن چنین نوشته بود:«جلد بیست و هشتم از اسناد حدیث «من كنت مولاه فعلی مولاه» و بعد از این مجلد بیست و نهم خواهد بود.» (۱) إبن كثیر می‏گوید:« كتابی در دو جلد ضخیم دیدم كه طبری در آن، احادیث غدیر خم را جمع آوری كرده بود.» (۲) اگر چه كتاب برای معرفی در این زمینه بسیار زیاد است ولی در اینجا چند كتاب به عنوان راهنمایی و برای آگاهی از مباحث مربوط به سند حدیث غدیر معرفی می‏شود: ۱. الطرائف، سید ابن طاووس، ص ۳۳. ۲. كشف المهم فی طریق خبر غدیر خم، سید هاشم بحرانی. ۳. بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج ۳۷، ص ۱۸۱ و ۱۸۲. ۴. عوالم العلوم، شیخ عبدالله بحرانی،ج ۱۵/۳ ص ۳۰۷ تا ۳۲۷. ۵. عبقات الأنوار، میر حامد حسین هندی، جلد غدیر. ۶. الغدیر، علامه امینی، ج ۱، صص ۱۲ تا ۱۵۱، و ۲۹۴ تا ۳۲۲ . ۷. خلاصه عبقات الأنوار، علامه محقق سید علی حسینی میلانی دامت افاضاته، جلد غدیر. ●مدارك متن كامل خطبه غدیر در تاریخچه كتابهای اسلامی، اولین بار در نقل خطبه غدیر به صورت مستقل، به كتابی كه عالم شیعی استاد بزرگ علم نحو شیخ خلیل بن احمد فراهیدی متوفای ۱۷۵ هجری تألیف كرده بر می‏خوریم، كه تحت عنوان «جزء فیه خطبهٔ النبی(ص) یوم الغدیر» (۳) معرفی شده است، و بعد از او كتابهای بسیاری در این زمینه تألیف گردیده است.خوشبختانه متن مفصل و كامل خطبه غدیر در هفت كتاب از مدارك معتبر شیعه كه هم اكنون در دست می‏باشد و به چاپ هم رسیده، با اسناد متصل نقل شده است. روایات این هفت كتاب به سه طریق منتهی می‏شود: یكی به روایت امام باقر(ع) است كه با اسناد معتبر در سه كتاب «روضهٔ الواعظین» تألیف شیخ إبن فتال نیشابوری (۴) ،«الإحتجاج» تألیف شیخ طبرسی (۵) ، و«الیقین» تألیف سید إبن طاووس (۶) نقل شده است. طریق دوم به روایت زید بن ارقم است كه با اسناد متصل در سه كتاب «العدد القویهٔ» تألیف شیخ علی بن یوسف حلی (۷) «التحصین» تألیف سید إبن طاووس(۸)، و«الصراط المستقیم» تألیف شیخ علی بن یونس بیاضی(۹) ، و«نهج الایمان» تألیف شیخ حسین بن جبور(۱۰) به نقل از كتاب «الولایهٔ» تألیف مورخ طبری روایت شده است. طریق سوم به روایت حذیفهٔ بن الیمان است كه با اسناد متصل در كتاب «الإقبال» تألیف سید بن طاووس (۱۱) به نقل از كتاب «النشر و الطی» نقل شده است. شیخ حر عاملی در كتاب «اثبات الهداهٔ»(۱۲) و علامه مجلسی در«بحار الأنوار»(۱۳) و سید بحرانی در كتاب «كشف المهم» (۱۴) و سایر علمای متأخر، خطبه مفصل غدیر را از مدارك مذكور نقل كرده‏اند.بدین ترتیب، متن كامل خطبه غدیر به دست این بزرگان شیعه حفظ شده و به دست ما رسیده است، كه این خود در عالم اسلام از افتخارات تشیع است. ●اسناد و رجال روایت كننده متن كامل خطبه غدیر ذیلا عین اسناد مربوط به روایت خطبه غدیر به عنوان پشتوانه آن تقدیم می‏گردد. روایت امام باقر(ع) به دو سند است: ۱. قال الشیخ أحمد بن علی بن ابی منصور الطبرسی فی كتاب «الإحتجاج»: "حدثنی السید العالم العابد ابو جعفر مهدی بن أبی الحرث الحسینی المرعشی رضی الله عنه قال: أخبرنا الشیخ أبو علی الحسن بن الشیخ أبی جعفر محمد بن الحسن الطوسی رضی الله عنه، قال: أخبرنا الشیخ السعید الوالد أبو جعفر قدس الله روحه، قال: أخبرنی جماعهٔ عن أبی محمد هارون بن موسی التلعكبری، قال: أخبرنی أبوعلی محمد بن همام، قال: أخبرنا علی السوری قال: أخبرنا أبو محمد العلوی من ولد الأفطس ـ و كان من عباد الله الصالحین ـ قال: حدثنامحمد بن موسی الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیرهٔ و صالح بن عقبهٔ جمیعا عن قیس بن سمعان عن علقمهٔ بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی(الباقر)علیهما السلام." ۲. قال السید إبن طاووس فی كتاب «الیقین»: قال أحمد بن محمد الطبری المعروف بالخلیلی فی كتابه «أخبرنی محمد بن أبی بكر بن عبد الرحمان، قال: حدثنی الحسن بن علی أبو محمد الدینوری، قال: حدثنا محمد بن موسی الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیرهٔ عن عقبهٔ عن قیس بن سمعان عن علقمهٔ بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی(الباقر) (ع). روایت زید بن أرقم به سند زیر است: "قال السید إبن طاووس فی كتاب «التحصین»: قال الحسن بن أحمد الجاوانی فی كتابه «نور الهدی و المنجی من الردی»: عن أبی المفضل محمد بن عبد الله الشیبانی، قال: أخبرنا أبو جعفر محمد بن جریر الطبری و هارون بن عیسی بن سكین البلدی، قالا: حدثنا حمید بن الربیع الخزاز، قال: حدثنا یزید بن هارون، قال: حدثنا نوح بن مبشر، قال: حدثنا الولید بن صالح عن إبن امرأهٔ زید بن أرقم و عن زید بن أرقم." روایت حذیفهٔ بن الیمان به سند زیر است: "قال السید إبن طاووس فی كتاب «الإقبال» قال مؤلف كتاب «النشر و الطی»: عن‏أحمد بن محمد بن علی المهلب: أخبرنا الشریف أبو القاسم علی بن محمد بن علی بن القاسم الشعرانی عن أبیه: حدثنا سلمهٔ بن الفضل الأنصاری، عن أبی مریم عن قیس بن حیان (حنان) عن عطیهٔ السعدی عن حذیفهٔ بن الیمان. پی‏نوشت ها: ۱- بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۲۳۵. ۲- بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۲۳۶. ۳- الذریعهٔ،ج ۵، ص ۱۰۱، شماره ۴۱۸. ۴- روضهٔ الواعظین، ج ۱، ص ۸۹ . ۵- الاحتجاج،ج ۱، ص ۶۶/ بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۲۰۱. ۶- الیقین، ص ۳۴۳، باب ۱۲۷/ بحار الأنوار، ج ۳۷ ص ۲۱۸. ۷- العدد القویهٔ، ۱۶۹. ۸- التحصین، ص ۵۷۸، باب ۲۹ از قسم دوم. ۹- الصراط المستقیم، ج ۱، ص ۳۰۱. ۱۰- نهج الایمان(نسخه خطی كتابخانه امام هادی(ع)در مشهد)، ورقه ۲۶ـ ۳۴. ۱۱- الإقبال، ص ۴۵۴ و ۴۵۶/ بحار الأنوار،ج ۳۷، ص ۱۲۷ و ۱۳۱. ۱۲- اثبات الهداهٔ، ج ۲، ص ۱۱۴. ۱۳- بحار الانوار، ج ۳۹۷، ص ۲۰۱. ۱۴- كشف المهم، ص ۱۹۰. از كتاب اسرار غدیر، ص ۹۰، محمد باقر انصاری .

[align=justify] علی گویان پیش به سوی غدیر غدیر در راه است، تکرار و یادآورعظمت ولایت راستین و منزلگاه عاشقان‏محمد«صلی الله علیه وآله‏»! غدیر پل صراط بهشتیان زمین است،شاه راهی است مستقیم که بی هیچ انحرافی‏به خدا می‏رسد; چرا که محمد«صلی الله علیه وآله‏»فرمود: "الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت‏علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا "در همان جا بود که برای آنها که بسیاردوستشان می‏داشت و برایشان دل‏می‏سوزاند، دو ثقل گرانبها بر جای‏گذاشت; دو گوهر بی‏نظیر و دو واسطی که‏مؤمن را برای رسیدن به معشوق بس بود.قرآن و عترتش‏«علیهم السلام‏». دو یادگارارزشمند که هرکس به آنها چنگ زد وتمسک جست، بی‏نیاز از تمامی قدرتها شد. اگر دوازده پیشوای معصوم با آن‏عظمت وجودی، مظلوم واقعه سقیفه قرارگرفتند و از خلافت ظاهری محروم گشتند، تمامی افتخار انقلاب اسلامی ما در این بودکه خواستار ولایت و خلافت امام عصرشدیم و هر آنچه کردیم چیزی جز فرمان‏نایب بر حقش نبود. و علی‏«علیه السلام‏» عیدی غدیر پیامبر برای غدیریان بود آن روز ولایت، خلافت و وصایت‏علی‏«علیه السلام‏» بر صفحه تاریخ حک شد. آن‏روز راهنمای رحیم این امت، خسته ازبیست و سه سال رسالت، بار عظیم این‏امانت الهی را بر دوش پرتوان علی‏«علیه السلام‏»قرار داد. هر که در آن صحنه حضور پیداکرد، ندای "من کنت مولاه فهذا علی‏مولاه"محمد«صلی الله علیه وآله‏» را شنید و دست علی‏راکه پرصلابت دردستان محمد به سوی‏آسمان بالا رفته بود نظاره کرد. ... اما چگونه شد که این حکاکی و قلم‏زدن الهی بر صفحه تاریخ کمرنگ گشت واصل مساله ولایت از مرحله والای انتصاب‏الهی به مرحله پست انتخاب عوام تنزل پیداکرد. اصلا بهتر است‏بگوییم خلافت الهی‏به امارتی زاهد مابانه تبدیل گشت; تفسیرروشنی از آیه "قالت الاعراب آمنا قل لم‏تومنوا ولکن قولوا اسلمنا"باید گفت آنچه که ایمان نامیده می‏شددر قلبهای آنها رسوخ نکرده بود، حتی‏فلسفه نبوت و ارزش آن را درک نکرده‏بودند که به وصی منتخب و جانشین بعد ازایشان نیز تن دهند. تا آن جا مقام والای اورا پایین آوردند که به مقایسه‏اش با معاویه‏پرداختند. اگر دوازده پیشوای معصوم با آن‏عظمت وجودی، مظلوم واقعه سقیفه قرارگرفتند و از خلافت ظاهری محروم گشتند، تمامی افتخار انقلاب اسلامی ما در این بودکه خواستار ولایت و خلافت امام عصرشدیم و هر آنچه کردیم چیزی جز فرمان‏نایب بر حقش نبود. از مادیات گذشتیم‏چون "خمینی امام" دستور داده بود، تحریم‏اقتصادی را تحمل کردیم زیرا کلام "او" رادر قلب باور داشتیم که "آمریکا شیطان‏بزرگ است" و مصرف هر کالایش رابرداشتن گامی بسوی دوزخ دانستیم. هشت‏سال دفاع مقدس را با از دست دادن‏بهمترین عزیزانمان به جان خریدیم; زیراخرسند بودیم که نعمت ولایت امام بر سرماست و هرآنچه نعمت و فیض برماست،به‏خاطر وجود اوست. آری تمامی سرور و خرسندی وسعادتمان این بود که بار دیگر "غدیر" رازنده کرده‏ایم و اجتماع منحرفانه "سقیفه " را برای همیشه بر هم زده‏ایم وولایت و خلافت را به صاحب اصلیش‏بازگردانده‏ایم که صد البته همه این‏جزتفضل خداوندی چیزی دیگر نبود. پس از رحلت ناباورانه "امام" نیز روح‏او را در خامنه‏ای زنده یافتیم و دل و جان‏خود را در دستان او قرار دادیم و او رابرترین میراث بر غدیر دانستیم. به راستی کدامین ارزش انقلاب والاتراز ارزش ولایت است. نکند سخن از حفظ‏ارزشهای انقلاب سر دهیم و از برترین آن‏یعنی "ولایت فقیه" غافل بمانیم! آن روز ولایت، خلافت و وصایت‏علی‏«علیه السلام‏» بر صفحه تاریخ حک شد. آن‏روز راهنمای رحیم این امت، خسته ازبیست و سه سال رسالت، بار عظیم این‏امانت الهی را بر دوش پرتوان علی‏«علیه السلام‏»قرار داد. هر که در آن صحنه حضور پیداکرد، ندای "من کنت مولاه فهذا علی‏مولاه"محمد«صلی الله علیه وآله‏» را شنید و دست علی‏راکه پرصلابت دردستان محمد به سوی‏آسمان بالا رفته بود نظاره کرد. ما نیازمند و تشنه تبیین قوانین الهی وبنای تمدنی قوی با استمداد از پیشینه‏اسلام و رهنمود و راهنماییهای آن جهانی‏هستیم و چه کسی گویاترین زبان در این‏عرصه از ولی عصرمان است؟ ایران اسلامی برای اسلامی ماندنش،برای مدینه فاضله شدنش نیازمند تعابیر والفاظ مدرن نیست، با همان کلام الهی‏برترین انسان قرن، با همان الفاظ ساده اما شیوای امام راحل‏«رحمه الله‏» به راحتی می‏توان‏ایران را کعبه آمال مستضعفان و خار چشم‏دشمنان قرار داد. با همان صحنه ساده وبی‏ریا اما عظیم و با شکوه غدیر می‏توان‏ایران را جاوید ساخت و تنها با ولای علی‏می‏توان به ظهور مهدی «عجل‏الله تعالی‏فرجه‏الشریف‏» رسید. منبع: فصلنامه ندای صادق، شماره ۸ [/align]

غدیر خم در قرآن [align=justify] سوره مائده به اتفاق شیعه و سنی آخرین سوره ای است که بر پیغمبر اکرم نازل شده و آیات مربوط به جریان غدیر جزء آخرین آیاتی است که نازل شده است . درآیه سوم این سوره خداوند می فرماید : «اَلیَومَ اَکمَلتُ لَکُم دینَکُم وَ أتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الاسلامَ دینا » امروز دین شما را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را برای شما به عنوان یک دین پسندیدم . نشان می دهد که در آن روز جریانی بسیار مهم رخ داده که خداوند آن را کامل کننده دین و تمام کننده نعمت خود بر بشر شمرده است . با بودن آن ، اسلام به عنوان یک دین کامل و بی نقص برای انسان عرضه می شود و اگر نباشد ، اسلام ، اسلام نیست . بعد خداوند در آیه ۶۷ همین سوره می فرماید : « یااَیُها الرسولُ بَلِّغ ما اُنزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِکَ وَ اِن لَم تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسالَتَهُ » ( لحن آیه بسیار شدید است ) ای پیامبر ! آنچه را كه بر تو نازل شد تبلیغ كن و اگر تبلیغ نكنی رسالت الهی را تبلیغ نكرده ای . مفاد آیه نشان می دهد كه موضوع آنقدر مهم است كه اگر پیغمبرآن را تبلیغ نكند اصلا رسالتش را ابلاغ نكرده است . آیه زمانی نازل شده كه پیامبر اسلام تمام دستورات دیگر را پس از گذشت بیست و سه سال از بعثتش گفته بوده و این جزء آخرین دستورات است . این موضوع آنقدر مهم است كه اگر نباشد همه چیز كأن لم یكن می شود یعنی شیرازه اسلام از هم می پاشد . شیعه به مفاد و لحن این آیات استدلال می كند و می گوید موضوعی كه بتواند نامش مكمل دین و متمم نعمت خدا بر مردم باشد و آن چیزی كه اگر نباشد اسلام ، اسلام نیست و همه زحمات پیامبر از بین می رود ، هیچ چیز نیست مگر مسئله امامت كه پیامبر در اواخر عمر خود و در غدیر خم تكلیف آن را به امر خدا روشن كرد . علمای شیعه در كتابهای خودو حتی از كلمات و روایات اهل تسنن دلیل می آورند كه این آیات در غدیر خم نازل شده است . ● حدیث غدیر : ماه های آخر عمر پر بركت پیامبر اكرم است . ایشان برای آخرین بار برای حج به مكه مشرف می شوند كه به حجهٔ الوداع معروف است . پیغمبرصلای عام دادند و مخصوصاً مردم را دعوت كردند كه به این حج بیایند . همه را جمع كردند و بعد در مواقع مختلف ، در مسجد الحرام ، در عرفات، در منا، در غدیر خم و جاهای دیگر خطابه هایی ایراد كردند . در غدیر خم بعد از آنكه آن آیات را بر مردم تلاوت نمود و گفت : مطلبی هست كه اگر نگویم هیچ چیز را نگفته ام ، به مردم می فرماید : « أْلَستُ اَولی بِكُم مِن أنفُسِكُم ؟»آیا من تسلط و ولایتم بر شما از خودتان بیشتر نیست ؟ گفتند: «بَلی یا رسولَ الله » سپس حضرت فرمود : « مَن كُنتُ مولاهُ فَهذا علیٌ مَولاهُ» هر كه من مولای اویم، این علی نیز مولای اوست . یعنی همان اولویت خودش برنفوس مسلمین را برای علی ( ع ) نیز تصویب می كند . [/align]

آداب عید غدیر [align=justify] غدیر یک واقعه تاریخی صرف نیست بلکه مجموعه ای از وقایع سرنوشت ساز برای بشر است. غدیر ثمره نبوت و میوه رسالت است غدیر روز تعیین خط مشی مسلمین تا آخرین روز دنیاست. غدیر روز عزای ابلیس و ابلیسیان و روز یأس و ناامیدی منافقین و روز عید آل محمد(ص) و روز جشن اهل بیت(ع) است. و شاید از این روی است که در روایات از عید غدیر به عنوان «عید الله اکبر» تعبیر شده است. لذا باید این روز را عید گرفت و بزرگ داشت همان گونه که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «روز غدیر خم بالاترین عید امت من است و به امیرالمومنین وصیت فرمودند که این روز را عید بگیرید.»(۱) اما بحث بر سر این است که چگونه عید بگیریم و حرمت این روز را نگه داریم؟ در این روز چه کار بکنیم که دل پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه معصومین علیهم السلام را شاد نمائیم و از برکات آن استفاده کنیم؟ در این باره دستورات زیادی از ائمه(ع) رسیده که به برخی از آنها اشاره می شود. الف) دستورات و اقدامات فردی و عبادی ● شکر خدا روز عید غدیر چون روز ولایت و اعطای این نعمت است و روزی است که خداوند دین را بر انسان کامل نمود و نعمت را تمام کرد لذا شکر نعمت واجب است. امام صادق(ع) فرمودند: «این روز روز شکر خداوند و حمد اوست بر آنچه که خداوند از امر ولایت بر شما ارزانی داشته است»(۲) بنابراین باید اولین اقدام در این روز حمد و سپاس خداوند منان باشد و برای این نعمت بزرگ او را شاکر بود تا نعمتهایش فزونی یابد. آراستگی ظاهری و زینت نمودن امام رضا(ع) در این رابطه فرمودند: «این روز، روز زینت نمودن است و هرکس چنین نماید خداوند گناه هان او را می آمرزد و ملائکه ای به سوی او می فرستد که برای او حسنات بنویسند و تا سال آینده درجات او را بالا ببرند»(۳) بنابراین در این روز باید ظاهر خود را آراسته کرد، لباس تمیز پوشید، عطر استفاده نمود و... ● نماز عمل دیگری که باید در این روز انجام داد خواندن نمازهایی است که وارد و تاکید شده است از جمله نمازی که امام صادق(ع) بیان نموده اند که دستور آن بشرح ذیل است: «نیم ساعت قبل از ظهر برای شکر خداوند دو رکعت نماز بخوان و در هر رکعت هر یک از سوره های حمد، توحید. قدر و آیه الکرسی را ده مرتبه بخوان، و بعد حضرت ادامه دادند که هرکس این نماز را بخواند نزد خداوند معادل صد هزار حج و صد هزار عمره اجر دارد و علاوه بر آن هر حاجتی از حوائج دنیا و آخرت را که از خدا خواهد به آسانی و عافیت بر می آورد.»(۴) ● صلوات و لعن و برائت عمل دیگری که بر آن تاکید فراوان شده صلوات فرستادن بر پیامبر و آل آن حضرت و لعن و نفرین بر دشمنان آنان است؛ کسانی که ظلمهای فراوانی به اهل بیت(ع) روا داشته و آنان را از حق الهی شان محروم کردند. در این رابطه نیز روایات زیادی وارد شده از جمله از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: «در این روز بر محمد و آل محمد بسیار صلوات بفرست و از ظالمین بر آنان برائت بجوی»(۵) ● روزه از اعمال دیگر که ثواب زیادی دارد و در این روز بر آن اصرار شده روزه گرفتن است هرچند این روزه مستحب است اما ثواب آن قابل تامل و توجه می باشد. امام صادق(ع) فرمودند: «روزه این روز افضل از روزه ۶۰سال است.» و در حدیثی دیگر فرمودند: «روزه این روز کفاره ۶۰سال است.» و در حدیثی دیگر فرمودند: «روزه این روز، معادل صدحج و صد عمره مقبول است».(۶) رسیدگی به خانواده: مسئله دیگر توجه به خانواده است و هرکس به قدر توان هرچیزی که می تواند از خوراک گرفته تا پوشاک و غیره برای آنها تهیه نماید به طوری که بفهمند این روز با روزهای دیگر خیلی فرق دارد. امام رضا(ع) فرمود: هرکس در این روز بر عیالش و بر خودش وسعت دهد خداوند مالش را زیاد می کند»(۷) و بدین مضمون از دیگر ائمه هم نقل شده است لذا اهتمام به اهل و عیال در این روز مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است. ● دعا، زیارت و تجدید عهد و پیمان عمل مورد تاکید در این روز زیارت حضرت امیرالمومنین علی(ع) از راه دور و نزدیک است. خواندن دعا و زیارت نامه های وارده در رابطه با این روز نوعی تجدید عهد و پیمان با خدا و رسول و ائمه معصومین علیهم السلام بشمار می آید و می توان به عنوان تجدید بیعت نیز از آن یاد کرد. خصوصا اینکه اگر این دعاها همراه با زیارت بارگاه مطهر و حرم ملکوتی آن حضرت باشد بسیار نافذتر و موثرتر خواهد بود. سند این کلام نیز بیان شریف حضرت امام رضا(ع) است که فرمود: «هرجا باشی در روز عید غدیر خود را کنار قبر امیرالمومنین علی(ع) برسان که خداوند در این روز گناهان شصت ساله را از مومنین می آمرزد و دو برابر ماه رمضان و شب قدر و شب فطر از آتش جهنم آزاد می کند.»(۸) بنابراین می توان با دعا و خواندن زیارت وارده و رفتن به مزار و بارگاه به تجدید عهد و پیمان با امیرالمومنین(ع)، امام معصوم خصوصا امام زمان پرداخت. کسانی که قادر به حضور در بارگاه ملکوتی آن امام نیستند با مراجعه به زیارت مطلقه علی(ع) که توسط امام هادی(ع) نقل شده و در مفاتیح الجنان مذکور است می توانند یک دوره درس امام شناسی را مرور کنند و با افزودن بر معرفت خود نسبت به امام از اجر و پاداش آن نیز بهره مند شوند. ب) دستورات و اقدامات اجتماعی ● خوشرفتاری نسبت به یکدیگر یکی از وظایفی که در روز غدیر برای برادران دینی معین شده و در روایات متعدد بر آن تاکید شده اظهار سرور و خوشحالی در ملاقات ها است. یعنی وقتی همدیگر را می بینیم روی خوش به هم نشان دهیم که آثار فراوان دنیوی و اخروی دارد. امام رضا(ع) در این رابطه فرمود: «این روز، روز تبسم بر مومنین است. و هر کس این عمل را انجام دهد هزار حاجت او برآورده می گردد و روز قیامت نیز نظر رحمت به او می شود.»(۹) ● تبریک و تهنیت گفتن این روز، روز تبریک و تهنیت گفتن است به تاسی از رسول خدا(ص) در روز غدیر. روز تبریک گفتن به امام زمان(عج) است. روز تبریک گفتن به نائب بر حقش ولی زمان است، روز تبریک گفتن به مومنین است لذا وقت ملاقات همدیگر باید به هم تبریک گفت. امام رضا(ع) فرمودند: در این روز به یکدیگر تهنیت و تبریک بگوئید و این جمله را چند بار تکرار کنید: «الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمومنین(ع). (۱۰) سپاس خدای را که ما را از تمسک کنندگان بولایت امیرالمومنین(ع) قرار داده است. ● هدیه دادن وظیفه دیگری که در این روز معین شده این است که مومنین به همدیگر هدیه دهند و به شکرانه این عید بزرگ ولایت و نعمتی که خداوند عنایت کرده، بدین وسیله همدیگر را شاد و خوشحال نمایند. این دستور هم از خود امیرالمومنین(ع) صادر شده که فرمود: «در این روز نعمت های خدا را به یکدیگر هدیه دهید، همان طور که خدا بر شما منت نهاده است» (۱۱) ● دیدار مومنان عمل دیگری که در این روز می بایست به آن توجه ویژه شود دید و بازدید است. دیدار از دوستان، آشنایان، اهل و فامیل و مومنین و مومنات که آثار و برکات فراوانی در دنیا و آخرت دارد. امام رضا(ع) در آثار این عمل می فرمایند: «هر کس در این روز مومنین را زیارت کند و به دیدار آنان برود خداوند قبر او را وسیع می کند و ۷۰ نور بر آن قبر وارد می نماید و هر روز ملائکه در قبرش او را زیارت کرده و بشارت بهشت می دهند.» (۱۲) ● عقد اخوت: یکی دیگر از مراسمی که برای عید غدیر ذکر و تاکید شده، برنامه عقد اخوت بین برادران دینی است که طی یک سنت اسلامی، برادری خود را مستحکم می کنند و با یکدیگر پیمان می بندند که در آخرت نیز به یاد یکدیگر و با هم باشند، کیفیت اجرای عقد اخوت در کتاب شریف مفاتیح الجنان ذکر شده است.(۱۳) به طور کلی روز عید غدیر خم در فرهنگ اهل بیت(ع) و فرهنگ شیعی، روز عظیم الشانی است. عیدالله اکبر و افضل اعیاد است. لذا باید بزرگترین جشن را برای بزرگترین عید گرفت. باید بیشترین جشن ها را در این ایام گرفت. باید بیشترین هزینه ها و هدایا را در این ایام مصرف و اعطاء نمود. باید بیشترین دیدارها و دید و بازدیدها و تبریک ها در این ایام صورت پذیرد. اگر در نزد اهل بیت محمد(ص) این روز جزء افضل اعیاد و روز جشن آن بزرگواران است، باید در نزد محبین و شیعیان آنان نیز چنین باشد. اما آیا واقعا این چنین است؟ آیا واقعا این فرهنگ اهل بیت(ع) در کشور اسلامی و شیعی ما نهادینه شده است؟ آیا این عید از همه عیدهای دیگر حتی نوروز و عید فطر... در فرهنگ جامعه و در اذهان کودکان و نوجوانان و جوانان و در نزد مردان و زنان ما بالاترین عید محسوب می شود و بیشترین اقدامات را دارد؟ آیا زمان آن فرا نرسیده است که دولت مردان، مسئولین، دست اندرکاران عرصه فرهنگ، نهادها، ارگانها و سازمانهای مختلف و... برای نهادینه کردن فرهنگ غدیر و فرهنگ اهل بیت(ع) در جامعه قیام نمایند؟ [/align] سیدنورالدین میرنصراللهی زاهد پانوشتها ۱-عوالم ج ۳ ص ۲۱۱ ۲- بحار.ج ۳ ص ۱۷۰ ۳-عوالم ج .۳ ص ۲۲۴ ۴-همان ص ۲۱۵ ۵-بحار. ج ۳ ص ۱۷۱ ۶-همان ص ۲۱۱ ۷-همان ص ۲۲۳ ۸-مفاتیح الجنان، زیارت غدیر ۹و ۱۰-عوالم ج. ۳ص۲۲۳ ۱۱-همان ص ۲۰۹ ۱۲-همان ص۲۲۴ ۱۳-مستدرک الوسایل ج۱ ص ۴۵۶

[align=justify] حدیث غدیر ● تسمیه و محل غدیر خم غدیر گودال آب است كه بعد از گذشتن سیل بر جای می‏ماند و به زودی خشك می‏شود. فعیل به معنی مفعول است یعنی بر جای مانده (مغدور). یا فعیل به معنی فاعل است یعنی خیانت كننده (غادر و غدار). چون در وقت حاجت خشك می‏شود و به تشنگان خیانت می‏كند . غدیر خم نام واحه‏یی در سه میلی جحفه است كه قبایل خزاعه و كنانه در زمان جاهلیت در آن جا منزل می‏كردند. خم به معنی بدبوست. گویند هوای غدیر خم آن قدر ناسازگار است كه هیچ كودكی در آن تا سن بلوغ زنده نمی‏ماند مگر آن كه به جای دیگر برود. جحفه بر وزن غرفه آبادیی است در اراضی ساحلی حجاز در جنوب شرقی رابغ بین مكه و مدینه (بین خلیص و بدر) كه به بدی آب و هوا شهرت دارد. این محل، میقات حاجیان شام و مصر و عراق بود كه از راه دریا به حجاز می‏رسیدند. ولی امروز متروك است و حاجیان در منزل رابغ احرام می‏بندند (قاموس؛ مجمع البحرین؛ المنجد؛ تهذیب الصحاح؛ اخبار مكه، ازرقی، ۲/۳۱۰؛ حواشی سیره ابن هشام، ۱/۹( . اهمیت غدیر خم، اهمیت غدیر برای شیعیان بدان سبب است كه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم). در آنجا امیرالمؤمنین علی (علیه السلام). را به ولایت و خلافت منصوب نمود. از این رو آنان دوری راه و بدی آب و هوا را تحمل می‏كنند و حتی المقدور خود را به جحفه و غدیر خم رسانده در آن جا احرام می‏بندند . اخیرا هم مسجدی در آن جا ساخته‏اند (خاطرات سفارت و سرپرستی حج، از نویسنده).حدیث غدیر كه قوی‏ترین نص و معتبرترین سند ولایت و خلافت علی (علیه السلام). است بدین شرح است: رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ). در اواخر سال دهم هجری كه دوران غزوات سپری شده و اكثر قبایل عرب به اسلام گرائیده بودند عازم حج گردید. این تنها حج او بعد از هجرت به مدینه بود ـ فریضه حج در سال نهم هجری واجب گردید ـ از این رو آن را حجهٔ الاسلام و حجهٔ الوداع نامیدند. به علاوه چون به حكم وحی الهی ولایت علی (علیه السلام). را ابلاغ و در نتیجه دین را كامل و نعمت را تمام فرمود آن را حجهٔ الوداع و حجهٔ الكمال و حجهٔ التمام گفتند. در این سفر زوجات و اهل بیت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم). و وجوه مهاجرین و انصار و تعداد بسیاری از اهالی مدینه و حومه آن همراه بودند . رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم). در مدینه به جامه احرام در آمد و روز پنجشنبه پنج روز مانده از ذی‏قعده بعد از نماز ظهر از شهر بیرون آمد و به ذوالحلیفه بیرون مدینه منتقل گردید. چون امر شده بود كه هر كس بتواند باید كه در این سفر همراه باشد با آن كه بیماری حصبه (یا آبله) در منطقه مدینه شیوع داشت و عده‏ای بیمار بودند لااقل ۹۰ هزار ـ یا ۱۱۴ یا ۱۲۴ هزار ـ نفر به معیت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم). عزیمت كردند. تعدادی هم بین مدینه و مكه ضمیمه شدند مانند عشایر سر راه و آنان كه همراه امیرالمؤمنین (علیه السلام). و ابوموسی اشعری از یمن باز می‏گشتند . سفر به مكه ده روز و به قولی هشت روز طول كشید و رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم). بعد از عبور از منازل یلملم، سیاله، عرق الظبیه، روحاء، منصرف، متعشی، اثابه، عرج، سقیاء، ابواء، جحفه، قدید، غمیم، مر الظهران و سرف روز یكشنبه چهارم یا سه‏شنبه ششم ذیحجه وارد مكه گردید و مناسك حج را به شرحی كه در كتب سیره مسطور است به جای آورد (طبقات الكبیر، ابن سعد، ۳/۲۵۵؛ امتاع الاسماع، مقریزی، ۴/۵۱۰؛ الغدیر، امینی، ۱/۹؛ سیره ابن هشام، ۲/۶۰۱؛ السیرهٔ الحلبیهٔ، حلبی، ۳/۲۸۳؛ درر الفوائد، جزایری، ۷۳). خطبه غدیر، در راه بازگشت به مدینه (روز ۱۸ ذیحجه سال دهم هجرت). وقتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم). به منزل غدیر خم رسید فرشته خدای بر او نازل گشت و این آیت را در شأن امیرالمؤمنین علی (علیه السلام). ابلاغ نمود: یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیك من ربك و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمك من الناس... (مائده، ۶۷). یعنی: ای پیغامبر فرستاده، برسان آن چه فرو فرستاده شده است به تو از خدای تو اگر نرسانی چنان است كه هیچ یك از پیغامهای خدا را نرسانیده باشی. خدا ترا از مردمان نگاه می‏دارد... برای اجرای امر الهی رسول خدا دستور داد حاجیانی را كه از پیش رفته بودند و آنان كه هنوز حركت نكرده بودند توقف كنند سپس فرمود در محل غدیر خم، محوطه‏ای را كه پنج درخت سمره (خارین). در اطراف آن بود از خس و خاشاك ستردند و روی درختها سایبان گستردند. روز پنجشنبه هجدهم ذی حجه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)، نماز ظهر را پیشاپیش مسلمانان در آن محل بگزارد. آفتاب به قدری سوزنده بود كه مردم قسمتی از ردای خود را زیر پا می‏افكندند و قسمتی را روی سر می‏كشیدند. بعد از نماز بر منبری از جهاز شتران كه در وسط جمعیت آماده شده بود بالا رفت و خطبه مبسوطی در شرح وظائف مسلمانان و مناقب اهل بیت ایراد نمود متن كامل این خطبه را سپهر در ناسخ التواریخ (۱/۴۹۵) نقل كرده است. در پایان خطبه، رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم). دو بازوی علی را گرفته برافراشت به طوری كه زیر بغل هر دو پیدا شد. آن گاه فرمود: ایها الناس من اولی الناس بالمؤمنین من انفسهم؟ ای مردم چه كسی از جان مردمان به ایشان از خودشان (نزدیكتر) و سزاوارتر است؟ همه گفتند : خدای و رسول او بهتر می‏دانند. پیغمبر فرمود: ان الله مولای و انا مولی المؤمنین و انا اولی بهم من انفسهم، فمن كنت مولاه فعلی مولاه (یقولها ثلاث مرات و فی لفظ احمد اربع مرات). ثم قال: اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و احب من احبه و ابعض من ابغضه و انصر من نصره و اخذل من خذله و ادر الحق معه حیث دار. الا فیبلع الشاهد الغایب» یعنی خدای مولی و سرور من است و من مولی و سرور مؤمنانم و بر مؤمنان از جانشان به ایشان سزاوارترم . هر كه را من مولی و سرورم پس علی نیز مولی و سرور او است (این سخن را سه بار و به قول امام احمد بن حنبل چهار بار مكرر فرمود) سپس گفت: خدایا طرفدار كسی باش كه طرفدار علی باشد و خصم آن باش كه با او بستیزد. دوست بدار هر كه او را دوست دارد. و دشمن بدار هر كه او را دشمن دارد و یاری كن هر كه او را یاری كند و خوار بدار هر كه او را خوار بدارد و بگردان حق را با او هر جا كه او می‏گردد به هوش باشید باید هر كس در اینجا حاضر است این سخن را به غایبان برساند (اسباب النزول، واحدی، ۱۵۰؛ فضائل الخمسهٔ، فیروزآبادی، ۱/۳۸۸؛ تفسیر كشف الاسرار، میبدی، ۳/۱۸۱؛ و عموم تفاسیر شیعه مانند تفسیر ابوالفتوح و مجمع البیان، وافی، مجمع الزوائد، هیثمی، ۹/۱۵۶؛ ثمار القلوب، ثعالبی، ۵۱۱) . به محض این كه خطبه و ابلاغ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )به پایان رسید هنوز مردم متفرق نشده بودند كه این آیت نازل گشت: «... الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتی و رضیت لكم الاسلام دینا ...» یعنی: امروز دین شما را برای شما به كمال رساندم و نعمت خود را بر شما تمام كردم و از این كه اسلام دین شما است خشنود گشتم (مائده، ۳) . پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم )پس از دریافت این وحی فرمود: «الله اكبر علی اكمال الدین و اتمام النعمهٔ و رضی الرب برسالتی و الولایهٔ لعلی بعدی» از همه بزرگتر است آن خدایی كه دین را كامل و نعمت را تمام فرمود و از رسالت من و ولایت علی بعد از من خشنود است. سپس سراپرده ویژه‏ای برافراشتند و به امر رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )مردان و زنان، از جمله زنان پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم )در محضر او با علی بیعت كردند. بعد از این مراسم به دست خود عمامه‏ای بر سر علی نهاد و دنباله آن را پشت سرش مرتب كرد. این تكریم را كه در موارد استثنائی و هنگام انتصاب به امارت انجام می‏شد «تتویج» یا تاجگذاری می‏گفتند. بعد از این مراسم، بزرگان صحابه به تهنیت علی پیش آمدند. مقدم بر همه ابوبكر و عمر بودند كه گفتند: «هنیئا لك (به قولی بخ بخ لك) یا ابن ابی طالب، اصحبت مولی كل مؤمن و مومنهٔ» گوارا باد ترا ای پسر ابوطالب. به به از این نعمت صبح می‏كنی و شام می‏كنی در حالی كه مولای همه مردان و زنان با ایمان شده‏ای. ابن عباس گفت: به خدا سوگند كه اكنون پیمان تو بر گردن همه واجب گردید. حسان بن ثابت شاعر خاص رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )نیز قصیده‏ای در تهنیت مراسم غدیر از جایگاهی رفیع با صدای بلند انشاء نمود كه مورد تحسین و استقبال آن حضرت واقع شد. شش بیت ذیل از آن قصیده است: ینادیهم یوم الغدیر نبیهم بخم و اسمع بالنبی منادیا فقال: «فمن مولاكم و نبیكم فقالوا: و لم یبدوا هناك تعامیا الهك مولانا و انت نبینا و لم تلق منا فی الولایهٔ عاصیا فقال له: «قم یا علی فاننی رضیتك من بعدی اماما و هادیا فمن كنت مولاه فهذا ولیه فكونوا له اتباع صدق موالیا» هناك دعا: اللهم وال ولیه و كن للذی عادی علیا معادیاپیامبر مسلمانان روز غدیر با صدای بلند ایشان را مخاطب ساخت ندای پیغمبر را باید با گوش جان شنید پس گفت: مولی و پیامبر شما كیست؟ آنان گفتند و ابهامی در سخن ظاهر ننمودند: خدای تو مولای ماست و تو پیامبر مایی و هیچ یك از ما را در ولایت خود نافرمان نخواهی دید پس بدو گفت: برخیز ای علی كه من بعد از خود ترا به راهنمایی و امامت پسندیدم (برگزیدم). هر كه را من مولی و سرورم این علی نیز ولی او است باید كه همه پیرو راستین و دوستدار و طرفدار او باشید در آن جا دعا كرد و گفت: خدایا طرفدار یاران علی باش و هر كس با علی دشمنی كند تو دشمن او باش (فیض القدیر، ۶/۲۱۷؛ كنزالعمال، ۸/۶۰؛ الریاض النضرهٔ، ۲/۱۷۰، ۲۱۷؛ المسند، احمد بن حنبل، ۴/۲۸۱؛ ذخائر العقبی، طبری، ۶۸؛ تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ۸/۲۹۰؛ اعیان الشیعه، ۱/۲۹۰ به بعد؛ الغدیر، ۲/۴۳ به روایت از مرزبانی و ابن مردویه اصفهانی و ابونعیم اصفهانی و جلال الدین سیوطی و هشت محدث دیگر سنی و بیست و شش محدث شیعی) . ● دلایل اهمیت حدیث: ۱) هیچ یك از احادیث نبوی در صحت و تواتر به پایه حدیث غدیر نمی‏رسد. سخنان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )و بیعت مسلمانان با علی در بزرگترین اجتماع اسلامی كه تا آن روز نظیر نداشت و در محضر بزرگان صحابه برگذار گردید. امیرالمؤمنین (علیه السلام)در دوران خلافت واقعه غدیر را مكررا در محاجه با مخالفان و یاغیان در محضر مسلمانان یادآوری كرد و هر بار جمعی از صحابه كه در غدیر حضور داشتند برخاستند و شهادت دادند (المستدرك علی الصحیحین، حاكم نیشابوری، ۳/۳۷۱؛ مسند، ابن حنبل، ۱/۱۱۸، ۵/۳۶۶؛ خصائص امیرالمؤمنین (علیه السلام)، نسائی، ۹۳؛ البدایهٔ و النهایهٔ، ابن كثیر شامی، ۵/۲۰۸) ۲) حدیث غدیر بزرگترین حجت و مستند شیعه امامیه بر ولایت مطلقه علی (علیه السلام)است . به استناد همین حدیث است كه خلافت را موهبتی الهی می‏دانند نه مقامی كه مردم انتخاب كنند ۳) به شهادت دو آیه سوره مائده كه گذشت تشكیل كنگره اسلامی غدیر بزرگترین و مهمترین و حساس‏ترین قسمت از وظائف رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم )بود. به دستور او همه مسلمانان كه توانایی سفر داشتند در حجهٔ الوداع همراه شده بودند و معلوم بود برنامه مهمی در پیش است كه باید در آن كنگره اجرا شود. زمان و مكان آن نیز بهترین و مناسبترین بود چون بعد از حج همه از جحفه می‏گذشتند و با اشاراتی كه پیغمبر فرموده بود برای بیشتر آنان آخرین فرصتی بود كه سعادت دیدار رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )دست می‏داد. نزول وحی در آن محل و وصیت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )در آخر خطبه كه باید این پیام را حاضران به غایبان و نسلها به یكدیگر ابلاغ نمایند همه شاهد اهمیت فوق العاده حدیث غدیر است ۴) اسناد حدیث غدیر نیز بر سایر احادیث نبوی برتری و امتیاز دارد. بیش از صد و ده تن از اصحاب پیغمبر و هشتاد و چهار تن از تابعین و سیصد و شصت تن از ثقات محدثین آن را روایت كرده‏اند (الغدیر، ۱/۱۴) . راویان مشهور غدیر از صحابه: امیرالمؤمنین علی، فاطمه زهرا، حسن بن علی، حسین بن علی، عباس بن عبدالمطلب، عبدالله بن عباس، عایشه و ام سلمه همسران پیغمبر، اسماء بنت عمیس همسر ابوبكر و سپس علی، ابوبكر، عمر، عثمان، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف (عشرهٔ مبشرهٔ) ابوهریره، اسامهٔ بن زید، ابی بن كعب، جابر بن عبدالله، ابوذر غفاری، سلمان فارسی، خالد بن الولید، عمار بن یاسر و عمر بن العاص... بودند. نام تمامی ایشان و نام تابعین و راویانی كه حدیث غدیر را روایت كرده‏اند با ترجمه احوال و روایات ایشان در دو مجلد كتاب عبقات الانوار، تألیف محققانه میر حامد حسین لكنهویی نیشابوری در ۱۰۰۸ صفحه همراه با صد و پنجاه تن از محدثین و علمای مشهور كه این حدیث را روایت كرده‏اند مسطور است. منهج اول و منهج دوم این اثر بی‏نظیر و مجلدات دوازده‏گانه منهج دوم كه در شرح حدیث غدیر و یازده حدیث متواتر دیگر شیعه تألیف شده است اثر بی‏نظیری است كه اهمیت حدیث غدیر را نشان می‏دهد (الذریعهٔ الی تصانیف الشیعهٔ، آقا بزرگ تهرانی، ۱۵/۲۱۴) ۵) علاوه بر علمای شیعی كه از عهد شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی گرفته تا زمان حاضر كتب بسیار در اثبات صحت و تواتر سند و وضوح دلالت آن بر ولایت و خلافت علی تألیف كرده‏اند بسیاری از علمای اهل سنت نیز كتب و رسالات ویژه‏ای به مسأله ولایت و حدیث غدیر اختصاص داده‏اند كه امینی در الغدیر از بیست و شش تن ایشان نام برده است (۱/۱۵۲) مشهورترین ایشان عبارتند از: ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید طبری (م ۳۱۰ ق) مفسر و مورخ مشهور كه كتاب الولایه فی طریق حدیث الغدیر را در دو مجلد تألیف و طرق و الفاظ این حدیث را جمع آورده است (ابن كثیر شامی، البدایهٔ و النهایهٔ، ۵/۲۰۸؛ شیخ ابوجعفر طوسی در الفهرست به نقل الغدیر، ۱/۱۵۳) . ابن عقده احمد بن سعید همدانی (م ۳۳۳ ق) كتاب الولایهٔ فی طریق حدیث الغدیر را تألیف و حدیث غدیر را از صد و پنج طریق روایت كرده است. ابن اثیر در الاصابهٔ فی تمییز الصحابه و ابن حجر عسقلانی در تهذیب التهذیب از آن بسیار نقل كرده‏اند. در تهذیب التهذیب (۷/۳۳۷) آمده است كه ابن عقده حدیث غدیر را از هفتاد صحابی روایت كرده و آن را صحیح می‏داند . ابوبكر جغانی (م ۳۵۵ ق) كتاب من روی حدیث غدیر خم را تألیف كرده است. (مناقب، ابن شهر آشوب، ۱/۵۲۹) وی حدیث غدیر را از ۱۲۵ طریق روایت كرده است. ابوطالب عبیدالله بن احمد انباری واسطی (م ۳۵۶ ق) كتاب طریق حدیث الغدیر را تألیف كرده است (رجال نجاشی، ۳۶۸ به روایت الغدیر، ۱/۱۵۴) ؛ ابوالفضل محمد بن عبدالله شیبانی (م ۳۷۲ ق) كتاب من روی حدیث غدیر خم را تألیف كرده است (همان مآخذ) ؛ حافظ گنجی در كتاب كفایهٔ الطالب (۱۵) آورده است كه علی بن عمر دارقطنی بغدادی (م ۳۸۵ ق) حدیث غدیر را در جزوه‏ای جمع آورده است به روایت شیخ سلیمان حنفی . در كتاب ینابیع المودهٔ، امام الحرمین ابوالمعالی جوینی استاد غزالی گفته است: در بغداد بیست و هشتمین جلد كتابی را در دست صحافی دیدم كه روایات حدیث غدیر را در لفظ من كنت مولاه فعلی مولاه جمع آورده و در انتهای آن نوشته شده بود: بقیه در جزء بیست و نهم خواهد آمد. علوی الهدار الحداد در كتاب القول الفصل (۱/۴۴۵ به روایت الغدیر، ۱/۱۵۸) آورده است كه حافظ ابوالعلاء عطار همدانی گفت: حدیث غدیر را به دویست و پنجاه طریق روایت می‏كنم. عید غدیر خم، تعظیم روز غدیر و برگزاری مراسم عید در آن از دیر باز شعار تشیع است. به علاوه چون به موجب بعض احادیث (زادالمعاد مجلسی، حدیث مقلی بن خنیس) روز غدیر مصادف با نوروز بوده شیعیان افغانستان و هند و پاكستان روز اول فروردین را به احترام روز غدیر عید می‏گیرند (یادداشتهای مأموریت نویسنده در هند و پاكستان) در مصر خلفای فاطمی عید غدیر را رسمیت دادند (المعز لدین الله، حسن ابراهیم و طه شرف، ۲۸۵)، در ایران نیز از سال ۹۰۷ ق كه شاه اسماعیل صفوی به سلطنت رسید و مذهب تشیع را رسمیت و رواج داد تا امروز عید غدیر از اعیاد رسمی كشوری است. در نجف هر سال در این روز مراسم باشكوهی در صحن علوی منعقد می‏شود و رجال و علمای شیعه و سفرای بلاد اسلامی در آن حضور یافته خطابه‏ها و قصاید غدیریه القاء می‏شود (یادداشتهای مأموریت نویسنده در عراق) در احساء و قطیف كه موطن شیعیان اثنی عشری است و در یمن كه شیعیان زیدی به سر می‏برند نیز روز غدیر با جشن و چراغانی برگذار می‏شود و در مجامع مذهبی حدیث غدیر روایت می‏گردد ادبیات غدیر و غدیریه‏ها، واقعه غدیر خم علاوه بر آن كه سرفصل كتب تفسیر و حدیث و كلام و فقه و تاریخ شیعه است در ادبیات و هنر و عادات و آداب اجتماعی و سنن ملی شیعه نیز تأثیر سازنده داشته است و مخصوصا در شعر عربی و بعد فارسی جای ممتازی دارد. علاوه بر حسان بن ثابت كه نخستین شاعر غدیریه سرا بود سایر صحابه مانند امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، عمرو بن العاص و قیس بن سعد بن عباده این حدیث را در اشعار خود جاویدان ساختند. بعد از ایشان فحول شعرای عرب مانند كمیت بن زید اسدی، سید اسماعیل حمیری، ابوتمام، دعبل خزاعی، شریف رضی، شریف مرتضی، مهیار دیلمی، صاحب بن عباد، ابوفراس، حسین بن حجاج، كشاجم، ابن منیر طرابلسی، و صفی الدین حلی... غدیریه‏های پرمغز و عالی سرودند و این هنر را در ادب عرب و بین شیعیان رایج ساختند. نمونه اشعار ایشان در كتاب اعیان الشیعهٔ و الغدیر به چاپ رسیده است. شرح احوال شاعران شیعی عرب در كتاب اخبار شعراء الشیعهٔ تألیف ابوعبدالله مرزبانی و ادب الطف تألیف سید جواد شبر و سایر تراجم شعراء و تواریخ ادب عرب مسطور است . در زبان فارسی قدیمی‏ترین غدیریه از منوچهری دامغانی (م ۴۳۲ ق) در دست است. از آن پس شاعران شیعی در ایران و سایر بلاد آسیا به غدیریه سازی پرداختند و از عهد صفویه رسم شد كه در مجالس رسمی عید غدیر قصائد غدیریه خوانده شود. از مشاهیر شاعران پارسی غدیر باید از ناصر خسرو قبادیانی، سنائی غزنوی، ابن یمین فریومدی، وحشی بافقی، قأآنی شیرازی، شمس الشعراء سروش، ملك الشعراء صبوری، غالب دهلوی، ادیب الممالك فراهانی، شیخ الرئیس حیرت و ملك الشعراء بهار... نام برد (یادنامه علامه امینی، ۱/۴۱۴ تا ۴۳۰ مقاله دكتر سجادی، تهران ۱۳۵۲ ش) به علاوه مثنویها و حماسه‏های بسیار در اطراف حدیث غدیر سروده شده و موضوع را از جنبه‏های مختلف مورد بحث قرار داده‏اند. مشهورترین مثنویهای عرفانی كه به نام ولایت نامه معروف است، اثر طبع هاشم. [/align]

از انسجام تا اتحاد در پرتو غدیر [align=justify] آیا میتوان غدیر، اوج حماسه جانشینی پیامبر(ص) را با انسجام اسلامی پیوند زد؟ چگونه میتوان از یک سو بر ولایت امیرمؤمنان علی(ع) پای فشرد و از دگر سو به انسجام اسلامی اندیشید؟ برای شناخت بهتر این رابطه نیازمند بازکاوی مفهوم انسجام، حدیث غدیر و سیره علی امیرمؤمنان(ع) هستیم. ● انسجام و اتحاد: انسجام از واژگانی است که در کتابهای واژهشناسی کهن به معنایی متفاوت از آنچه امروزه به ذهن میآید به کار رفته است. واژهشناسان انسجام را به معنای اشک ریختن، جاری شدن آب روان و سرازیر شدن ترجمه کردهاند.(۱) اما این واژه در سیر تطور خود معنایی دیگر یافت و امروزه به معنای همساز بودن، همنوایی و هماهنگی به کار میرود.(۲) بنابراین مراد از انسجام اسلامی نوعی همگرایی و همنوایی مسلمانان است که بیتردید دست یافتنی است؛ به این معنا که مسلمانان با وجود اختلافات مذهبی میتوانند در موضوعات گوناگون همنوا شوند و هماهنگ رفتار کنند. اتحاد واژه دیگری در حوزه مباحث علوم سیاسی است که با معنای آن همپوشی دارد. به معنای یگانگی، وحدت، اتفاق و یکی شدن(۳) به کار میرود. نظریه پردازان علوم سیاسی و دولتمردان همواره به وحدت و اتحاد میاندیشیدند و همین اندیشه سیاسی سبب شد تا وحدت با اعتبارات گوناگونی مطرح شود. در این میان سه نوع وحدتِ اندیشه، وحدت راهبردی و وحدت تاکتیکی بیشتر مورد توجه قرار گرفت.(۴) طرفداران «اتحاد عقیده» و یا «وحدت اندیشه» با نادیده گرفتن تمایلات شخصی افراد، آنان را وادار میکنند که یک گونه بیندیشند و به مرام خاصی اعتقاد پیدا کرده برای آن مبارزه کنند. نظامهای کمونیستی که دیری نپاییدند، بر این وحدت استوار بودند. اسلام چنین اتحادی را نمیپذیرد؛ زیرا اعتقاد و ایمان را از امور قلبی میداند و اجبار در امور قلبی راه ندارد. «لا اکراه فیالدین»(۱) اتحاد راهبردی و یا وحدت استراتژیک گونهای دیگر از اتحاد در جوامع بشری است که با یکسانی عملکردها و روشها در راستای اهداف بلند مدت و اساسی معنا مییابد. در این نگرش اگرچه عقاید و تمایلات شخصی متفاوت باشند، ولی والایی هدف سبب یگانگی عملکردها و روشها میشود. بسیاری از اندیشمندان اسلامی مانند آیتالله بروجردی و حضرت امام خمینی(ره) به اینگونه از وحدت، نظر داشتند. اتحاد تاکتیکی نمونهای دیگر از وحدت است که تنها به عنوان یک راهکار و راهحل موقت و کوتاه مدت استفاده میشود. این وحدت شکننده در برابر دشمن مشترک به کار میآید و چیزی فراتر از وحدت عملی بدون در نظر گرفتن عقاید در شرایط خاص نیست. دقت در سیره پیامبر اعظم(ص) نشان میدهد که چنین وحدتی را برنمیتابیدند، چنانکه در برابر پیشنهاد گروهی از غیر مسلمانان برای مبارزه با دشمن مشترک، فرمودند: إنا لا نستعین بالمشرکین علی المشرکین(۳)؛ ما در برابر مشرکان از مشرکان یاری نمیجوییم. بنابر آنچه از دیدگاه اسلام برمیآید، اتحاد راهبردی، مطلوب دین است که باید زمینههای آن را فراهم آورد. درنگی در حادثه غدیر و سیره امیرمؤمنان(ع) و اهل بیت پیامبر(ص)، زمینه خوبی برای اتحاد اسلامی و یا لااقل انسجام اسلامی است. ● حدیث غدیر حدیث غدیر از مشهورترین و بلندآوازهترین احادیث نبوی است و فراز معروف مَن کنت مولاه فعلی مولاه در بیان اندیشمندان مکتب اهل بیت(ع) و مکتب خلفا چونان خورشیدی میدرخشد. تِرمِذی و ابن ماجه ـ دو تن از نویسندگان صحیحترین کتابهای مکتب خلفا ـ(۴) حدیث «هرکه من مولای اویم، پس علی مولای اوست» را در کتابهای خویش گزارش کردهاند.(۵) ترمذی پس از نقل این حدیث در السنن مینویسد: این حدیث، نیکو و صحیح است.(۱) حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین، حدیث غدیر را نقل کرده و پس از آن مینویسد: این حدیث، مطابق شرط شیخین (بخاری و مسلم) صحیح است، ولی این دو آن را نقل نکردهاند. ذهبی ـ از حدیث شناسان و عالمان رجالی مکتب خلفا ـ درباره این حدیث نوشت: حدیث هرکه من مولای اویم، پس علی مولای اوست، از متواترات است و قطعی است که پیامبر(ص) آن را فرموده است.(۳) ابن کثیر ـ نویسنده حدیثی و تاریخنگار مکتب خلفا ـ نیز حدیث غدیر را متواتر میدانست و یقین داشت که پیامبر(ص) آن را گفته است.(۴) بیتردید همه آنانی که اندک آشنایی با علوم حدیث دارند، جایگاه ذهبی و ابن کثیر را در میان دانشمندان مکتب خلفا میشناسند و سختگیری ذهبی در پذیرش احادیث را میدانند. همین متن در کتابهای معتبر و مشهور مکتب اهل بیت(ع) نیز آمده است.(۵) دانشمندان سختکوش مکتب اهل بیت(ع) در گردآوری متون و مستندات حدیث غدیر بسیار کوشیدهاند(۶)، اما کمتر متنی مانند حدیثِ من کنت مولاه فعلی مولاه بدون اندک تغییری در کتابهای مشهور مکتب اهل بیت(ع) و مکتب خلفا همسان تکرار شده است. بنابراین هیچ خردمندی در درستی این حدیث تردید ندارد، هرچند درباره مفهوم واژه مولا همداستان نباشند، اما به هر روی این حدیث بر تارک میراث اسلامی جاری دارد و آنچه امروز برای مسلمانان پرکاربرد است، بازکاوی شیوه رفتاری امامی است که این سخن پیامبر(ص) در حق او صادر شده است. ● اتحاد، دغدغه امام علی(ع) سیره رفتاری امیرمؤمنان(ع) نشان میدهد که امام بر اتحاد مسلمانان بر محور توحید میاندیشید و فرمان واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا؛ همگی به ریسمان الاهی چنگ زنید و متفرق نشوید، را در رفتار خویش نشان داد. امام علی(ع) در تحلیل شرایط سیاسی پس از پیامبر(ص) و علت سکوت خویش فرمود: عاقبت دیدم بردباری و صبر به عقل و خرد نزدیکتر است؛ پس شکیبایی ورزیدم، ولی به کسی میماندم که خاشاک چشمش را پر کرده و استخوان راه گلویش را گرفته است.(۱) ارزش این کلمات در کنار حدیث غدیر بهتر نمایان میشود؛ زیرا امام از سویی مدیریت جامعه اسلامی را حق خود میداند و رفتار مردم را نمیپذیرد و از دیگر سو وحدت جامعه اسلامی را فراتر از حق خویش ـ هرچند معصوم باشد ـ میبیند و برای تداوم اسلام سکوت میکند. امام به این وحدت ـ راهبردی ـ آنچنان پایبند است که حتی در توطئههای پنهان و آشکار علیه خلفا شرکت نمیکند. برخی از این توطئهها از سوی کسانی سامان یافت که بعدها امام را به توطئه علیه خلفا متهم میکردند!! امیرمؤمنان(ع) فرمود: کُنْتُ اَحْفَضَهُم صَوْتاً و اعلاهم فوتاً؛(۲) صدایم از همه فروتر بود، حال آنکه رتبهام از همگان برتر بود. علی(ع) حتی در ضعیفترین زمانِ قدرت خلیفه سوم فرمان او را اجرا میکرد. عثمان که از شورش مردم به خشم آمده بود، برترین اطرافیانش ـ امام ـ را به بیرون مدینه فرستاد و آنگاه که کار شدت گرفت، ایشان را برای آرامش مردم فراخواند و پس از آنکه به وعدهاش عمل نکرد و مردم مجدداً شورش کردند، دوباره امام را به بیرون مدینه فرستاد. همین رفتار نشان میدهد که شورش علیه او تا چه اندازه گسترده بود و حکومت مرکزی در نهایت ناتوانی قرار داشت، اما امام در همان حالت همچنان به وحدت جامعه اسلامی میاندیشید و به خلیفه یاری میرساند. امام به عبدالله بن عباس فرمود: عثمان چیزی نمیخواهد مگر آنکه مرا چون شتری آبکش سازد، با دلوی بزرگ که پیدرپی بیایم و بروم. نخست نزد من فرستاد که از شهر بیرون شوم. آنگاه نزد من فرستاد که بازگردم. اکنون هم، کس فرستاده که از شهر بیرون روم. به خدا کوشیدم آزار مردم را از او بازدارم، چندان که ترسیدم که گناهکار شده باشم.(۳) علی(ع) در یکی از خطبههای اوایل دوره حکومت خود دلیل سکوت خویش را ترس از اختلاف و جدایی مسلمانان دانست، که اگر اقدامی انجام میداد، آنان به سوی کفر باز میگشتند و دین فانی میشد.(۱) بنابراین برای حفظ اتحاد اسلامی سکوت پیشه کرد. با نگاهی گذرا به سیره اهل بیت(ع) ـ که هریک باید جداگانه بحث شود ـ در مییابیم که همه امامان بزرگوار ما با حفظ وحدت جامعه اسلامی، با زبانی شیوا، معارف ناب اسلامی را بیان میکردند و از تندگویی و دشنام به دیگر مسلمانان پرهیز میکردند. این شیوه همواره به وسیله دانشمندان نام آشنای اسلام همچون مرحوم شیخ مفید، علامه حلی، سید شرف الدین عاملی و دیگران پاس داشته میشد و منطق استوار آنان که با زبانی پاک و عفیف همراه بود، بر خیل مشتاقان مکتب اهل بیت(ع) میافزود. برای نمونه منطق استوار علامه حلی آنچنان ترویج میشود که کتاب منهاج الکرامة در همان زمان قرن هفتم به دمشق میرسد و ابن تیمیه با تعصب ویژه آن را رد میکند و آنگاه که جواب ابن تیمیه به دست علامه حلی میرسد، تنها میگوید: اگر میفهمید که چه گفتم، جوابش را میدادم. اگرچه همواره برخی متعصبان میپندارند که باید با زبان آتشین به دفاع از عقاید پرداخت، اما تأملی ژرف در سیره اهل بیت(ع) و دانشمندان راستین، چنین روشی را برنمیتابد. بازگشت به متون معتبر و قرائن قطعی راه چاره وحدت امت اسلامی است. همچنان که فخر رازی ـ مفسر معروف مکتب خلفا ـ پس از بررسی نظریههای مختلف در تفسیری از آیه قرآن به سخن امام علی(ع) باز میگردد و در استدلال خود میگوید: هرکه در دینش به علی بن ابی طالب(ع) اقتدا کند، بیگمان هدایت مییابد و دلیل آن گفته پیامبر(ص) است که فرمود: اللهم أدرِ الحقّ معه حیث دار؛ خدایا حق را همیشه بر مدار او بگردان. (۲) امروزه نیز جامعه اسلامی نیازمند وحدتی استوار است و چنانچه نمیتوان آنسان که امیرمؤمنان(ع) منادی وحدت بود متحد شد، دست کم به انسجام اسلام بازگردیم و همنوایی را سرلوحه فعالیتهای دینی خویش کنیم. به امید آن روز. [/align] [align=justify] حجت الاسلام احمد غلامعلی؛ پژوهشگر حدیثی حوزه علمیه قم پانوشتها: ۱. نک: لسان العرب، ج ۱۲ ص۲۸۰؛ لغتنامه دهخدا، مدخل انسجام. ۲. فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، ص۲۷۸. ۳. مجمع البحرین، ج ۳، ص۱۵۸؛ فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، ص۷۳۷. ۴. نک: کاظم قاضی زاده، اندیشههای فقهی سیاسی امام خمینی(ره)، ص۴۴۶. ۵. نک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص۳۴۱ ـ ۳۴۳. ۶. سوره بقره، آیه ۲۵۶. ۷. التاریخ الکبیر، ج ۳، ص۲۰۹؛ مسند ابن حنبل، ج ۳، ص۴۵۴. ۸. صحاح سته، اصطلاح مشهوری برای کتابهای ششگانه مکتب خلفاست که به درستی احادیث آن باور دارند؛ صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ترمذی، سنن ابن ماجه، سنن ابی داوود و ... . ۹. سنن الترمذی، ج ۵، ص۶۳۳، ح۳۷۱۳؛ سنن ابن ماجه، ج ۱، ص۴، ح ۱۲۱. ۱۰. همان. ۱۱. ذهبی، رساله طرق حدیث من کنت مولاه فعلی مولاه، ص۱۱. ۱۲. البدایة و النهایة، ج ۵، ص۲۱۴. ۱۳. الکافی، ج ۱، ص۲۸۷، ح۱؛ تهذیب الاحکام، ج ۳، ص۱۴۴، ح ۳۱۷. ۱۴. نگاه کنید: الغدیر، علامه امینی؛ علی ضفاف الغدیر، سید عبدالعزیز طباطبایی؛ دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)، ج ۲، ص۱۳۷ ـ ۳۷۹. ۱۵. آل عمران، آیه ۱۰۳. ۱۶. نهجالبلاغه، خطبه ۳. ۱۷. نهجالبلاغه، خطبه ۳۷. ۱۸. نهجالبلاغه، خطبه ۲۴۰. ۱۹. ابن ابی الحدید، شرح نهجالبلاغه، ج۱، ص۳۰۷. ۲۰. تفسیر الفخر الرازی، ج ۱، ص۲۰۵.[/align]

عید غدیر در سیره اهل بیت علیهم السلام [align=justify]● آیین عید غدیر و ائمه[علیهم السلام] سابقه«غدیر»و«عید گرفتن»این روز مقدس، به زمان پیامبراكرم(صلی الله علیه و آله و سلم)می‏رسد.در دوران ائمهدیگر نیز این سنت دینی ادامه داشته و امینان وحی الهی، همچون امام صادق(علیه السلام)و امام رضا(علیه السلام)آن را آشكار ساخته و یادش را گرامی و زنده نگه می‏داشتند. پیش از آنان نیز، امیرالمومنین(علیه السلام)احیاگر این عید بود. رمز عید بودن«غدیر»نیز، كمال دین و اتمام نعمت در سایه تداوم خط رسالت در شكل و قالب امامت بود. به فرمان پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)مسلمانان مامور شدند« ولایت»را به صاحب ولایت تبریك گویند و با آن حضرت بیعت كنند. رسول خدا نیز براین نعمت الهی شادمانی كرد و فرمود: الحمدلله الذی فضلنا علی جمیع العالمین. آیه قرآن كه به صراحت، این روز را روز اكمال دین و خشنودی پروردگار از این واقعه و این تعیین وصی دانسته، رمز دیگری از عید بودن غدیرخم است. فرخندگی این روز و عظمت این مراسم و عید بودن غدیر، در آن روز و لحظه برهمگان روشن بود. این نكته را حتی «طارق بن شهاب» مسیحی كه در مجلس عمربن خطاب حضور داشت، فهمیده بود كه گفت: اگر این آیه "الیوم اكملت لكم دینكم..."(مائده / ۳)در میان ما نازل شده بود، روز نزول آیه را عید می‏گرفتیم. هیچ یك از حاضران نیز حرف او را رد نكردند. خود عمر نیز سخنی گفت كه به نوعی پذیرش حرف او بود. (۱). ● عید گرفتن غدیر غدیر، تنها نه به عنوان« روزی تاریخی»،بلكه به عنوان یك«عید اسلامی»مطرح است. عید بودن آن نیز، مراسم و سنت های خاصی را می‏طلبد و نه تنها باید آن را عید دانست، بلكه باید آن را عید گرفت و به شادمانی پرداخت و به عنوان تعظیم شعائر دینی، آن را بزرگ داشت و بر شكوه آن افزود، تا ارزش های نهفته در این روز عظیم، همواره زنده بماند و سیره معصومین علیهم السلام احیا گردد. همه این ویژگی ها برای این روز بزرگ، موقعیتی والا و ارزشمند پدید آورد، آنچنان كه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)و ائمه هدی و مومنانی كه پیرو آنان بودند، از موقعیت این روز شادمان بودند. مقصود ما از«عید گرفتن»این روز نیز همین است. خود حضرت رسول نیز به این نكته اشاره و تصریح فرموده است، از جمله در روایتی كه می‏فرماید: روزغدیرخم، برترین اعیاد امت من است، روزی است كه خدای متعال مرا فرمان داد تا برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمی هدایتگر برای امتم تعیین كنم كه پس از من به وسیله او راهنمایی شوند، و آن، روزی است كه خداوند در آن روز، دین را كامل ساخت و نعمت را بر امتم به كمال و تمام رساند و اسلام را به عنوان دین، برایشان پسندید. كلام دیگر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)كه فرموده بود:« به من تهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.»(۲)نیز نشان دهنده همین عید بودن روز غدیر در كلام حضرت رسول است. خود امیرالمومنین(علیه السلام)در ادامه خط پیامبر، این روز را عید گرفت و در سالی كه روز جمعه با روز غدیر مصادف شده بود، در ضمن خطبه عید فرمود: خداوند متعال برای شما مومنان، امروز دو عید بزرگ و شكوهمند را مقارن قرار داده است كه كمال هر كدام به دیگری است، تا نیكی واحسان خویش را درباره شما كامل سازد و شما را به راه رشد برساند و شما را دنباله رو كسانی قرار دهد كه با نور هدایتش روشنایی گرفته‏اند و شما را به راه نیكوی خویش ببرد و به نحو كامل از شما پذیرایی كند. پس جمعه را محل گردهمایی شما قرار داده و به آن فراخوانده است، تا گذشته را پاك سازد و آلودگی های جمعه تا جمعه را بشوید، نیز برای یادآوری مومنان و بیان خشیت تقوا پیشگان مقرر ساخته است و پاداشی چند برابر پاداش های مطیعان در روزهای دیگر قرار داده و كمال این عید، فرمانبرداری از امر الهی و پرهیز از نهی او و گردن نهادن به طاعت اوست. پس توحید خدا، جز با اعتراف به نبوت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)پذیرفته نیست و دین، جز با قبول ولایت به امر الهی قبول نمی‏شود و اسباب طاعت خدا جز با چنگ زدن به دستگیره‏های خدا و اهل ولایت، سامان نمی‏پذیرد. خداوند در روز غدیر، بر پیامبرش چیزی نازل كرد كه بیانگر اراده‏اش در باره خالصان و برگزیدگان است و او را فرمان داد كه پیام را ابلاغ كند و از بیماردلان و منافقان هراس نداشته باشد و حفاظت او را عهده دار باشد... . تا آنجا كه فرمود: رحمت خدا برشما باد! پس از پایان این تجمع، به خانه‏هایتان برگردید و به خانواده خود، وسعت و گشایش دهید و به برادران خود نیكی كنید و خداوند را بر نعمتی كه ارزانی‏تان كرده، سپاس گویید. با هم باشید، تا خداوند هم متحدتان سازد، به یكدیگر نیكی كنید، تا خداوند هم، الفت شما را پایدار كند، از نعمت الهی به یكدیگر هدیه دهید، آن گونه كه خداوند بر شما منت نهاده و پاداش آن را در این روز، چندین برابر عیدهای گذشته و آینده قرار داده است. نیكی در این روز، ثروت را می‏افزاید و عمر را طولانی می‏كند. ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز، موجب رحمت و لطف خدا می‏شود. تا می‏توانید، در این روز از وجودتان خرج خانواده و برادرانتان كنید و در برخوردها و ملاقات ها ابراز شادمانی و سرور كنید...»(۳). ● آیین عید غدیر و ائمه[علیهم السلام] ائمه اهل ‏بیت علیهم السلام، این روز را شناخته و شناسانده و آن را عید نامیدند و همه مسلمانان را به عید گرفتن آن دستور دادند و فضیلت آن روز و ثواب نیكوكاری در آن را بیان كردند. فرات بن احنف می‏گوید: به امام صادق(علیه السلام)عرض كردم: جانم فدایت! آیا مسلمانان عیدی برتر از عید فطر و قربان و جمعه و روز عرفه دارند؟ فرمود: آری! با فضیلت ترین، بزرگترین و شریف ترین روز عید نزد خداوند، روزی است كه خدا دین را در آن كامل ساخت و بر پیامبرش محمد(صلی الله علیه و آله و سلم )این آیه را نازل فرمود: " الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتی و رضیت لكم الاسلام دینا" گفتم: آن كدام روز بود؟ فرمود: هر گاه یكی از پیامبران بنی‏اسرائیل می‏خواست جانشین خود را تعیین كند و انجام می‏داد، آن روز را عید قرار می‏دادند. آن روز، روزی است كه پیامبراكرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، علی(علیه السلام)را به عنوان هادی امت نصب كرد و این آیه نازل شد و دین كامل گشت و نعمت خدا بر مومنان، تمام شد. گفتم: آن روز، كدام روز از سال است؟ فرمود: روزها جلو و عقب می‏افتد، گاهی شنبه است، گاهی یك شنبه، گاهی دوشنبه، تا... آخر هفته. گفتم: در آن روز، چه كاری سزاوار است كه انجام دهیم؟ فرمود: آن روز، روز عبادت و نماز و شكر و حمد خداوند و شادمانی است، به خاطر منتی كه خدا بر شما نهاد و ولایت ما را قرار داد . دوست دارم كه آن روز را روزه بگیرید. (۴). حسن بن راشد از امام صادق(علیه السلام)روایت می‏كندكه: به آن حضرت عرض كردم: جانم فدایت! آیا مسلمانان را جز عید فطر و قربان، عیدی است؟ فرمود: آری ای حسن! بزرگتر و شریف ‏تر از آن دو. پرسیدم: چه روزی است؟ فرمود: روزی كه امیرالمومنین(علیه السلام)به عنوان نشانه راهنما برای مردم منصوب شد. گفتم: فدای شما! در آن روز چه كاری سزاوار است كه انجام دهیم؟ فرمود : روزه می‏گیری و بر پیامبر و دودمانش درود می‏فرستی و از آنان كه در حقشان ستم كردند، به درگاه خدا تبری می‏جویی. همانا پیامبران الهی به اوصیاء خویش دستور می‏دادند روزی را كه جانشین تعیین شده،«عید»بگیرند. پرسیدم: پاداش كسی كه آن روز را روزه بگیرد چیست؟ فرمود: برابر با روزه شصت ماه است. (۵). عبدالرحمان بن سالم نیز از پدرش روایت كرده كه: از حضرت صادق(علیه السلام)پرسیدم: آیا مسلمانان غیر از جمعه، قربان و فطر، عیدی دارند؟ فرمود: آری، عیدی محترم‏تر. گفتم: چه روز؟ فرمود : روزی كه حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم)، امیرالمومنین(علیه السلام)را به امامت منصوب كرد و فرمود: «من كنت مولاه فهذا علی مولاه» . عرض كردم: آن روز، چه روزی است؟ فرمود: به روزش چه كارداری؟ سال در گردش است، ولی آن روز، هیجدهم ذی‏ حجه است. پرسیدم: در آن روز شایسته است چه كاری انجام شود؟ فرمود: در آن روز، با روزه و عبادت و یاد كردن محمد و آل محمد، خداوند را یاد می‏كنید . همانا پیامبراكرم(صلی الله علیه و آله و سلم)توصیه فرمود كه مردم این روز را عید بگیرند. پیامبران همه چنین می‏كردند و به جانشینان خود وصیت می‏كردند كه روز تعیین جانشین را عید بگیرند. (۶) امام صادق(علیه السلام)نیز روزه غدیرخم را برابر با صد حج و عمره مقبول نزد خداوند می‏دانست و آن را«عید بزرگ خدا»می‏شمرد. در« خصال»صدوق از مفضل بن عمر روایت شده كه: به حضرت صادق(علیه السلام)عرض كردم: مسلمانان چند عید دارند؟ فرمود: چهارعید. گفتم: عید فطر و قربان و جمعه را می‏دانم. فرمود: برتر از آنها روز هیجدهم ذی‏ حجه است. روزی كه پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)،(دست)حضرت امیر(علیه السلام)را بلند كرد و او را حجت بر مردم قرار داد. پرسیدم: در این روز، چه باید بكنیم؟ فرمود: با آن كه هر لحظه باید خدا را شكر كرد، ولی در این روز، به شكرانه نعمت الهی باید روزه گرفت. انبیای دیگر نیز این گونه به اوصیای خود سفارش می‏كردند كه روز معرفی وصی را روزه بدارند و عید بگیرند . در حدیث دیگری در«مصباح شیخ طوسی»(۷)امام صادق(علیه السلام)آن روز را روزی عظیم و مورد احترام معرفی كرده است كه خداوند حرمت آن را بر مومنان گرامی داشته و دینشان را كامل ساخته و نعمت را بر آنان تمام نموده است و در این روز، با آنان عهد و میثاق خویش را تجدید كرده است. امام، غدیرخم را روز عید و شادمانی و سرور و روز روزه شكرانه دانسته كه روزه‏اش معادل شصت ماه از ماه های حرام( محرم، رجب، ذی قعده و ذی حجه)است. در حدیثی دیگر است كه، حضرت صادق(علیه السلام)در حضور جمعی از هواداران و شیعیانش فرمود: آیا روزی را كه خداوند، با آن روز، اسلام را استوار ساخت و فروغ دین را آشكار كرد و آن را برای ما و دوستان و شیعیانمان عید قرار داد، می‏شناسید؟ گفتند: خدا و رسول و فرزند پیامبر داناتر است، آیا روز فطر است؟ فرمود: نه. گفتند: روز قربان است؟ فرمود: نه، هر چند این دو روز، بسیار مهم و بزرگند، اما روز« فروغ دین»از اینها برتر است، یعنی روز هیجدهم ذی حجه... . فیاض بن محمدبن عمر طوسی در سال ۲۵۹( در حالی كه خودش ۹۰ سال داشت.)گفته است كه حضرت رضا(علیه السلام)را در روز غدیر ملاقات كردم، در حالی كه در محضر او جمعی از یاران خاص وی بودند و امام(علیه السلام)آنان را برای افطار نگاه داشته بود و به خانه‏های آنان نیز طعام و خلعت و هدایا، حتی كفش و انگشتر فرستاده بود و وضع آنان و اطرافیان خود را دگرگون ساخته بود و پیوسته فضیلت و سابقه این روز بزرگ را یاد می‏فرمود. محمدبن علاء همدانی و یحیی بن جریح بغدادی می‏گویند: ما به قصد دیدار احمدبن اسحاق قمی - از اصحاب امام عسكری علیه السلام - در شهر قم به در خانه‏اش رفته، در زدیم. دختركی آمد. از او درباره احمد بن اسحاق پرسیدیم. گفت: او مشغول عید خودش است، امروز عید است. گفتیم: سبحان الله! عید شیعیان چهارتاست: عید قربان، فطر، غدیر و جمعه. (۸). این نیز نشان دهنده سیره عملی بزرگان شیعه، نسبت به این روز فرخنده است. امید است كه جامعه شیعی، با اهتمام ورزیدن به عید ولایت و رهبری، رشد خودشان را نشان دهند و با تكریم این حبل المتین استوار شیعه، دین خویش را نسبت به بنیادهای اعتقادی ادا كنند. پی‏نوشت ها: ۱) به نقل از علامه امینی در جلد ۳ الغدیر. ۲) شرف المصطفی . ۳) مصباح المتهجد، ص ۵۲۴ . ۴) تفسیر فرات بن ابراهیم كوفی، در سوره مائده . ۵) كافی، ج ۱، ص ۳۰۳ . ۶) همان، ص ۲۰۴. ۷) همان، ص ۵۱۳ . ۸) الغدیر، ج ۳، به نقل از مختصر بصائر الدرجات . [/align] مجمع جهانی شیعه شناس