پرسش و پاسخ هایی در باب روزه و روزه داری و ماه مبارک رمضان

[irsalam]

پرسش

 

زمان دقیق دست کشیدن از سحری چه موقع است؟

 

پاسخ

مقتضی است که مؤمنین جهت رعایت احتیاط در مورد امساک روزه هم‏زمان با شروع اذان صبح از رسانه‏ها برای روزه امساک نمایند.[1]

 

[1]توضیح المسائل المحشی

[irsalam]

پرسش

 

امساک چیست؟ فرق بین زمان فجر و امساک چیست؟

 

پاسخ

امساک یعنی ترک اموری که موجب بطلان روزه می شوند و ما باید آن اعمال را از اول فجر صبح تا غروب یا مغرب ترک کنیم. زمان فجر، زمان آغاز امساک است.

[irsalam]

پرسش

بین شیعه و سنی در رابطه با وقت افطار اختلاف وجود دارد، سنی ها روزه را سریعاً قبل از شب افطار می کنند. دلایل عقلی و نقلی شیعه در این رابطه چیست؟

 

پاسخ

 

شیعیان وقت افطار را ذهاب حمره مشرقیه (از بین رفتن سرخی آسمان در قسمت شرق) می دانند[1] و این بدان خاطر است که آیه” أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَی اللَّیْلِ“[2]وقت افطار را شروع شب می داند. پس تا مطمئن به حلول شب نشده نمی توان افطار کرد، ولی اهل سنت جائی برای احتیاط باقی نگذاشته اند و برای اطمینان از صحت روزه شان این دقائق اندک بین غروب خورشید و ذهاب سرخی مشرق را صبر نمی کند.

در مورد این مسأله فقهای شیعه بحث مفصلی دارند که در مسأله وقت نماز مغرب آمده است:

1)- احتیاط واجب آن است که قبل از این که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود از بالای سر انسان بگذرد انسان نماز مغرب را بجا نیاورد.[3]

2)- مغرب موقعی است که قرص آفتاب در افق پنهان شود، و احتیاط آن است که صبر کند تا سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود از بالای سر بگذرد و به طرف مغرب برگردد، هنگام مغرب وقت نماز مغرب و عشاء وارد می شود.[4]

3)- مغرب موقعی است که آفتاب از زمینی که مسطح است غروب کند و منطقه ای که پستی و بلندی دارد مغرب آن موقعی است که اگر زمین مسطح بود آفتاب غروب می گردد ولی احتیاط مستحب این است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا شود از بین برود.[5]

 

[1]توضحیح المسائل المحشی للامام الخمینی، ج 1، مسأله 735.

 

[2]سوره بقره، آیه 187.

 

[3]توضحیح المسائل المحشی للامام الخمینی، ج 1، ذیل مسأله 735، خوئی، تبریزی. سیستانی.

 

[4]توضحیح المسائل المحشی للامام الخمینی، ج 1، ذیل مسأله 735، مکارم شیرازی.

 

[5]توضحیح المسائل المحشی للامام الخمینی، ج 1، ذیل مسأله 735، بهجت.

[irsalam]

پرسش

آیا در ماه مبارک رمضان می توان با اذان برادران اهل سنت (که زمان پنهان شدن خورشید را اذان مغرب می دانند) افطار کرد ؟

 

پاسخ

لازم است که فاصله بین غروب و مغرب را صبر کند و البته بعد از مغرب که حدود 15 الی 20 دقیقه با غروب فاصله دارد، هم نماز را می توان خواند و هم می توان افطار کرد.

 

-توضیح المسائل(المحشی للإمام الخمینی)، ج‏1، ص: 979

 

[irsalam]

پرسش

 

در صورتی که شخصی روزه مستحبی باشد و مؤمنی به او غذائی تعارف کند مستحب است چه کاری می تواند انجام دهد تا روزه خود را افطار کند؟

 

پاسخ

اگر به روزه دار که روزه مستحبی دارد غذا و مواد خوردنی تعارف کنند می تواند نخورد و روزه خود را نگه دارد ولی مستحب است یعنی ثواب بیشتر دارد که روزه را بخورد.

[irsalam]

پرسش

چه چیزهایی باعث شکستن روزه در ماه مبارک رمضان می شود؟

 

پاسخ

چیزهایی که روزه را باطل می کند عبارتند از:

1. خوردن

2. آشامیدن

3. جماع

4. استمناء

5. دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان او

6. رساندن غبار غلیظ به حلق

7. فروبردن تمام سر در آب

8. باقیماندن بر جنابت تا اذان صبح

9. اماله کردن با چیزهای روان

10. قی کردن

تفصیل این مسائل را در رسالة عملیه مرجع تقلید خود جستجو کنید.

[irsalam]

پرسش

اگر کسی نداند که مکلف شده و روزه خود را با کار حرامی که نمی داند آن کار حرام است باطل کند چه حکمی دارد؟

 

پاسخ

1 – قضای آن روزه بر شما واجب است.

2 – اگر مکلف جاهل قاصر بوده است، کفاره ندارد. و اگر جاهل مقصر بوده است، کفاره جمع دارد. یعنی هم 60 روز روزه گرفتن، و هم 60 فقیر را اطعام کردن، چون با کار حرامی روزه خود را شکسته است.

3- جاهل قاصر کسی است که در فهم مسأله کوتاهی نکرده است، بلکه کوتاه بوده است و فکر او بهاین مسأله نمی رسیده است. مثلا یقین داشته است مسأله این گونه است و فکر نمی کرده که خلاف آن درست باشد یا مثلا در محیطی بوده است که امکان دسترسی به منابع، جهت فهم مسأله نداشته است مثلا علماء یا کتاب در دسترس او نبوده است.

و جاهل مقصر کسی است که در فهم مسأله کوتاه نبوده است، بلکه کوتاهی کرده است مثلا در مسأله دست کم شک داشته است، ولی جستجو نکرده و می توانسته است مسائل را بفهمد و به دست آورد ولی دنبال نکرده است.

 

توضیح المسائل(المحشی للإمام الخمینی)، ج‏1، مسأله 1659 و 1665

[irsalam]

پرسش

هنگام وضو آبی که به لب می رسد و وارد محوطه دهان می شود، آیا باعث باطل شدن روزه می شود؟

 

پاسخ

رسیدن آب به فضای دهان موجب بطلان روزه نمیباشد و میتوانید آبی را که به داخل دهان رسیده بیرون بریزید.

پس تا مادامیکه آب به حلق شما نرسد روزه شما باطل نمی گردد، بله اگر آب را برای مضمضه کردن که از اعمال استحبابی وضو است در دهان وارد کند و به حلق برسد، قضای روزه بر او واجب نیست.[ii] اما باید توجه نمائید که وسواس از نظر شرع پذیرفته نیست و در چنین حالتی وظیفه شما اکتفا به عمل و عدم توجه به شک است.

 

استفتاآت از امام خمینی قدس سره ج1 با استفاده از سؤال10و توضیح المسائل امام با استفاده از مسئله 1690و1991

[ii] توضیح المسائل امام خمینی قدس سره ، مساله 1688.

[irsalam]

پرسش

اگر شخصی روزه دار دوش آب گرم بگیرد، ممکن است مقداری بخار از طریق بینی اش هنگام نفس کشیدن فرو رود آیا این بر روزه اثر می گذارد هر چند در دهان تبدیل به آب نشود.؟

 

پاسخ

اگر بخار غلیظ نباشد و به نحو متعارف باشد اشکال ندارد.[1]

 

[1]توضیح المسائل مراجع، مسأله 1605.

[irsalam]

پرسش

آیا در ماه رمضان سیگار کشیدن شخص روزه دار جایز است؟

 

پاسخ

اکثر مراجع بزرگوار تقلید، سیگار کشیدن را به احتیاط واجب مبطل روزه میدانند.

 

- توضیح المسائل مراجع ج1، مسئله 1605و أجوبة الاستفتاءات (بالفارسیة)، ص: 158 سؤال 760.

[irsalam]

پرسش

پاک کردن دندان با خمیر دندان و مسواک در طی روزه چه حکمی دارد؟

 

پاسخ

اگر محتویات و رطوبت آن از گلو پایین نرود اشکال ندارد.[1]

 

[1]دفتر مقام معظم رهبری، 2/7/85

[irsalam]

پرسش

اگر کسی در ماه رمضان با همسرخود قبل از اذان صبح همبستر شده و دخول صورت نگرفته ولی منی خارج شود آیا روزه باطل است؟

 

پاسخ

در شبهای ماه مبارک رمضان جماع و همبستر شدن با همسر، هیچ اشکالی ندارد، اما حتما باید قبل از اذان برای هر عملی که موجب جنابت شود (دخول یا انزال منی) غسل جنابت بجا آورد و در صورت تعذّر مانند تنگی وقت، باید تیمم بدل از غسل جنابت بعمل آورد

 

پاسخ طبق فتوای حضرت امام می باشد.توضیح المسائل(المحشی للإمام الخمینی) ج‏1 ص891 مسأله 1572 به بعد

[irsalam]

پرسش

اگر غسل واجب داشته باشیم، ولی نتوانیم غسل کنیم، حکم نماز و روزه چیست؟

 

پاسخ

در مواردی که انسان نمی تواند غسل واجب خود را انجام دهد، برای بجای آوردن نماز و روزه باید تیمم بدل از غسل کند.

کیفیت انجام تیمم و موارد آن در توضیح المسائل[1] آمده است.

 

[1]توضیح المسائل مراجع ج 1 ص 385 به بعد.

[irsalam]

پرسش

بوسیدن همسر در ماه مبارک رمضان چه حکمی دارد؟

 

پاسخ

مکروه است انسان بدون قصد بیرون آمدن منی زن خود را ببوسد یا کاری کند که شهوت خود را به حرکت آورد، و اگر به قصد بیرون آمدن منی باشد، در صورتی که منی بیرون ‏آید، روزه او باطل است.

 

توضیح المسائل امام قدس سره مسئله 1657

[irsalam]

پرسش

آیا بوسیدن همسر در حال روزه اشکال دارد ؟ لطفا بر اساس فقه اهل تسنن جواب دهید.

 

پاسخ

بوسیدن همسر از نظر فقهای اهل سنت اینگونه است:

1. حنفی: بوسیدن زن در صورتی که خوف داشته باشد که منجر به انزال و جماع می شود مکروه است، اما اگر خوف از انزال و جماع نداشته باشد کراهت ندارد.

2. مالکی: مقدمات جماع، مانند بوسیدن و نگاه کردن، اگر بداند که منجر به انزال نخواهد شد مکروه است، ولی اگر شک داشته و یا بداند که بوسیدن او منجر به انزال می شود حرام است.

3. حنبلی: بوسیدن زن و لمس کردن، در صورتی که سبب تحریک شهوت شود مکروه است و الا کراهت ندارد.

4. شافعی: بوسیدن اگر باعث تحریک شهوت نشود مکروه است و اگر باعث تحریک شود حرام است.

 

کتاب « الفقه علی المذاهب الاربعه»، عبدالرحمن بن محمد عوض الجزیری، ج 1، ص 497.

[irsalam]

پرسش

من در رساله های مختلف و توضیح المسائل فقهای مختلف خوانده ام که یک شخص می تواند روزه اختیاری هایش را هر وقت خواست بشکند. آیا این بدان معناست که اگر کسی روزه اختیاری اش را بشکند، هیچ کفاره و قضایی ندارد؟ بخاطر خوردن نوشیدن و یا آمیزش جنسی؟

 

پاسخ

روزه غیر ماه رمضان چند قسم است:

روزه مستحبی؛ اگر کسی روزه مستحبی بگیرد واجب نیست آن را به آخر رساند بلکه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت کند مستحب است دعوت او را قبل کند و در بین روز افطار نماید.[1]

روزه نذری؛ اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد چنانچه در آن روز عمدا روزه خود را باطل کند باید یک بنده آزاد نماید یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام دهد[2]،. ولی اگر نذر مطلق باشد می تواند در روزی که قصد کرده روزه بگیرد، افطار نماید چه قبل از ظهر و چه بعد از ظهر.

البته روزه عهدی هم مثل نذری است.[3]

روزه قضای ماه رمضان؛ کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمدا کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، باید به ده فقیر هر کدام یک مُد که تقریبا ده سیر است، طعام بدهد و اگر نمی تواند، بنابر احتیاط واجب باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.[4]

قضای روزه معین غیر ماه رمضان؛ اگر قضای روزه معین را گرفته باشد، احتیاط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند.[5]

روزه قَسَم؛ اگر قسم بخورد که روز معینی را روزه بگیرد، چنان چه عمدا مخالفت کند و آن روز را روزه نگیرد، باید کفاره بدهد. یعنی یک بنده آزاد کند، یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند، باید سه روز روزه بگیرد.[6]

 

[1] - توضیح المسائل، امام خمینی، مسئله 1748.

[2] - همان، مسئله 1672.

[3] - همان، مسئله 2669.

[4] - همان، مسئله 1687.

[5] - همان، مسئله 1701.

[6] - همان، مسئله 2670.

[irsalam]

پرسش

کسی که روزه دار است و کارهایی که روزه را باطل می کند و کفاره جمع دارد انجام داده اما آگاه به این مسأله نبوده، کفاره بر او واجب است یا نه؟ من مقلد آیت الله فاضل هستم.

 

پاسخ

طبق استفتائی که از دفتر حضرت آیت الله فاضل لنکرانی انجام شد فرمودند که اگر حضرتعالی جاهل قاصر هستید کفاره بر شما واجب نیست و اگر جاهل مقصر هستید کفاره بر شما واجب است.

جاهل قاصر کسی است که در جهل خود معذور است، چه استعداد فهمیدن را نداشته باشد و چه امکان آن را پیدا نکرده باشد و چه در راه وصول به نتیجه خطا رفته باشد (البته شرائط زندگی، حال و هوا و جو و محیط و کشور و شهر و منطقه و دسترسی به اطلاعات همگی در این امور دخالت دارند).

جاهل مقصر کسی است که در جهل خود معذور نیست، زیرا استعداد و امکان آموختن مسأله مورد ابتلای خود را داشته ولی عمداً در فراگیری کوتاهی کرده است.

[irsalam]

پرسش

اگر کسی قضای روزه واجب داشته باشد، آیا می تواند روزه مستحبی بگیرد؟

 

پاسخ

کسی که روزه واجب به عهده اش باشد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد.

 

- توضیح المسائل(المحشی للإمام الخمینی) ج‏1 ص 885. مسأله 1562 ، الغایة القصوی فی ترجمة العروة الوثقی، ج‏2، ص: 177.

[irsalam]

پرسش

آیا اگر کسی تعداد دقیق روزه هایی که از او قضا شده است را نداند و توانائی انجام قضای آنها را هم نداشته ، و از نظر مالی هم توانایی پرداخت کفاره ندارد، تنها استغفار کافی است؟ (با این فرض که اگر بعدا توانایی مالی پیدا کرد فقراء را اطعام کند)

 

پاسخ

1- کسی که شک دارد چند روز، روزه قضا بر او واجب است، باید به مقداری که مظنّه حاصل کند که ذمّه‏اش بری‏ء شده روزه بگیرد.

2- در مواردی که قضاء روزه بر انسان واجب است و توانایی قضای روزه را دارد با پرداختن کفاره قضای روزه از او ساقط نمی شود. و اگر واقعا قدرت بر انجام قضای روزه یا پرداخت کفاره (در آنجا که باید کفاره بدهد) ندارد لازم است که استغفار کند[ii] و هر گاه قدرت پیدا کرد وظیفه خود را انجام دهد.[iii]

3- کسی که روزه قضاء بر عهده دارد هر گاه توانست روزه بگیرد، باید نیّت قضاء کند و ثواب استحباب آن را هم انشاء الله خواهد داشت. به هر صورت کسی که می تواند روزه بگیرد و قضای واجب هم بر عهده دارد نمی تواند نیت روزه مستحبی داشته باشد[iv].

 

- مجمع الرسائل(المحشی لصاحب الجواهر)، ج‏1، ص: 457.

[ii]-توضیح المسائل(المحشی للإمام الخمینی)، ج‏1، ص: 928.

[iii]-مجمع المسائل(للگلپایگانی)، ج‏1، ص: 271.

[iv]-صراط النجاة(المحشی للشیخ الأنصاری)، ص: 181.

[irsalam]

پرسش

پدر مرحومم مدت بیست و هفت سال نماز و روزه قضا دارد و مالی نگذاشته و من هم توانایی مالی و قدرت انجام آن را ندارم، نظر مراجع در اینجا چیست؟

 

پاسخ

طبق فتوای همه مراجع بر پسر بزرگتر واجب است که نماز و روزه هایی که از پدر قضاء شده است و از روی نافرمانی نبوده[1]، بعد از مرگ پدر، بجا آورد، اگر توانایی بر قضا داشته باشد، بلکه حتی اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد، اکثر مراجع احتیاط واجب در بجا آوردن کرده اند. بعضی از مراجع مثل آیت الله مکارم و مقام رهبری در این جا امر به احتیاط مستحب نموده اند[2]. به هر حال شما اگر قدرت بر اجیر گرفتن ندارید چنان چه می توانید خودتان مبادرت به انجام آن ورزید چون بالأخره دست آن مرحوم از دنیا کوتاه گشته، چشم امید به صدقات و خیرات و مبرات و این گونه اعمال بازماندگان دارد و شما با انجام این گونه اعمال مثل قرآن خواندن و صدقه دادن و بجا آوردن نماز و روزه های قضای آن مرحوم بر درجات ایشان بیفزائید و موجب آرامش روح ایشان شوید البته شایان ذکر است که آن چه بر شما واجب است تدارک اعمال واجب ترک شده ایشان اعم از حق الله و حق الناس است.[3]

 

[1]توضیح المسائل(المحشی للإمام الخمینی) ج‏1 ص 761 مسأله 1390.

[2]أجوبة الاستفتاءات(بالعربیة) ج‏1 ص 92 ؛ توضیح المسائل(المحشی للإمام الخمینی) ج‏1 ص 761 مسأله 1390.

[3]أجوبة الاستفتاءات(بالفارسیة) 109 ج ص : 109،قضای نمازهای پدر واجب نیست، مگر آن مقداری که پسر بزرگتر یقین به فوت آن دارد و بر پسر بزرگتر واجب است که نمازهای پدرش را به هر صورتی که امکان دارد، قضا نماید و اگر از انجام آن حتی از اجیر گرفتن برای انجام آن هم عاجز باشد، معذور است.