نکات مفید و ریز تربیتی

[irsalam]

تربیت اصفهانی

به اصفهان رفته بودم . کنار سی و سه پل نشسته بودم . نگاهم به دختر بچه سه یا چهار ساله افتاد که از پدر و مادرش اندکی فاصله گرفته بود و داشت مرا نگاه میکرد . بقدری چهره زیبا و بانمکی داشت که بی اختیار با دستم اشاره کردم به طرفم بیاید اما در حالتی از شک و ترس از جایش تکان نخورد . دو سه بار دیگر هم تکرار کردم اما نیامد .

 

به عادت همیشگی ، دستم را که خا لی بود مشت کردم و به سمتش گرفتم تا احساس کند چیزی برایش دارم . بلافاصله به سویم حـرکت کرد . در همین لحظه پدرش که گویا دورادور مواظبش بود بسرعت به سمت من آمد و یک شکلات را مخفیانه در مشتم قرار داد . بچه آمد و شکلات را گرفت . به پدرش گفتم من قصد اذیت او را نداشتم .

 

گفت میدانم و مطمئنم که میخواستی با او بازی کنی اما وقتی مشتت را باز میکردی او متوجه میشد که اعتمادش به تو بیهوده بوده است.

کار تو باعث میگردید که بچه ، دروغ را تجربه کند و دیگر تا آخر عمرش به کسی اعتماد نکند .

 

حال بیشتر ما چگونه عمل میکنیم . بابا میشینه تو خونه جلوی بچه کوچک به زنش میگه ، فلانی زنگ زد بگو من نیستم . مامانه به بچه میگه...

[irsalam]

چند توصیه تربیتی برای كمك به تعادل زندگی:

۱- فقط به اظهار محبت نسبت به همسرتان اكتفا نكنید، بلكه كردار خود را نیز هماهنگ با گفتار خود كنید به طوری كه نشان دهنده مهر و عاطفه تان باشد.

۲- بخشی از اوقات زنده خود را در شبانه روز، خاص همسرتان قرار دهید و این فرصت را صرف پیشرفت او نمایید و از صمیم قلب خود را علاقمند به پیشرفتش نشان دهید.

۳- زن و شوهر شبیه هم نیستند و نباید هم باشند، چون هر یك نقش خاصی را در زندگی به عهده دارند. بلكه وجودشان مكمل و متمم یكدیگر است. تلاش كنید كه واقعاً شخصیت همسر خود را تكمیل كنید، چون بخشی از شخصیت همسرتان مرهون تلاشهای شما خواهد بود.

۴- به جای آن كه در صدد تملك كامل همسرتان باشید و هر یك به دیگری شدیداً وابسته شوید، به محبت سالم و عواطف صحیح اكتفا كنید. زیرا عواطف خیلی شدید سرخوردگی هایی نیز به دنبال دارد.

۵- قبل از اینكه همسرتان را به خود علاقمند سازید، استعداد محبوبیت را در خود افزایش دهید.

۶- همسرانی می توانند برای شریك زندگی خود در حكم بالی برای پرواز باشند كه زیاد به درون خود فرو نروند و به اصطلاح شیفته خود نباشند. بلكه با توجه به جهان خارج از خویشتن، بهتر می توان او را به موفقیت رساند.

[irsalam]

یک روش تربیتی

 

پدر در طریق سازندگی كودك ، آشنا كردن او به ضوابط و شرایط محیط و زمانی هم برای دادن آموزشهای لازم و كافی در یك امر نیاز دارد فرزندان خود را به سفر ببرد . لذا از شما پدران میخواهیم برنامه سیر و سفر و گشت و گذار خود را كلاس درس كنید و خود معلم این كلاس باشید. حال كه بناست مثلاً پنج روزی درمسافرت باشید از قبل برای آن برنامهریزی كنید. ببینید در قطار و در كوپه خود چه چیزهایی را میتوانید بگویید، چه قصههای قابل ذكری دارید كه در آن نكات آموزنده و سازندهای باشد و چگونه میتوانید بسیاری از اهداف و مقاصد تربیتی را پیاده كنید. هرچه كه در مسیر با آن برخورد میكنید به فرزندتان معرفی كنید. از تاریخ آن بگویید، در مورد فواید و مضار آن بحث كنید، از نكاتی كه میتواند مایه عبرت آموزی باشد بحث به میان آورید چون این فرصتها كمتر پیش میآیند و حتی گاهی ممكن است فرصت پدید آید ولی دیگر دیر شده باشد. مثل زمانی كه فرزندان شما به سنین نوجوانی ، بلوغ و جوانی رسیدهاند. شما با گردش دادن فرزند و همراه كردن آنها با خود ، مخصوصاً درهفت سال سوم زندگی او با نشان دادن مناظر آموزنده و سازنده میخواهید كاری كنید كه او اولاً غم و رنج خود را فراموش كند، ثانیاً ساخته و پرداخته شود و ثالثاً رابطه مفید و سازندهای با شما برقرار كند.

براین اساس باید مراقب باشید و سعی كنید روابط شما با او سالم و طبیعی و به دور از آشفتگیها باشد. در طول همراهی با او، سعی كنید از او كمتر ایراد بگیرید، كمتر انتقاد كنید و خاطر او را كمتر مشوش سازید. تذكر اشتباهات او به صورت غیر مستقیم، مشفقانه و حتی در خفا باشد.

صبر و تحمل شما درهمراهی فرزند بسیار كارساز است. خود دار و مسلط باشید. بكوشید به گونهای برخورد كنید كه دست شما از دست او خارج نشود. مخصوصاً در هفت سال سوم زندگی فرد، كه در آن صورت ترمیم دل شكسته و تحت كنترل درآوردن او بسیار مشكل است . در این صورت او حال غزالی را دارد كه اگر بگریزد به زحمت ممكن است با شما مأنوس گردد.

[irsalam]

ارزشهای تربیتی خانواده

 

خانواده اولین پایه گذار شخصیت و ارزشها ومعیارهای فكری است كه نقش مهمی در تعیین سرنوشت و خط مشی زندگی آینده فرد دارد. بعضی از دانشمندان بیسوادی ، تهیدستی و از هم پاشیدگی خانواده را از علل مهم انحراف نوجوانان می دانند . بنابراین خانواده است كه می تواند تمام ویژگیهای مثبت و سازنده یا منفی و مخرب در فرزندان بوجود آورد . و تمام حالات و رفتارهای دوران بلوغ چه اجتماعی و چه ضد اجتماعی ریشه در تجربیات دوران كودكی دارد.

چنانچه كودك از خانواده محبت ببیند و به محبت بزرگترها اطمینان داشته باشد به محیط پیرامونش اعتماد كامل خواهد داشت در غیر اینصورت همه چیز برای او ناراحت كننده خواهد بود و موجبات اضطراب او را فراهم خواهد كرد. كودكی كه از لحاظ عاطفی رشد نیافته ، توانایی تحمل رنج و عذاب یا به تعویق انداختن ارضای مستقیم تمایلات خود را ندارد و این محرومیت عاطفی از مهمترین علل بزهكاری جوانان است.

عدم پاسخگویی به نیازها، نشان دادن بی حوصلگی و در ناراحتی نگه داشتن كودكان و نوجوانان، تاثیرات مخربی در آنان بجای میگذارد.

[irsalam]

رو ش های تربیتی موثر بر عزت نفس

 

۱- روش های ابراز توانایی ها:

۲- روش تغافل:

۱- روش های ابراز توانایی ها: این روش بر این فرض استوار است كه هر گاه انسان در سایه شرافت خود در در عرصه های گوناگون حیات توانا ببیند و بیابد كه كاری از دستش بر می آید احساس عزت و سربلندی خواهدكرد و هر گاه ببیند كه در انجام كارهای مربوط به خود ناتوان است احساس سرافكندگی و ذلت خواهد داشت. پس لازمست امكانات و زمینه عزت نفس در فرد ایجاد شود. این زمینه عزت كه می شود آن را "احساس عزت" نیز نامید باید به عزت واقعی برسد زیرا احساس عزت مطلوبیت تمام ندارد و باید در مسیر خود عزت قرار گیرد تا از لغزیدن در ورطه خودبینی مصون بماند. خود بینی آفتی است كه برای فرد ایجاد می شود كه مظهر توانایی های مختلف قرار گرفته و توسط والدین یا مربیان برای توانایی هایش مورد تایید واقع شده است.

۲- تغافل : بروز ضعف ها موجب زایل شدن عزت نفس می شود. پس اختفای آن موجب حفظ عزت می شود در مورد خطای فرد اگر احتمال می دهیم كه موجب گناه و تقصیر شده در فقه اسلامی نباید اعتنا كنیم چه برسد به تجسس در آن و لذا اسلام آن را نهی می كند تا عزت افراد باقی بماند. اما اگر یقین حاصل شد كه فرد خطا كرده زمان تغافل زمانی صادق است كه فرد گمان می كند خطایش را مخفی نگه داشته و اگر هم آشكار شده آن را با توجیه های نادرست خود می پوشاند. لذا در اینجا هم لازم است به توجیهات فرد گردن نهاد گر چه به عدم صحت آنها واقع هستیم. تغافل علاوه بر اینكه نشانه بلاهت و ساده لوحی مربی نیست مایه بزرگواری او نیز هست. خطرناك ترین لحظه در تربیت زمانی است كه فرد خود را از فروپوشیدن خطای خود بی نیاز ببیند و پرده حیا و عفت را پاره كند "عظموا اقداركم بالتغافل عن الدتی من الامور": قدر و منزلت خویش را از طریق تغافل نسبت به امور پیش پا افتاده بزرگ دارید (فلسفی, ۱۳۵۶, ص ۲۲۴).

[irsalam]

هماهنگی در روشهای تربیتی

 

در بین همه نهادهایی که در جامعه وجود دارند، خانواده میتواند نقش بسیار ارزنده و مفیدی را در تامین سلامت روانی فرزندان ایفا کند.

محیط خانه نخستین و با دوامترین عاملی است که در رشد شخصیت افراد تاثیر میگذارد.

در بیشتر مواقع، والدین، آگاهانه، چیزهایی به کودک میآموزند. اما در موقعیتهای دیگر، کودکان از رفتار و گفتار والدین چیزهایی را فرا میگیرند که خود آنها متوجه نیستند.

یکی از مهمترین مواردی که میتواند سلامت روانی فرزندان را تامین کند، نقش الگوی خانواده است.

در واقع کودک با پدر و مادر خود همانندسازی میکنند، یعنی ایدهها، آرمانها، عقاید و نگرشهای آنان را جزیی از شخصیت خود قرار میدهد.

دومین مورد اثرگذاری خانواده بر سلامت روانی فرزندان، هماهنگی بین والدین در تمامی موارد زندگی است که در ذیل به چند مورد از این هماهنگیها اشاره میشود:

۱) هماهنگی در انضباط؛ لازم است والدین در چگونگی برخورد با فرزند خویش، یکدیگر را تایید و حمایت کنند.

۲) هماهنگی در تغذیه و پوشاک.

۳) هماهنگی در تشویق و تنبیه.

۴) هماهنگی در امور تحصیلی؛ پدر و مادر، هر دو باید بر درس و تکالیف فرزند خود نظارت و کنترل داشته باشند و کنترل یک نفر چندان تاثیری ندارد.

۵) هماهنگی در مسائل دینی و اعتقادی.

۶) هماهنگی بین ارزشهای خانواده، مدرسه و رسانهها؛ ناهماهنگی در این زمینه، روان حساس و ظریف فرزندان را دچار نابسامانی و تردید میکند.

بنابراین باید خانواده برای حفظ سلامت روانی فرزندان، نگرشها، ارزشها و اعتقادات خود را با جامعهای که در آن زندگی میکند، هماهنگ و هم سو کند و با هنجارهای جامعه توافق داشته باشد.

یکی از موارد مهم دیگری که میتواند در سلامت روانی فرزندان نقش داشته باشد، نوع روابط والدین با یکدیگر و همچنین نوع روابط والدین با فرزندان است.

رابطه مطلوب منجر به احساس اعتماد به نفس و امنیت آنها میشود. کودکانی که به والدین خود اعتماد دارند، در مواجهه با مشکلات زندگی، برای دریافت کمک به آنان رجوع میکنند.

کودکان و نوجوانان فرصتی میخواهند تا در آن اندیشههای خویش را به صورت کلمات بیان کنند و به زبان آورند، عقاید خویش را بیازمایند، مفاهیم را روشن کنند و احساسات خود را بیرون بریزند و از این راه آرامش یابند.

[irsalam]

نبایدهای تربیتی

 

▪ تمسخر و استهزاء نوجوان از سوی پدر و مادر یا مربی، مانع بسیار جدی در ایجاد ارتباط و تبادل نظر مطلوب خواهد بود، تحقیر یک نوجوان گاهی سبب می شود تا او هرگز به سوی ما نیاید و به حرف ما گوش ندهد.

بنابراین استهزاء و تمسخر فرزندان را وامی دارد تا از ترس آسیب دیدن همواره در یک حالت دفاعی شدید به سر برند و از گوش دادن به حرف بزرگترهای خود بپرهیزند.

یقین بدانیم که استهزاء و تمسخر در روند پرورش صحیح و مطلوب فرزند هیچ نقش مثبتی ندارد چرا که هیچ یک از ما بزرگسالان نیز نمی خواهیم با فردی که ما را مورد تمسخر و استهزاء قرار می دهد حرف بزنیم و یا به حرف های او گوش کنیم.

▪ برخی از والدین به هنگام واگذاری تکالیف به فرزندان خود، معمولاً با تندی و عصبانیت تحکم می کنند وگاه داد و فریاد به راه می اندازند، به طور معمول در چنین شرایطی فرزندان (بویژه نوجوانان) مقاومت می کنند و یا با دلخوری و توأم با تنفر فقط برای خاموش کردن فریادها تن به اجرا می دهند و علاوه بر این روحیه نامناسب، درس عصبانیت و پرخاشگری را هم می آموزند.

مادران و پدران عصبی و پرخاشگر ممکن است خودشان متوجه نباشند که با تندی با فرزندان خویش حرف می زنند و به آنان فرمان می دهند، از این رو لازم است به عکس العمل «نافرمانی» فرزندان و تلاش بر اصلاح رفتار خود توجه کنند.

▪ ورود رسانه ها به خانه یعنی ورود غریبه ها به خانه. هرگز برنامه ها و فیلم هایی را که متناسب با فرهنگ، سن و درک فرزندتان و ارزش های اخلاقی نیست با فرزندان تان تماشا نکنید.

هرگز بدون زمان بندی و محدودیت، پلی استیشن، رایانه و تلویزیون را در اختیار فرزندان خود (حتی قبل از دبستان) قرار ندهید تا به صورت یک عادت و اعتیاد غلط دربیاید، در این صورت در مراحل بعدی اصلاح و کنترل به راحتی قابل اجرا نیست.

نباید فرزندان را بدون مهارت و آمادگی لازم در اقیانوس اطلاعات، تصاویر، فیلم ها و برنامه های مختلف با عنوان های گوناگون فرهنگی - اجتماعی رها کرد. (همان طور که فرزند را بدون آشناسازی با شنا، در استخر رها نمی کنید)‎.

 

محمدصادقپور

کارشناس ارشد مسائل آموزشی و تربیتی