رسالت اصلی این صندوق عبارت است از ذخیره درآمد مازاد نفت از آنچه در بودجه دولت تعریف شده است به منظور استفاده در موارد اضطرار همچون کاهش درآمد ارزش کشور در زمان افت قیمت نفت و موارد مشابه.

حساب ذخیره ارزی اهدافی نظیر ایجاد ثبات در میزان درآمدهای حاصل از فروش نفت خام، تبدیل دارایی‌های حاصل از فروش نفت خام به دیگر انواع ذخایر و توسعه فعالیت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری و تامین بخشی از اعتبار مورد نیاز طرح‌های تولیدی و کارآفرینی بخش خصوصی و فراهم کردن امکان تحقق فعالیت‌های پیش‌بینی شده در برنامه‌های توسعه کشور را مدنظر قرار می‌دهد.

بر اساس قوانین برنامه سوم و چهارم توسعه، دولت در صورتی مجاز به برداشت از این حساب است که درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت خام نسبت به ارقام پیش‌بینی شده کاهش پیدا کند.

همچنین برداشت از حساب ذخیره ارزی برای تامین کسری ناشی از عواید غیر نفتی بودجه عمومی ممنوع است.

در قانون پنج ساله چهارم توسعه مقرر شده‌است به منظور سرمایه‌گذاری و تامین بخشی از اعتبارات موردنیاز طرح‌های تولیدی و کارآفرینی بخش غیر دولتی که توجیه فنی و اقتصادی آن‌ها به تایید وزارتخانه‌های تخصصی ذی‌ربط رسیده باشد، تا ۵۰ درصد حساب ذخیره ارزی از طریق شبکه بانکی داخلی و بانک‌های ایرانی خارج از کشور به صورت تسهیلات با تضمین کافی تخصیص یابد.

فلسفه شکل‌گیری این حساب در ایران بیشتر در راستای تعدیل فشارهای ناشی از نوسان قیمت نفت بر اقتصاد ملی بوده تا ایجاد حساب پس‌انداز برای نسل‌های آینده کشور و حاکمیت این نگرش بر دیدگاه دولتمردان و برنامه‌ریزان کشور نحوهٔ عملکرد این حساب را به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار داده‌است.

این طرح که طراح و طرفدار اصلی آن میلتون فریدمن اقتصاددان مشهور آمریکایی و برنده جایزه نوبل اقتصاد بود در سال ۱۹۶۲ از طرف وی پیشنهاد شد و در آن سوبسیدهای دولتی برای افرادی که کمتر از حد خاصی درآمد دارند تضمین شده است.

این طرح مالیات منفی نام دارد چراکه چنانچه درآمد شخص به حد خاصی نرسد دولت مابقی آن را پرداخت خواهد نمود که ماهیت امر کاملا بالعکس ماهیت سیستم مالیاتی است. یکی از نکات مثبت این طرح جایگزینی آن برای سیستم‌های پیچیده رفاهی و سازمان‌های امداد و رفاهی است.

یکی از ابعاد طرح که مورد انتقاد بسیاری واقع شده است دلسرد کردن و فقدان ایجاد انگیزه کافی برای آن دسته از افرادی است که درآمد ماهانه آنها کمتر از سطح تعیین شده باشد.

برای مثال اگر سطح درآمدی تعیین شده توسط دولت ۳ هزار دلار باشد و درآمد شخصی ۲۵۰۰ دلار باشد، وی انگیزه‌ای برای انجام اضافه‌کاری و افزایش درآمد خود نخواهد داشت چرا که می‌داند درآمد ۳ هزار دلاری از طرف دولت برای او تضمین شده است.

ارزش خالص حال فرصت رشد ابزاری است برای تخمین ارزش شرکت یا پروژه بر اساس رشد تخمین زده شده پس از خرید در آینده.
با استفاده از این روش شرکت این توانایی را خواهد داشت که ارزش افزوده به شرکت را با توجه به افزایش درآمدهای آتی محاسبه کند.

روش محاسبه نیز بدین صورت خواهد بود: شرکت پس از تنزیل درآمدهای آتی بر اساس نرخ تنزیل هزینه سرمایه، مبلغ خرید پروژه جدید را کسر کرده و بدین ترتیب ارزش حال شرکت پس از خرید پروژه جدید بدست خواهد آمد.
تفاوت در ارزش حال محاسبه شده با این روش (یعنی با لحاظ افزایش درآمدهای آتی پس از خرید پروژه جدید) با ارزش حال محاسبه شده در زمان عادی حاکی از ارزش خالص حال فرصت رشد می‌باشد. بدین ترتیب مشخص خواهد بود که آیا خرید جدید دارای ارزش افزوده برای شکت خواهد بود یا نه.